آیا جنگ جهانی سوم رخ می‌دهد؟

گمانه‌زنی‌ها درباره جنگ آمریکا و چین پس از آن بالا گرفت که اشتون کارتر، وزیر دفاع ایالات متحده از اعزام تعدادی ناو و هواپیمای جنگی به آب‌های جنوبی چین در آینده نزدیک با هدف اعمال فشار بر پکن به منظور توقف ساخت بی‌رویه جزایر مصنوعی در این منطقه خبر داد.

با وجود آن‌که واشنگتن اعلام کرده است ساخت این جزایر را در آب‌های بین‌المللی به رسمیت نمی‌شناسد، مقامات پکن ساخت جزایر مصنوعی در آب‌های جنوبی را قانونی دانسته و تاکید کرده‌اند کشور دیگری نمی‌تواند نسبت به آنها ادعایی داشته باشد. وزارت خارجه چین نیز در پاسخ به این هشدارها اعلام کرد پکن همچنان حاکمیت و امنیت ملی خود را حفظ کرده و به هیچ کشوری اجازه نمی‌دهد تا اقدامات تحریک‌آمیز و پرمخاطره را علیه این کشور انجام دهد. به گفته کارتر، برنامه حضور نظامی آمریکا در آب‌های جنوبی چین شامل پرواز پهپادهای نظارتی بر فراز جزایر منطقه نیز می‌شود و قرار است ناوهای جنگی آمریکا در فاصله 12 کیلومتری جزایر مصنوعی چین مستقر ‌شوند.

افزایش تنش‌ها درباره ساخت و ساز در مجمع الجزایر اسپراتلی در دریای جنوبی این کشور و بروز اختلافات میان پکن و همسایگانش همچون کشورهای برونئی، مالزی، فیلیپین، تایوان و ویتنام بر سر دریای جنوبی که هر کدام ادعای مالکیت بخش‌هایی از این آب‌ها را دارند، روابط واشنگتن و پکن را وارد عصر جدیدی کرده است.

از سوی دیگر رزمایش‌های مکرر آمریکا با برخی از کشورهای این منطقه، از جمله فیلیپین موجبات نارضایتی چین را فراهم کرده است، زیرا پکن این رزمایش‌ها را دخالت خطرناک آمریکا در امور منطقه می‌داند. چین تقریبا تمامی دریای جنوب چین و هزاران جزیره کوچک و غیرمسکونی این دریا را از آن خود می‌داند. این در حالی است که کشورهای همسایه چین که در حاشیه این دریا قرار دارند، با این ادعاها موافق نیستند و از همین‌رو درگیری‌هایی میان این کشورها و نیروهای چینی در سال‌های اخیر در آب‌های این دریا به‌وجود آمده است.

اهمیت این دریا به علت راه آبی تجاری مهمی است که از آن می‌گذرد، همچنین منابع بالقوه نفتی و گاز طبیعی در بستر این دریا و حق ماهیگیری در آن که برای همه طرف‌ها اهمیتی حیاتی دارد. همه این امور تاکنون بارها باعث افزایش تنش‌های موجود میان کشورهای حاشیه این دریا با چین شده است. آمریکا نیز تلاش دارد از نگرانی‌های همسایگان چین و نیز مبهم بودن اهداف و برنامه‌های دولت چین در رابطه با همسایگانش استفاده کرده و قدرت و نفوذ خود را در این منطقه تحت عنوان همکاری‌های راهبردی و نظامی با کشورهای حاشیه دریا جنوب چین، افزایش دهد.

جنگی اجتناب‌ناپذیر

گلوبال تایمز روز گذشته در سرمقاله خود نوشت، گرچه جنگ آخرین گزینه است، اما دو کشور آمریکا و چین در حقیقت در حال ارزیابی این گزینه بوده و وقوع جنگ اجتناب‌ناپذیر است.

این رسانه چینی همچنین در سرمقاله دیگری چند روز پیش تحت عنوان «پاسخ محکم چین به اقدامات تحریک‌آمیز آمریکا در زمینه مناقشات ارضی» نوشت واشنگتن در گوش خود باید فرو کند که چین ابرقدرت بوده و تسلیحات هسته‌ای در اختیار دارد.

