پایان تاریخ و انسان واپسین

یوشی‌هیرو‌فرانسیس‌فوکویاما نظریه‌پرداز ژاپنی‌الاصلٰ فیلسوف آمریکایی، متخصص اقتصاد سیاسی، رئیس گروه توسعه اقتصادی ‌بین‌المللی ‌دانشگاه جآن هاپکینز واشنگتن است.

وی ‌پس از نگارش مقاله پایان تاریخ در سال 1989 که در سال1992 با تفصیل بیشتر و به ‌همین نام به صورت کتابی مفصل درآمد- به شهرت جهانی ‌رسید. کتاب «پایان تاریخ و انسان واپسین» در حقیقت تکمله ای است بر آن مقاله، وی در آن مقاله به فروپاشی و زوال اتحاد جماهیر شوروی اشاره کرده بود و همین باعث شهرت روز افزون فوکویاما پس از فروپاشی شوروی به سال 1991 شد.

بر این اساس سه سال بعد از نگارش مقاله و یک سال بعد از فروپاشی شوروی (سال1992) کتاب «پایان تاریخ و انسان واپسین» خود را منتشر کرد و در آن به صورت مبسوط و جامع آراء و افکار خود در باب پایان تاریخ و لیبرال دموکراسی را تشریح کرد.

فرانسیس فوکویاما حوزه هایی همچون فلسفه، علمِ سیاست، اقتصاد و علوم دیگر را نویسنده به مدد می گیرد تا به توضیح و بسط اندیشه خود بپردازد. لحن هیجانی فوکویاما در این کتاب به خاطر خوشحالی از فروپاشی اردوگاه کمونیستی شوروی، ناشی می شد، بدون شک غیر قابل کتمان است.

اندیشه ی پایان تاریخ، موقعیت فوکویاما را در دستگاه حاکمیتی آمریکا در واپسین سال های دهه ی 80 و ابتدای دهه ی 90 میلادی، تحکیم بخشید و به نوعی تبدیل به یکی از گفتمان های اصلی جریان لیبرال دموکراسی غرب شد.

کتاب فوق در مقطع زمانی ای نوشته شد که جنگ سرد پایان یافته بود و نظریه پردازای همچون فرانسیس فوکویاما با عاریه گرفتن مفهوم «تاریخ» از هگل فیلسوف آلمانی، لیبرال دموکراسی غربی را پیروز این جنگ قلمداد می کرد.

امروزه با گذشت بیش از دو دهه از بیان این نظریه، ضعف ها و کاستی های آن بیش از پیش عیان و آشکار شده است، هرچند که در همان زمان تدوین مقاله پایان تاریخ و سپس کتاب پایان تاریخ و انسان واپسین، نقدهای جدی ای بر آن وارد شد.

قطعاً فوکویاما در ایران فردی شناخته شده است و مقالات و نقدهای فراوانی در مورد وی به طبع رسیده و فرازهایی از این کتاب و اندیشه فوکویاما در دو دهه اخیر در روزنامه ها و مجلات تخصصی چاپ شد، اما با اینکه فوکویاما در بخش‌هایی از کتاب به طور مستقیم به ایران نیز اشاره دارد، هیچگاه اصل کتاب پایان تاریخ و انسان واپسین به زبان فارسی ترجمه نشد.

به تازگی و با گذشت 22 سال بعد از انتشار این کتاب توسط فوکویاما، کتاب پایان تاریخ و انسان واپسین از سوی انتشارات سخنکده در سال 93 و در 487 صفحه با ترجمه عباس عربی و زهره عربی به زیور طبع آراسته شده است.