انتشار کتاب «سکه‌های ایران دوره اسلامی»

این کتاب که به بررسی سکه‌های ایران در دوره اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان می‌پردازد، شامل یک مقدمه و هفده فصل است. مقدمه کتاب به معرفی مختصر دانش سکه‌شناسی، تاریخچه ضرب سکه و چگونگی ضرب سکه در روزگار کهن می‌پردازد. پس از آن، در هر یک از فصل‌های کتاب نخست اطلاعاتی تاریخی متناسب با موضوع هر فصل داده می‌شود و سپس ویژگی‌های سکه‌های هر دوره به‌تفصیل و با ارائه تصاویر فراوان بیان می‌شود.

کتاب «سکه‌های ایران در دوره اسلامی (از آغاز تا برآمدن سلجوقیان)» نه تنها به معرفی و بررسی سکه‌های سلسله‌های مهم ایرانی و اسلامی می‌پردازد، بلکه سکه‌های حاکمان محلی و حتی مدعیان حکومت و شورشیان را نیز معرفی می‌کند و مورد بررسی قرار می‌دهد.

انواع گوناگون سکه‌های عرب ـ ساسانی، سکه‌های اموی و عباسی، سکه‌های اسپهبدان و حاکمان عربِ طبرستان، سکه‌های طاهری، صفاری، سامانی، باوَندی، زیاری، آل بویه و غزنوی، و سکه‌های علویان طبرستان و قزوین و هَوسَم از جمله سکه‌هایی هستند که رضائی باغ‌بیدی به بررسی آنها پرداخته است.

سکه در طول تاریخ علاوه بر نقش اصلی‌اش که تسهیل داد و ستدها بوده، ابزاری تبلیغاتی در دست حکومت‌ها نیز بوده است. سکه‌شناسی از جمله علومی است که می‌تواند دانشمندان را در بازشناسی رویدادهای تاریخی یاری رساند و جنبه‌های مختلفی از وضعیت اجتماعی، اقتصادی، دینی، فرهنگی و هنری یک جامعه را در مقاطع مختلف تاریخی بازنمایاند.

بررسی سکه‌ها فوایدی بسیار برای دانشمندان عرصه‌های گوناگون در پی خواهد داشت، عرصه‌هایی چون تاریخ، باستان‌شناسی، کتیبه‌شناسی، زبان‌شناسی، فلزشناسی، متن‌شناسی، دین‌شناسی، علوم سیاسی، اقتصاد و هنر. بررسی تحول تاریخی اوزان و مقیاس‌ها نیز ارتباطی تنگاتنگ با دانش سکه‌شناسی دارد.





باغ‌بیدی در مقدمه کتاب نوشته است: «خوشبختانه چند سالی است که شمار زیادی کتاب و مقاله در زمینه سکه‌شناسی در ایران تألیف یا ترجمه شده است. نویسندگان این آثار ـ که بیشتر علاقه‌مندانِ غیرمتخصص بوده‌اند ـ در حد توان کوشیده‌اند تا اطلاعات خویش را در اختیار دیگران بگذارند و سهمی در پیشبرد دانش سکه‌شناسی در ایران داشته باشند؛ با وجود این، تقریباً در همۀ این آثار کاستی‌ها و اشتباهاتی دیده می‌شود که بعضاً نابخشودنی‌ است. از دلایل بروز این اشتباهات، می‌توان به عدم تسلط نویسندگان این آثار به جنبه‌هایی از دانش سکه‌شناسی، به‌خصوص زبان‌شناسی، و عدم دسترسی آنان به انبوه منابع خارجی اشاره کرد. با کمال تأسف باید گفت که سکه‌شناسی به عنوان یک رشتۀ تخصصی و دانشگاهی جایگاهی در ایران ندارد.

تدریس تنها دو واحد درس سکه‌شناسی، آن هم فقط در مقطعِ کارشناسیِ رشتۀ باستان‌شناسی، کوششی بی‌نتیجه است. به علاوه، در موزه‌های معتبر دنیا ‌مسئولیت بخش نگهداری مسکوکات به متخصصان سکه‌شناس سپرده شده و غالباً همین افراد هستند که بیشترین کتابها و مقاله‌ها را دربارۀ سکه‌شناسی، یا دست‌کم کاتالوگ‌هایی جامع از سکه‌های موجود در موزه‌هایشان، منتشر می‌کنند. این در حالی است که در ایران حتی دسترسی به انبوه سکه‌های موجود در انبارهای موزه‌ها و تصویربرداری از آنها برای بسیاری از پژوهشگران ناممکن است. در برخی از موزه‌ها، تنها تعداد اندکی از سکه‌ها در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته و آن تعداد اندک نیز سکه‌هایی معمولی هستند که نکتۀ جدیدی در آنها نهفته نیست.

از سوی دیگر، طرح تدوین «نخستین دانشنامۀ سکه» که در تیر ماه 1386 به عنوان طرحی ملی مطرح شد و قرار بود از سوی پژوهشکدۀ زبان و گویشِ سازمان میراث فرهنگی با همکاری موزۀ ملی ایران به اجرا درآید، راه به جایی نبرد و در شهریور ماه همان سال متوقف شد. مدیران و مسئولان محترم سازمان میراث فرهنگی نیک می‌دانند که وظیفۀ ما تنها حفظ و نگهداری سکه‌های تاریخی نیست، بلکه باید در جهت شناسایی و شناساندن آنها نیز بکوشیم و رازهای نهفته در آنها را بازیابیم. خوشبختانه آیین‌نامۀ تأسیس موزه‌های خصوصی در تاریخ 5 مرداد 1384 از سوی هیأت محترم دولت به تصویب رسیده و تا کنون چند موزۀ خصوصیِ سکه نیز تأسیس شده است؛ با وجود این، هنوز در کشور ما قوانین مدونی برای «مجموعه‌داری» ـ که از ارکان اصلی دانش سکه‌شناسی است ـ وجود ندارد. از سوی دیگر، هیچ مرکزی در ایران متولی نظارت و سامان‌دهی به پژوهش‌های سکه‌شناختی نیست.»

چاپ نخست کتاب «سکه‌های ایران در دوره اسلامی (از آغاز تا برآمدن سلجوقیان)» تالیف دکتر حسن رضائی باغ‌بیدی در 758 صفحه به بهای 40هزار تومان از سوی انتشارات سمت منتشر شده است.

منبع: خبرگزاری کتاب