زمینی بایر برای تروریسم و افراط‌گرایی

حالا در این شرایط شاید برای خیلی‌ این سوال مطرح باشد که چرا با وجود درگیر شدن تقریبا تمامی کشورهای همسایه ما در دام افراط‌گرایی که با پوشش اسلام‌گرایی در حال فعالیت است، ایران اسلامی که هم ۹۷ درصد از جمعیتش مسلمان است و هم دولتی اسلامی دارد به این دام نیفتاده است؟ به عقیده نگارنده چند عامل مانع بروز و ظهور افراط گرایی در پوشش اسلام در ایران شده است.

نخستین نکته فرهنگ ایرانی است. ایران از گذشته‌های دور به فرهنگی متعالی و برتر شهره بوده است. حتی در قرون و اعصار قدرت‌های مطلقه پادشاهان، در ایران مردم در بقا به دین خود آزاد بودند. در طول این تاریخ طولانی هیچ پادشاهی نبوده که چون اسکندر یا چنگیز به خونریزی بی‌محابا در خارج از مرزهای خود معروف باشد.

هیچ ملتی از ایرانیان به دلیل نسل‌کشی کینه به دل ندارد در حالی که در همین نزدیکی ما اختلافاتی این چنینی بین ترک‌ها و ارامنه و در شرق دور بین چین و ژاپن وجود دارد. حتی در ۳۵ سال گذشته که جمهوری اسلامی در معرض فشارهای مختلف بوده؛ آغازکننده هیچ جنگی نبوده است و صرفا به دفاع از خود پرداخته تا نشان دهد که آن اتهامات تا چه اندازه بی‌اساس است.

دومین تکیه‌گاه برای نیفتادن در دام افراط‌گرایی، مذهب شیعه است. دو ویژگی در این مذهب باعث شده که در طول تاریخ بجز یکی دو فرقه که ادعای شیعه‌گری داشتند هیچ گروه تروریستی با اندیشه شیعه شناخته نشود. آن دو ویژگی یکی اجتهاد پویا بر مبنای کتاب، سنت، عقل و اجماع است و دیگری نوآوری در بیان احکام و قواعد شرعی در عین پایبندی به اصول. از دل همین مسائل است که شیعه به قیاس‌های گمراه کننده نمی‌پردازد و ضمنا می‌تواند فتاوای نوآورانه و اصولی چون حرمت تولید و استفاده از تسلیحات کشتار جمعی را بدهد؛ در حالی که کشورهای ضعیف‌تری چون پاکستان و کره‌شمالی با نقض قوانین بین‌المللی و دستیابی مخفیانه به این سلاح‌ها توانسته‌اند دیوار آهنینی دور خود بکشند و به معضلی بین‌المللی تبدیل شوند.

اما بجز این سابقه تاریخی دو موضوع هم در دل حکومت جمهوری اسلامی مانع شکل‌گیری گروه‌های تروریستی شده است. نکته اول، وجود دولتی مستقر و مقتدر است و اگر به کشورهایی که در اطراف یا دورتر از ما وجود دارند نگاه کنید می‌بینید در هر کشوری که دولت مقتدر وجود نداشته؛ زمینه برای رشد این علف‌های هرز به وجود آمده است. افغانستان، عراق، سومالی و لیبی در زمان بعد از قذافی نمونه‌هایی از این دست هستند. با این حال در ایران اقتدار و امنیت به قدری بالاست که داعش، هنوز نتوانسته خود را به مرزهای ایران نزدیک کند و ضمنا اندک گروه‌های تروریستی چون جندالله هم به سرنوشتی دچار می‌شوند که عبدالمالک ریگی شد.

موضوع بعدی کنترل سیستم آموزشی است. شکی نیست که طالبان از دل مدارسی به‌وجود آمد که عربستان در افغانستان و پاکستان تاسیس کرد و فارغ‌التحصیلان آن مدارس، تروریست‌های بعدی شدند. در ایران اما نظام آموزشی چه در سطح تحصیلات ابتدایی و چه در سطح متوسطه و نیز در سطح تحصیلات عالی دانشگاهی یا حوزوی تحت نظارت دولت است و امکان بحث‌های تکفیری و افراطی در دانشگاه‌ها یا حوزه‌های علمیه وجود ندارد.

ضمنا باید در نظر داشت که در وضع کنونی کشور ما، دولت در راستای دین و آیین و شعایر مردم است و کسانی که داعیه مخالفت با حکومت مستقر را دارند معمولا از زاویه سکولاریستی یا مخالفت با دین وارد می‌شوند و این هم باعث می‌شود که زمینه برای رشد این عقاید فراهم نباشد. از نظر اقتصادی هم کمی آمار فقر مطلق در جامعه ایرانی می‌تواند عاملی برای مقابله با این گروه‌ها باشد زیرا در کشورهایی نظیر نیجریه این وضع بد اقتصادی است که مردم را به سمت این گروه‌ها سوق داده است.

با این حال به نظر می‌رسد که ادامه وجود این امنیت و شرایط باثبات، نیازمند پایش اوضاع کل کشور از سوی دولت و رسیدگی به تمامی بخش‌ها از مرکز گرفته تا حاشیه‌ها و نقاط مرزی است تا توطئه‌های گروه‌های تروریستی همچون گذشته ناکام بماند.