آهنگسازی حرفه‌ای سن و سال نمی‌شناسد

مشایخی با توجه به علاقه‌ای که به موسیقی سنتی ایران داشت در پی ادغام آن به گونه‌ای با موسیقی مدرن غربی برآمد که حاصل آن تجربه‌هایی متفاوت بود که مختص این آهنگساز است، تشکیل گروه موسیقی تهران و انتشار آلبوم‌هایی متعدد در زمینه موسیقی مدرن از جمله فعالیت‌های او در عرصه موسیقی محسوب می‌شود، مشایخی در کنار نقش تاثیرگذارش در عرصه موسیقی، مدت چهار سال است که دبیری جشنواره موسیقی کلاسیک تا معاصر را به عهده دارد، در واقع او خود بنیانگذار این جشنواره است. به بهانه برگزاری این رویداد هنری با مشایخی گفت‌وگوی کوتاهی داشته‌ایم.

جشنواره موسیقی کلاسیک تا معاصر امسال چهارمین سال برگزاری خود را پشت سر می‌گذارد. چه معیارهایی را برای برگزاری در نظر گرفتید و در این دوره اجراکنندگان با چه معیاری انتخاب شده‌اند؟

معیارهای ما حدود 20 سال پیش با آغاز فعالیت‏های گروه موسیقی تهران تعریف شده و به‌تدریج با برگزاری جشنواره‏های موسیقی کلاسیک تا معاصر به شکل آرمانی خود رسیده‏ است. با در نظر گرفتن غفلت تاریخی‏ که در وطن ما در مورد «موسیقی تفکر» شده است، با همکاری استاد گرانقدر فریماه قوام‏صدری برنامه‏های پژوهشی ترتیب دادیم که معمولا در دانشگاه‏ها انجام می‏شد و ورود برای عموم آزاد بود. همزمان با برنامه‏های پژوهشی، کنسرت‏هایی با عنوان «دیروز و امروز» برگزار کردیم که موسیقی کلاسیک در کنار موسیقی امروز به شنونده معرفی می‏شد.

حدود 25 برنامه‏ دیروز و امروز داشتیم و در ادامه کنسرت‏هایی با عنوان «نگاهی دیگر» برگزار کردیم که در آنها موسیقی معاصر بود. آرام آرام دریافتیم نیاز به دوسالانه‏های رقابتی احساس می‏شود که جوانان به معنای واقعی آماده‏ اجرای صحنه شوند و هنگامی که این آمادگی را تشخیص دادیم، تصمیم به برگزاری جشنواره‏ موسیقی کلاسیک تا معاصر گرفتیم که این روزها شاهد چهارمین دوره آن هستیم.

آثاری که توسط نوازندگان و گروه‌ها اجرا می‌شود چقدر توسط آهنگسازان جوان فعال در حوزه موسیقی مدرن ساخته شده و آیا از اهداف و رویکردهای آن توجه به جوانان است؟

به طور کلی، من در آهنگسازی حرفه‏ای معیار سنی را صحیح نمی‏دانم. در محیط آموزشی رده‏ سنی موضوع دیگری است، اما هنگامی که اثری از آهنگساز به صحنه می‏رود، ما بیشترین توقع را از او داریم.

این پرسش را از آن جهت طرح کردم که دوره قبلی عنوان کرده بودید جوانان تمایل زیادی به موسیقی مدرن دارند و برگزاری این جشنواره می‌تواند باعث اجرای موسیقی مدرن توسط نوازندگان جوان شود.

به طور یقین این موضوع تحقق پیدا کرده است. روزبه‌روز نه تنها تعداد آهنگسازان بیشتر می‏شود، بلکه تعداد نوازندگان علاقه‏مند به اجرای آثار آهنگسازان معاصر بیشتر می‏شود. یکی از مهم‌ترین نتایج جشنواره‏ موسیقی کلاسیک تا معاصر تأثیری است که این جشنواره در تغییر نگرش استادان نوازندگی بخصوص پیانو داشته است. در قدیم هنرآموزان در ارتباط با اجرای آثار معاصر نگران نظر منفی استادان خود بودند. امروز تعداد زیادی از استادان، علاقه‏مندی هنرآموزان خود را در ارتباط با اجرای آثار معاصر پذیرفته‏اند که پیشرفت بسیار زیادی را در نوازندگی موسیقی معاصر باعث شده است.

شما اصل را در این رویداد هنری بر غیر رقابتی بودن گذاشته‌اید و بر آن اصرار دارید. چرا؟

با در نظر گرفتن جشنواره‏های رقابتی دولتی که تعدادشان هم در حوزه فرهنگ و هنر ماشاء‌الله کم هم نیست، بهتر است جشنواره‏ ما محیطی دور از تنش برای عرصه‏ هنر به وجود آورد که چه از نظر هنری و چه از نظر آموزشی نتایج بهتری خواهد داشت. این نوع مطالب را ما مشاهده و تجربه کرده‏ایم و عمیقا به این باور رسیده‏ایم که جشنواره‏ کلاسیک تا معاصر بدون هیجان‏های رقابتی برای جامعه‏ هنری ما مفیدتر خواهد بود.

به نظرتان توجه جوانان به موسیقی معاصر و مدرن تا چه ‌اندازه در مقایسه با گذشته تغییر داشته است؟

ببینید هنگامی که 50 سال پیش از موسیقی معاصر صحبت می‏کردم، شنوندگان کمی به موضوع توجه داشتند. امروزه شرایط تغییر کرده است. حتی تعدادی از جوانان، خودشان نمی‏دانند به موسیقی معاصر علاقه پیدا کرده‏اند. حقیقت این است که یک حرکت نوین در حوزه‏ موسیقی معاصر در جریان است.

با توجه به این پاسخ پس چرا ما شاهد شکل‌گیری گروه‌های کمی بر مبنای موسیقی مدرن توسط جوانان هستیم؟

همان‏طور که در یکی از کتاب‏هایم اشاره کرده‏ام، «اختلاف طبقاتی تفکر» از اختلاف طبقاتی به شکل معمول خود خطرناک‏تر است. منظور خلأیی است که بین قشر «دانا» و «نادان» در جامعه به وجود می‏آید.

در چنین وضعی به طور معمول نخبگان‌اندک مسئولیت پیشبرد جریان علمی، هنری جامعه را بر دوش دارند. موسیقی که ذاتا در فضایی انتزاعی حرکت می‏کند، طبیعی است که در ارتباط با عرضه و سازمان‏های اجرایی همیشه دچار گرفتاری بوده و احتمالا خواهد بود و این مختص به ایران نیست. در کشورهای پیشرفته هم‌گروه‏های ‏خاصی به اجرای «موسیقی نو» می‏پردازند. بی علت نیست که ما می‏کوشیم کلاسیک و معاصر را در «همراهی» و «گفت‏وگو» با یکدیگر معرفی کنیم. امیدوارم با کمک رسانه بتوانیم در حفظ و بقای این آرمان با ارزش در ارتباط با رابطه‏ خود و مخاطب موفق باشیم.

سحر طاعتی‌‌/‌‌ جام‌جم