پشت «بوم» استادان

از این زاویه نمایشگاهی که این روزها در گالری بوم به تماشاست به نوعی ستایش از چهره‌های تحصیلکرده هنر است. حضور سه استاد شناخته شده دانشگاه‌های هنری ایران، هر سه در قاب یک نمایشگاه و در فریم یک بوم.

همایون سلیمی، هادی جمالی و رضا خدادادی در ذیل عنوان «لایه‌های انتزاع» تازه‌ترین آثارشان را ارائه کرده‌اند که در عین تفاوت‌های آشکار هر یک، یافتن جریان‌های هنری‌ای که آنها را به هم متصل می‌کند هم چندان دشوار نیست؛ نوعی انتزاع ایرانیزه شده که مبنای تئوریک‌شان هویداست و ردپاهای پررنگ معماری، نقوش و خط و ربط‌های میراثی سرزمین مادری هم پوشاننده آنهاست.

نقاشی‌هایی که در عین لطافت شاعرانگی، می‌گویند از کجا آمده‌اند و در پالت به دور از هیجان رنگی‌شان، از اصالت‌شان هم خبر می‌دهند.

از نکات بارز آثار این استادان ، حضور نشانه‌های ایرانی در آثارشان است البته منظور از نشانه تنها ‌‌موتیف و رنگ‌های ایرانی نیست ، بلکه آنها هر کدام بسته به اقتضای اثر از رنگ، موتیف و حتی تکنیک‌های نقاشی ایرانی برای آثار انتزاعی خود بهره گرفته‌اند.

گرامیداشت طبیعت

همایون سلیمی ـ که عضو هیات علمی دانشگاه هنر تهران است ـ با ده اثر ترکیب مواد روی بوم در این نمایشگاه حضور دارد. او در آثارش گل‌های پنج پری را به تصویر کشیده و آنها را چنان روی بوم به تکرار کشانده که مخاطب نمی‌تواند از مرور آنها چشم بچرخاند. با تماشای دقیق آثار سلیمی می‌توان به این نکته اذعان کرد گویی هنرمند ذره‌بینی به دست گرفته و تکنیک مینیاتورهای ایرانی را در قطع بزرگ‌تر در دل گل‌هایش جای داده است.

او معتقد است: کارهایش با فرهنگ ایرانی رابطه مستقیم دارد. این آثار با سفال، مینیاتور، کالیگرافی، معماری، موسیقی و... ارتباط دارند.

سلیمی در کارنامه خود قبل از حضور آبستره‌ها، آثار فیگوراتیو و کارهایی با الهام از موضوعات قدیمی دارد. او در گذشته تحت تاثیر نقاشانی بوده که تحت تاثیر فرهنگ شرق بوده‌اند. او که دانش‌آموخته دانشگاه سوربن فرانسه است، می‌گوید: من دانشجوی دانشگاه سوربن بودم و در آن زمان، استاد راهنمای من در دانشگاه مجبورم کرد درباره کار خودم تحقیق و روی فرهنگ خودم بشدت کنکاش کنم. به ایران آمدم وشروع به این کار کردم. به منطقه مادری‌ام کاشان سفر کردم. در ابیانه، کاشان و یزد رابطه‌های بسیاری بین نقاشی‌هایم و معماری فضاهای آنجا پیدا کردم و تا توانستم عکس گرفتم. وقتی برای دفاع از پایان نامه‌ام به فرانسه برگشتم، فکر می‌کردم کار روی این عرصه تمام شده، اما این اتفاق نیفتاد و من همچنان این رابطه‌ها و عناصر را در کارهایم حفظ کرده‌ام. در همین زمان، بافت هم به سراغ آثارم آمد و این راه تاکنون ادامه پیدا کرده است. مدتی ستاره در کارهایم بود و زمانی حجم‌های سبز را ساختم که آنها گیاهانی بودند که در دل سنگ‌ها نفوذ پیدا کردند و ریشه‌شان درون سنگ‌ها را شکافته بود. آنها را چند سال پیش به نمایش گذاشتم. در این زمان ستاره‌ها جایشان را به گل‌های پنج پری داد که روی بوم تکرار می‌شود و در زیر لایه‌های رنگ، نشانه‌ای از خود به نمایش می‌گذارد. این تابلوها پس از تمام شدن و قرار گرفتن چند لایه رنگ روی هم باید شسته شوند تا رنگ و بافت در دل هم نفوذ کند و آنچه امروز پیش روی شماست نتیجه همین کار است.

