روان‌شناسی طراحی برای وب

1. محتوا : از آنجا که بازدیدکنندگان به وب‌سایت شما می‌آیند تا اطلاعات مورد نیازشان را تهیه کنند، شما هم باید بدانید طراحی حول محور محتوا صورت می‌گیرد. در حقیقت طراحی به مشتری کمک می‌کند اطلاعات مناسب را به سرعت و سهولت پیدا کند. شاید به من بگویید: مگه اون اوایل که اینترنت تازه اومده بود یادت نیست سایت‌ها پر بود از اطلاعات تلنبار شده و لینک‌های ریزریز! مثل الان نبود که توی هر صفحه اینترنتی هر چی تعداد کلمه‌ها کمتر و فونت‌ها درشت‌تر باشه بهتر خونده بشه! اون موقع‌ها اصلا ویدئو و عکس‌های با رزولوشن بالا نبود که بخواد تمرکز صفحه بیشتر از متن روی عکس و ویدئو باشه! الان همه چی خیلی تر و تمیز شده. متن‌ها مختصر و تمیز، مرتب و دسته‌بندی شده است و از اصول روان‌شناسی مخاطب برای ایجاد و القای حس مثبت به بازدیدکننده‌ها استفاده می‌کنند. یادم باشه بعدا که رفتیم بیرون یه کتاب در زمینه اصول روان‌شناسی مخاطب از کتابفروشی بگیرم.

2. فضای سفید: از نقش فضای سفید در تاثیر روانی بر مخاطب هر چه بگوییم باز کم گفته‌ایم همچنان که از فضیلت سکوت در مقابل پرحرفی. نظامی گنجوی بزرگوار می‌گوید کم گوی و گزیده گوی چون چی؟ تا ز اندک تو جهان..؟ البته پر واضح است که منظور واقعی نظامی از دُر یک چیز ارزشمند است و منظور ما هم سفیدِ سفید نیست. حالا قرمز یا آبی کمرنگ باشد هم اشکالی ندارد، اما فضای سفید اصطلاحا به محوطه‌ای گفته می‌شود که احتیاج به توجه مخاطب ندارد؛ مثل حاشیه‌های صفحه یا فضای بین دو مطلب. در ضمن هر چه فضای سفید و به اصطلاح جاده خدای اطراف یک پاراگراف بیشتر باشد نشان از اهمیت آن مطلب دارد. برخی از طراحان به خودشان فشار می‌آورند که مینیمال‌ترین طراحی ممکن را در وب‌سایت‌هایشان به وجود بیاورند یعنی بتوانند ایده و حرفشان را با کمترین کلمات، رنگ‌ها و تصاویر منتقل کنند. این چالش خودخواسته غیر از این که طراحان را مشغول نگه می‌دارد خوبی دیگری هم دارد: سادگی در طراحی به مخاطب این ایده را القا می‌کند که شما (یعنی طراحی صفحه) می‌توانید تشخیص دهید چه چیزی اهمیت دارد و چه چیزی ندارد.

3. رنگ : می‌دانید دست بیشتر طراحان در انتخاب رنگ برای وب‌سایت بسته است و رنگ‌های مورد استفاده در وب‌سایت معمولا از طرف رنگ‌های لوگو و برند سازمان دیکته می‌شود، اما استفاده درست از این رنگ‌ها خود مساله دیگری است. یک نکته فنی یادتان بدهم: در هر لوگو یکسری رنگ‌های اصلی و مطرح وجود دارد در کنار یک یا چند رنگ فرعی و خنثی. رنگ‌های خنثی مانند سفید، سیاه، لایه‌های مختلف خاکستری، رنگ‌های سایه‌ای و... در طراحی وب‌سایت اگر آن رنگ‌های خنثی را به عنوان رنگ غالب انتخاب کنید برای مخاطبان‌تان نتیجه چشمگیری از لحاظ جذابیت بصری به دست خواهید آورد. کافی است این تغییر را انجام دهید و از چند نفرشان بپرسید. این رنگ‌های خنثی به نوعی کار فضای سفید را برای شما انجام خواهند داد؛ یعنی فضایی برای استراحت چشم فراهم می‌آورد.

به هر حال در انتخاب رنگ دقت کنید که رنگ‌های گرم برخلاف رنگ‌های سرد، هم می‌تواند فضای گرم و خلاقانه‌ای ایجاد کند و هم احساساتی نظیر خشم یا استرس را تقویت نماید. رنگ‌های سرد فضای حرفه‌ای و رسمی‌تری به وب‌سایت می‌دهد و مشتری احساس راحتی بیشتری با کار با وب‌سایت خواهد داشت. در حالی که رنگ‌های خنثی مثل سیاه یا سفید یا خاکستری بیشتر حس مدرن، شیک و تر و تمیز القا می‌کند.

4. قلم : آه از قلم! آه از نهاد آدم برمی‌آید وقتی ما ایرانیان با این سابقه خوشنویسی و فرهنگی این‌قدر با وب‌سایت‌هایمان سردستی و از سر باز کنی برخورد می‌کنیم. انگار نه انگار که یک وب‌سایت نسخه تکامل یافته همان لوحی است که سال‌های طولانی با هنرمندی بر آن کتابت می‌کردیم. تکامل همان پوست چرمی است که با مرکب روی آن خوشنویسی می‌نمودیم و امروز در موزه‌ها نگهداری می‌کنیم. نسخه قرن بیست و یکم همان سنگی است که بر صورت آن پرسپولیس را استادانه تراشیدیم. فونت هم همان قلم است که با آن می‌نوشتیم. پس ما را چه شده که واداده‌ایم؟ فونت‌های مختلفی برای فارسی وجود دارد که می‌توان از میان آنها انتخاب کرد. زیاد نیستند البته اما بد نیست کمی برای بهبود اطلاعات خودمان از چینش خط و خوشنویسی در فارسی، مبانی «بیاض و سواد» را در گوگل جستجو کنیم تا ببینیم استاندارد زیبایی‌شناختی کتابت به زبان فارسی در مورد میزان چربش بیاض (سفیدی) به سواد (سیاهی) به هم در متن، فاصله خطوط یا شکل حروف چه می‌گوید. بعد با توجه به آن اطلاعات، فونت و فاصله خطوط‌مان را برمی‌گزیدیم. الهی بمیرم برای فونت‌های فارسی نداشته‌مان از بس که کسی به فکر نیست. کسی بلد است فونت بسازد؟ برای طراحی یک فونتِ خوب، احتیاج به یک متخصص کامپیوتر و یک استاد خوشنویس یا گرافیست داریم. تا به حال هیچ متخصص کامپیوتری را دیده‌اید که دوست خطاط داشته باشد؟ یا حتی برعکسش؟ ما که ندیده‌ایم.

مصطفی پورمهدی

پژوهشگر و مشاور کسب و کار