سنجش پیش از موعد نوآموزان اشتباه است

یکی از اقدامات خوبی که از سال 72 تاکنون اجرا می‌شود، طرح سنجش سلامت نوآموزان است که همه کودکانی را که قرار است به پایه اول دبستان وارد شوند، از نظر جسمی و هوشی مورد بررسی قرار می‌دهد. این سنجش باعث می‌شود کودکانی که از نظر جسمی مشکل دارند برای درمان به مراکز درمانی هدایت شوند و آنهایی که از نظر هوشی و توانایی یادگیری دچار اختلال هستند به مدارس استثنایی معرفی شوند که نگفته پیداست چه اقدام بجایی است.

این سنجش نیز تا به حال بعد از اتمام دوره پیش‌دبستانی و در فصل تابستان و پیش از آغاز سال تحصیلی انجام می‌شد که از نظر کارشناسان بهترین زمان ممکن بود. اما حالا سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور به‌صورت آزمایشی در مراکز استان‌ها، سنجش سلامت نوآموزان را تقریبا ده ماه زودتر از موعد همیشگی آغاز کرده و استدلال می‌آورد که با این کار، کودکان مشکل‌دار زودتر شناسایی می‌شوند و پیش از آن که وقت بیش از این از دست برود، به مراکز درمانی معرفی می‌شوند. اما این اقدام پیش از موعد از چند منظر، محل اشکال است؛ مثلا از بابت تست شنوایی، چون سنجش شنوایی نوزادان در همان ماه‌های اول تولد در مراکز بهداشتی انجام می‌شود و کودکان مشکل‌دار پیش از رسیدن به سن مدرسه تحت درمان قرار می‌گیرند و دیگر نیازی نیست طرح سنجش سلامت را با این بهانه به جلو انداخت. در مورد بینایی هم همین وضع حاکم است چون تا پیش از فرارسیدن سن مدرسه، کودکان دست‌کم سه‌بار در طرح‌های غربالگری بینایی، تنبلی چشم و حتی معایناتی که خانواده‌ها به دلخواه انجام می‌دهند، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

اما مهم‌تر از اینها، موضوعی که بیشتر مورد انتقاد است، آزمودن پیش از موعد هوش نوآموزان است. کودکانی که در دوره پیش‌دبستانی تحصیل می‌کنند تا خرداد فرصت دارند مهارت‌های لازم را در کلاس‌ها بیاموزند، اما حالا که قرار است آنها در حالی که این دوره را تمام نکرده و به‌طور کامل تحت آموزش قرار نگرفته‌اند، مورد سنجش هوش قرار بگیرند، در صحت سنجش‌ها تردید وارد می‌شود. این در حالی است که روان‌شناسان نیز که سال‌ها بر روان کودکان کار کرده‌اند، مخالف سنجش پیش از موعد هستند. از جمله این روان‌شناسان، لورا برک است که در کتاب روانشناسی رشد خود می‌نویسد گرچه آزمون‌های هوش همه توانایی‌های انسان را نشان نمی‌دهد، ولی نمرات آزمون‌ها مهم است، بویژه آزمون‌هایی که در شش تا هفت‌سالگی گرفته می‌شود و از روی آنها می‌توان از بهره هوشی کودک و پیشرفت تحصیلی او در مراحل بعد، پیش‌بینی خوبی انجام داد. پیاژه، روان‌شناس معروف نیز آزمایشی به شکل ردیف کردن ترکه‌های چوب انجام داد و به این نتیجه رسید کودکان شش تا هفت ساله که کودکان پیش‌دبستانی بزرگ‌تر نسبت به دیگر همکلاسی‌ها بودند، کار مرتب کردن ترکه‌ها را با نظم بیشتری انجام دادند. این در حالی است که در کتاب رشد و شخصیت کودک نیز آمده هنگامی که کودک از یک مرحله سنی به مرحله دیگر می‌رسد، در مغز او تغییراتی کیفی ایجاد می‌شود. همه این نظریات گواه این نکته است که اگر کودک دوره پیش‌دبستانی را به‌طور کامل پشت سر بگذارد، بهتر می‌تواند به پرسش‌ها و آزمون‌های تست هوش پاسخ دهد و در نتیجه، تحلیلی که می‌توان از توانایی هوشی او ارائه داد، مطمئن‌تر است و این یعنی سنجش پیش از موعد هوش کودکان تصمیمی اشتباه است.

توکل واثقی ‌/‌ کارشناس آموزش و پرورش