درخشش موتیف‌های ایرانی

هادی جمالی ـ که عضو هیأت علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی است ـ با ده اثر ترکیب مواد روی صفحات آلومینیوم در نمایشگاه لایه‌های انتزاع گالری بوم شرکت کرده است. او مدت‌هاست روی این تکنیک کار می‌کند و جرقه ابتدایی آن زمانی برای این هنرمند زده شده که سال 77 مشغول کار کردن در ایستگاه متروی صادقیه بوده است. جمالی در این ایستگاه دو اثر بزرگ به نمایش گذاشته که یکی از آنها تصویری از کاخ آپادانا و دیگری نمایی از بازار یزد و سقف‌ها و گنبدهای آن است. او برای ساخت این آثار از ملات بتون استفاده ‎کرده و در همان زمان دریافته این شیوه پتینه‌کاری برایش بسیار جذاب است و فکر کرده باید از آن در نقاشی‎هایش استفاده کند. جمالی درباره نقطه آغازین بهره‌گیری از تکنیک ورق آلومینیوم (فویل) در آثارش می‌گوید: پس از اتمام پروژه نقاشی دیواری متروی صادقیه به این نتیجه رسیدم به این گونه تکنیک و پتینه‌کاری بسیار علاقه‌مند شده‌ام و باید کارهایم را به سمت و سوی جدیدی سوق دهم. ابتدا سراغ تخته رفتم و بعد بلوک‎های گچی را امتحان کردم که هیچ کدام جواب نداد. یک بار فویل آشپزخانه نظرم را جذب کرد، براحتی با یک میخ شکل می‎گرفت و رنگ نیز روی آن بخوبی می‎ماند. این فضا برای من بسیار عزیز بود، زیرا همان تجربه ساختن فرسک (نقاشی دیواری) کاخ آپادانا را برایم زنده می‌کرد. اوایل باندهای مسی هم در کارهایم حضور داشت، اما بعد مس را حذف و رنگ روغن را اضافه کردم. او درباره حضور موتیف‌ها و المان‌های شرقی در آثارش اظهار کرد: من در شیراز به دنیا آمدم و خانه ما معماری قاجاری داشت؛ کاشیکاری، نقاشی روی سقف، پشت‌بام کاهگلی، مقرنس، حوض، ماهی و... من در این فضا بزرگ شدم. همه اینها در ذهن من مانده است. وقتی به اتود طرح‎ها روی آوردم، متوجه شدم فرم‎هایی مانند این برایم جذاب‌تر است. من موتیف‌ها را حتی دسته‌بندی هم کرده‌ام. بعضی از آنها مهر است، بعضی حرز نویسی است و برخی دعانویسی و نقوش هندسی که همگی آنها به نوعی به کارهایم وارد شد.

حیرانی و سرگشتگی در طبیعت

رضا خدادادی، دیگر هنرمند حاضر در این نمایشگاه، عضو هیات علمی دانشگاه هنر تهران است و 14 اثر انتزاعی از مجموعه حیرانی را به گالری بوم آورده است. همگی این آثار با تکنیک رنگ روغن و اکریلیک خلق شده‌اند. ایده اولیه این مجموعه حدود 15 سال پیش از طبیعت به وجود آمد؛ زمانی که خدادادی برای طبیعت‌گردی همراه همسرش به بیرون از شهر رفته بود و در یک لحظه هنگام تماشای طبیعت حیران شد. البته او در تابلوهایش نمایی از طبیعت صرف را تصویر نکرده، بلکه حیرانی و سرگشتگی را می‌توان روی بوم‌هایش به وضوح دریافت. او درباره شکل‌گیری مجموعه حیرانی می‌گوید: به نظر من، طبیعت آموزگار و استاد بزرگی است. در این آثار تنها قصد داشتم، احساسم از طبیعت و آن لحظه‌ای را که برای من حادث شده، بیان کنم. هنگام نقاشی کردن این آثار قصد داشتم هم ماهیت طبیعت را حفظ کنم و هم حالت شعر گونه و موسیقایی به‌کار ببرم. اتفاقی که در حیرانی افتاد، متفاوت بود. پیش از آن، من کتیبه‎ها و فضاهای معماری را کار می‌کردم. زمانی رسید که در طبیعت حیران شدم. از طرفی به دیوان شمس بسیار علاقه‌مندم و از همان ابتدا می‏خواستم روحی که در اشعار مولانا وجود دارد در کارهای من نیز وجود داشته باشد. شیوه‎ای که می‎خواستم این کار را انجام دهم برایم بسیار مهم بود، به همین دلیل بارها برای این کار تلاش کردم. نمایش یک فضای عرفانی و برگردان فضای خلقت به وجه تجسمی، هدف من بود و به دنبال استفاده از ضربات محکم و هیجانی قلم‌مو نبودم. در تک‌تک خط‌های من تمرکزی نهفته است که وقتی آنها را می‌کشم، گویی جانی از من خارج می‎شود. چون در کشیدن آنها هیچ اشتباهی نباید وجود داشته باشد.

نمایشگاه لایه‌های انتزاع فرصت مناسبی است تا آثار استادان دانشگاهی را به تماشا نشست. این نمایشگاه تا 12 تیر در گالری بوم واقع در خیابان ولیعصر، بالاتراز نیایش، کوچه ارمغان غربی، شماره 11 برپاست.‌

سجاد روشنی‌‌‌‌ - گروه فرهنگ و هنر