بازی «اولاند» با برگ ایران در تور خاورمیانه

چنان‌که رسانه‌های عربی گزارش داده‌اند، در این جلسه برای اولین بار فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه به عنوان نماینده عالی کشوری غیر عضو در نشست سران کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس شرکت داشت.

العربیه تاکید کرده است که «پیش از این هرگز رهبر دیگری در این نشست‌ها دعوت نشده و شرکت نکرده است.»

پاریس در دام رفتارهای دوگانه

البته رئیس‌جمهور فرانسه ابتدا برای امضای قرارداد فروش هواپیمای جنگنده به قطر سفر کرد و پس از آن به ریاض رفت تا با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس به مذاکره بنشیند؛ مذاکراتی که به‌نظر می‌رسد با توجه به در پیش بودن نشست کمپ‌دیوید، محور اصلی آن نه یمن، سوریه یا عراق یا حتی مبارزه با داعش، بلکه برنامه هسته‌ای کشورمان باشد.

برخی تحلیلگران معتقدند که فرانسه به میان اعراب آمده تا به متحدان منطقه‌ای غرب تضمین دهد توافق جامع هسته‌ای با ایران منافع اعراب در خاورمیانه را به خطر نخواهد انداخت.

حضور نمادین اولاند در مراسم امضای قرارداد فروش 24 فروند هواپیمای جنگنده «رافال» به ارزش 6 میلیارد و 300 میلیون یورو به قطر، می‌تواند ورای چنین تضمینی، هشداری به واشنگتن باشد که فرانسه آماده است، جای ایالات متحده در بین متحدان عرب را بگیرد؛ متحدانی که افکارعمومی جهان، آنها را به دلیل حمایت از تروریسم و نقض حقوق بشر، سرزنش می‌کند و حالا پاریس در حالی در جمع آنها حاضر شده که حتی واشنگتن نیز دیگر حاضر نیست پیامدهای نزدیکی به این افراطیون را بپذیرد.

هرچند فروش تسلیحات نظامی مدرن به کشورهایی با نظام‌های دیکتاتوری خانوادگی ـ اشرافی، با اصل حمایت نکردن پاریس از این نوع نظام‌های سیاسی همخوانی ندارد و نشانگر رویکرد دوگانه پاریس در برخورد با مقوله حقوق بشر است، اما الیزه پیش از این در جریان حمایت از‌تروریست‌های داعش که ریاض متهم به حمایت از آنهاست و نیز گروه تروریستی جبهه النصره که گفته می‌شود قطر حامی آنهاست، نشان داده بود که چندان به شعارهای دموکراتیک پایبند نیست.

دلارهای نفتی اعراب و ماراتن پاریس و واشنگتن

غربی‌ها که این روزها برای به‌دست آوردن دل متحدان مغموم از احتمال بالای توافق هسته‌ای با ایران، از یکدیگر پیشی می‌گیرند، بیشتر می‌خواهند تا در آخرین روزهای مانده تا حل نهایی پرونده هسته‌ای، از اعراب امتیاز بگیرند.

برای همین هم 10 روز مانده تا نشست اوباما با رهبران عربی در کمپ‌دیوید، فرانسوا هایسبورگ، از مقامات سابق وزارت دفاع فرانسه و مشاور ویژه مؤسسه تحقیقات استراتژیک پاریس گفته «فرانسه سابقه اتخاذ مواضع سخت‌تر از آمریکایی‌ها در مذاکرات هسته‌ای ایران را دارد و این فقط می‌تواند موجب خرسندی سعودی‌ها شود». وی اضافه کرده است: «فرانسه نشان داده که دیدگاهی منطقه‌ای دارد و این ظرفیت را دارد که هر زمان احساس ضرورت کند، وارد عمل شود... البته این به معنای تمایل فرانسه برای به حاشیه راندن آمریکا نیست، ولی به واشنگتن یادآوری می‌کند که خودش در جهان تنها نیست.»

فرانسه که طی یک سال گذشته، قراردادهای تسلیحاتی به ارزش ۱۵میلیارد دلار با کشورهای منطقه به امضا رسانده، حالا بدش نمی‌آید با استفاده از جنگ سرد تهران – ریاض، سلاح‌های بیشتری به اعراب بفروشد.

سلاح‌هایی که البته رقابت پنهان میان قطر و عربستان را هم تشدید خواهد کرد. اریک تراپیه، مدیر ارشد شرکت سازنده جنگنده‌های رافال به رویترز گفته «دوستان آمریکایی ما رقبای فعالی برایمان هستند و دیپلماسی بسیار کارآمدی نیز دارند؛ اما فرانسه دیپلماسی بدیلی ارائه می‌کند».

وی با بیان این‌که فرانسه منافع استراتژیک نزدیکی با برخی از کشورهای منطقه دارد، این را هم بیان کرده که «پاریس برای فروش جنگنده‌های خود با دیگر کشورهای منطقه نیز مشغول مذاکره است». همین اظهارات است که نشان می‌دهد تحلیل رابرت فیسک، روزنامه‌نگار انگلیسی چندان هم دور از واقعیت نیست که گفته «برندگان واقعی درگیری‌های خاورمیانه شرکت‌های غربی تولیدکننده سلاح هستند.»

