ماموریت رزتا برای فرود کاوشگر فیله روی یک دنباله‌دار

امسال فضاپیمای رزتا در حالی به دنباله‌دار 67 پی‌/‌ چرایوموف ـ گرازمنکو رسید که از دوازدهم اسفند 1382 سفر خود را آغاز کرده بود. بیش از ده سال طی مسیر 6.4 میلیارد کیلومتری در سیاهی فضا، در حالی که اغلب دستگاه‌هایش را به سبب صرفه‌جویی در مصرف انرژی نزدیک به یک دهه به حالت خواب زمستانی (Hibernate) درآورده بودند و سپس روشن کردن و به کار افتادن مجدد همه دستگاه‌ها در میلیون‌ها کیلومتر دورتر از زمین کار بزرگی در تاریخ ماموریت‌های فضایی بود تا فصلی نو برای اکتشافات منظومه شمسی رقم بخورد. برای این‌که به اهمیت انجام چنین کار به ظاهر ساده‌ای پی ببرید، تصور کنید در همین شب‌های زمستان اگر خودروی شما چند روز در پارکینگ خاموش بماند و استارت نزنید، احتمالا با چه مشکلاتی در زمان روشن کردن آن مواجه خواهید شد؟

هدایت موفقیت‌آمیز فضاپیما توسط مهندسان ماموریت رزتا برای در مدار دنباله‌دار قراردادن آن، اتفاقی است که موجب می‌شود این ماموریت به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و نشریات علمی جهان، مهم‌ترین دستاورد علمی سال لقب بگیرد. رزتا پانزده مرداد امسال در مدار دنباله‌دار 67پی‌/‌ چرایوموف ـ گرازمنکو قرار گرفت و تصاویر حیرت‌انگیزی از دنباله‌دار مقصدش به زمین فرستاد. برخلاف تصور همگان دنباله‌دار مذکور، فقط یک صخره ناهموار زمخت بود؛ بسیار شبیه به سیب زمینی! این اولین باری بود که قرار بود یک فرود نرم روی دنیای چند کیلومتری یک دنباله‌دار انجام شود. سرانجام در میان استرس زایدالوصف دانشمندان، عملیات فرود فیله با موفقیت به پایان رسید و فیله نه یک بار که به علت گرانش اندک سه بار به سطح دنباله‌دار برخورد کرد و از جا برخاست تا این‌که نخستین سیگنال‌ها را از طریق کاوشگر رزتا به زمین رله کرد. مفهوم سیگنال‌ها این بود: اینجا دنباله‌دار 67‌/‌پی چرایوموف ـ گرازمنکو. ما روی سطح نشسته‌ایم!

اما از فردای آن شب فراموش نشدنی خبرهایی آمد که حاکی از بداقبالی کاوشگر فیله بود؛ کاوشگر در موقعیتی قرار گرفته بود که صفحات خورشیدی‌اش در سایه قرار گرفته بود و نور خورشید را به مقدار کافی برای شارژ باتری‌هایش دریافت نمی‌کرد. به این ترتیب فیله دوباره خاموش شد و به خواب زمستانی فرو رفت. با این حال اندک اطلاعاتی که فیله ظرف همان چند ساعت به زمین مخابره کرد، حاکی از پیدا شدن نوعی ترکیبات آلی در جو بسیار رقیق این دنباله‌دار بود. اکنون رزتا همچنان در مدار دنباله‌دار، سفر خود را در مسیر نزدیک‌تر شدن به خورشید ادامه می‌دهد تا در بیست و دوم مرداد 94 در نزدیک‌ترین فاصله مداری از خورشید به میزان 183 میلیون کیلومتر قرار بگیرد. در این میان، دانشمندان تیم رزتا امیدوارند که تا آن زمان به دلیل تغییر موقعیت خورشید به واسطه چرخش دنباله‌دار به دور آن، مدت زمان بیشتری برای شارژ باتری‌های فیله فراهم شود. شاید فصل آخر این ماموریت پر هیجان پاسخ‌های جالبی به پرسش‌های اساسی دانشمندان از نخستین روزهای پیدایش منظومه شمسی بدهد.

کاظم کوکرم ‌/‌ دبیرگروه دانش