به نوشته گلوبال تایمز، همزمان با افزایش تنش‌های واشنگتن و پکن، مقامات ارشد چینی تلاش گسترده‌ای را برای وادار کردن آمریکا به عقب‌نشینی کشتی‌ها و هواپیماهای خود بر فراز مناطق مورد مناقشه به‌کار گرفته‌اند و کاملا آماده نبرد با رقیب خود هستند.

این رسانه چینی همچنین در گزارش دیگری نوشت، جنگ میان آمریکا و چین حتی اگر پکن ساخت جزایر مصنوعی را متوقف کند، اجتناب‌ناپذیر است. ایالات متحده برای بیش از دو دهه، از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تلاش کرده تا با استفاده از برتری نظامی گوی رقابت را از هژمونی اقتصاد جهانی برباید. واشنگتن همچنین گرفتار خشونت‌های بی‌پایان در خاورمیانه، آفریقا و آسیای مرکزی بوده و در تلاش برای سلطه دوباره بر بازارهای کلیدی و منابع است.

از سوی دیگر تصمیم چین برای ایجاد بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی با هدف معماری یک نظام مالی نوین و رقابت با نظام مالی تحت سلطه آمریکا ، دولت اوباما را تحقیر کرد و همین موضوع باعث شد تا سیاستمداران آمریکایی تاکید کنند چین را پیش از آن‌که دیر شود، باید متوقف کرد. ایالات متحده همچنین به صورت سیستماتیک همکاری‌های استراتژیک خود را در سراسر منطقه هند و اقیانوس آرام تقویت کرده و نیروهای نظامی بیشتری نیز در منطقه مستقر شده‌اند. تمام دولت‌های آسیایی و همچنین شماری از کشورها در غرب اروپا درباره پیامدهای ناشی از درگیری واشنگتن و پکن در دریای جنوب چین هشدار داده‌اند.

بی.بی.سی نیز در گزارشی با اشاره به نتایج تحقیقات مرکز مطالعاتی «بحران بین‌المللی» درباره تعداد وقایع خصومت‌بار در منطقه دریای جنوب چین در سال‌های اخیر می‌نویسد، دریای چین جنوبی احتمالا به منطقه‌ای تبدیل می‌شود که آمریکا و چین در آن گرفتار درگیری نظامی تمام‌عیار خواهند بود.

اندیشکده آمریکایی هادسون نیز در گزارشی تحت عنوان «آیا ایالات متحده و چین در حال آماده شدن برای جنگ هستند؟» به کنفرانس خبری 12 نوامبر گذشته دبیرکل حزب کمونیست چین و رئیس‌جمهور آمریکا در پکن اشاره کرده و نوشت «شی جین پینگ» و باراک اوباما با یکدیگر توافق کردند که قبل از فعالیت‌های مهم نظامی، طرف دیگر را مطلع کنند و به منظور جلوگیری از مقابله نظامی در آسیا، مجموعه مقررات رفتاری را برای برخوردهای دریایی و هوایی وضع کنند.

گرچه آمریکا گزارش‌ها را درباره آغاز جنگ سرد میان واشنگتن و پکن رد کرده است، شرایط موجود در دریای جنوب چین و تنش‌های به وجود آمده میان همسایگان چین با این کشور که حضور نظامی نیروی دریایی آمریکا در این آب‌ها به آن دامن زده است، آزمایش مهمی برای ارزیابی ادعای آمریکا مبنی بر در نگرفتن جنگ سرد میان آمریکا و چین خواهد بود. از سوی دیگر اگر درگیری نظامی بین چین و یکی از متحدان نظامی آمریکا مانند ژاپن رخ دهد، در این صورت دور از انتظار نیست که در آستانه جنگ جهانی سوم باشیم.

تهدید منافع امپریالیستی

چین که به عنوان مرکز تولید جهانی پا به عرصه ظهور گذاشته است، در حال حاضر به هدف نخست نظامی واشنگتن تبدیل شده است.

طبق گزارش اخیر شورای روابط خارجی ایالات متحده، افزایش نفوذ اقتصادی چین صرف نظر از این‌که پکن به دنبال به چالش کشیدن آمریکاست یا خیر، به عنوان تهدیدی غیرقابل قبول برای منافع امپریالیستی آمریکا یاد می‌شود. فشار نظامی بر روسیه به خاطر اوکراین در سال گذشته نیز بیشتر به دلیل تضعیف اتحاد بالقوه پکن و آماده‌سازی شرایط برای رویارویی با چین بود.

معصومه زارع / گروه بین‌الملل