ترس دولت‌های عربی از قدرت ایران

فرانسوا اولاند تلاش کرده تا رویکردی آسیاگرایانه در قبال تحولات بین‌المللی داشته باشد. برای همین است که وی در دوران ریاست‌جمهوری‌اش، چهار بار به ریاض سفر کرده است. با این همه، آشفتگی‌های داخلی در کشورهای عربی، هشداری برای غربی‌هاست که مراقب فرورفتن در باتلاق خاورمیانه باشند.

روزنامه الرای الیوم دیروز در گزارشی به کودتای بی‌سر و صدای نوادگان بر فرزندان آل‌سعود اشاره کرد اما با وجود این بی‌ثباتی‌های داخلی که انقلاب‌های عربی، تنها بخشی از آن را به جهان نشان داد، هنوز دلارهای نفتی عرب‌ها برای آمریکا و اروپایی‌ها وسوسه‌کننده است.

شاید به همین دلیل است که جیمی کارتر، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا در مصاحبه‌ای با شبکه اسکای‌نیوز گفته «من می‌دانم که آمریکا تلاش زیادی کرده تا به کشورهای عربی اطمینان بدهد و تضمین کند که ایران هرگز از قدرتش علیه عربستان، امارات، قطر و هیچ کشور عربی دیگر استفاده نخواهد کرد... من معتقدم که آمریکا برای ابراز تردیدهای کشورهای عربی اهمیت زیادی قائل است.»

هراس برخی دولت‌های عربی از قدرت فزاینده ایران به‌اندازه‌ای است که آنها دو سال قبل، از متحدان غربی خود خواستند تا به مذاکرات هسته‌ای بپیوندند. «نه» قاطع به این درخواست حالا باعث شده تا آنها برای اثرگذاری بر بازیگران حاضر در گفت‌وگوها تلاش کنند.

اگر این واقعیت را بپذیریم که توافق جامع هسته‌ای، معادلات منطقه‌ای را تغییر خواهد داد، باید آخرین تلاش‌های اعراب برای سنگ‌اندازی پیش‌روی چنین توافقی را درک کرد؛ تلاش‌هایی که تاکنون نتوانسته تغییری در پیشرفت مذاکرات به‌بار آورده و اعراب را فقط به باج دادن بیشتر وادار کرده است. شاید اگر دولتمردان عرب به‌جای این رشوه‌پردازی‌ها به بازیگران غربی، مناسبات خود با تهران را اصلاح کرده بودند، امروز با دغدغه کمتری فرجام مذاکرات ایران و 1+5 را به تماشا می‌نشستند.

پاداش میلیاردی اعراب به فرانسه

برای درک بهتر نقشی که پاریس در جریان تحولات منطقه‌ای ایفا می‌کند، باید کمی به عقب‌تر بازگشت. آنجا که در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5، فرانسه همواره موضع سرسختانه‌ای در قبال کشورمان داشته و در مواردی حتی ریسک ناموفق بودن مذاکرات را نیز پذیرفته است.

خبرگزاری «رویترز» در تحلیلی درباره این دست مواضع پاریس، نوشته: «رویکرد سرسختانه فرانسه، به تحکیم پیوندهای این کشور با دولت‌های عرب منطقه خلیج فارس منجر شده و زمینه پیگیری آسان‌تر منافع خود را برایش فراهم کرده است. یکی از نمودهای تقویت پیوند فرانسه با کشورهای منطقه، هنگامی آشکار شد که قطر موافقت کرد با بستن قراردادی 7 میلیارد دلاری، از فرانسه جت‌های جنگنده «رافال» خریداری کند.» یک دیپلمات ارشد فرانسوی به رویترز گفته: «این موضوع برای ما مهم است، زیرا نشانگر قدردانی کشورهای منطقه خلیج فارس از انتخاب‌های استراتژیک ما درباره ایران، سوریه و مبارزه با داعش است. ما نشان دادیم شریکی قابل اتکا هستیم که از مسئولیت‌های خود در منطقه شانه خالی نمی‌کند.»

به این ترتیب اعراب برای جلب نظر فرانسه در قبال تحولات خاورمیانه، رشوه‌ای نفتی ـ تسلیحاتی به پاریس داده و حالا کشوری که در رابطه با بحران دمشق نیز موضعی افراطی‌تر از واشنگتن دارد، آمده تا تأکید کند که به سیاست‌های سختگیرانه خود در قبال تهران را ادامه می‌دهد.

اولاند: ایران تضمین بدهد

در راستای همین رویکرد افراطی است که رئیس جمهور فرانسه پیش از سفر به عربستان به روزنامه الریاض گفته «تحریم‌های ایران فقط به شرط اجرای تعهدات لغو می‌شود و ایران باید نه تنها درخصوص پرونده هسته‌ای تضمین بدهد بلکه باید برای حل بحران‌های منطقه، نقش سازنده‌ای ایفا کند.»

وی درباره این سوال که آیا توافق‌نامه هسته‌ای که قرار است در ماه ژوئن امضا شود برای کشورهای عربی خلیج‌فارس اطمینان بخش است یا نه، تصریح کرده «ما از علت نگرانی سران خلیج فارس در این خصوص آگاهیم. همه از خواست من در خصوص این پرونده مطلع‌اند و لوران فابیوس، وزیر امورخارجه نهایت هشدار را داده و من امیدوارم توافق حاصل شود ولی این توافق باید استوار، با دوام و قابل اجرا باشد به نحوی که مانع از گسترش تسلیحات هسته‌ای شود و امنیت منطقه را تضمین کند».

مصطفی انتظاری هروی ‌- گروه سیاسی