آیا شما هم اصطکاک سازمانی دارید؟

مفهوم «اصطکاک سازمانی» یا «Organizational Friction» چند سالی است که حوزه کسب و کار و آموزش‌های مربوط به مدیریت به مفهومی حائز اهمیت تبدیل شده و در گزارش‌های مشاوره‌ای و ارزیابی زیاد مشاهده می‌شود. در حوزه‌ بررسی و عارضه‌یابی سازمانی، همیشه این علاقه وجود داشته است که شاخص‌های «سراسری» جستجو شده و تحلیل شوند. منظور از شاخص سراسری، شاخصی است که در همه جای سازمان کم و بیش دارای یک شرایط باشد. شاید بتوان گفت «اصطکاک سازمانی» از جمله مواردی است که تقریبا دارای این ویژگی است.
به عبارت دیگر، اگر در یک سازمان ببینید که ۴۰ درصد وقت یک کارشناس یا کارمند رده پایین، به «حرف‌زدن پشت سر دیگران»، «تلاش برای کسب امتیازهای نامشروع و غیرقانونی»، «انجام کارهای شخصی»، «گفت‌وگو و شایعه‌پراکنی» و … می‌گذرد، احتمالا مدیرعامل آن سازمان و حتی جلسات هیات‌مدیره آن سازمان هم در شرایط مشابهی به سر می‌برند.البته ماجرای «اصطکاک سازمانی» ماجرای «مرغ و تخم‌مرغ» است. نمی‌توان گفت که رفتارهای کارکنان و برخوردهای آنان است که در نهایت در رده‌های بالای شرکت منعکس می‌شود یا این‌که ویژگی‌های فکری و رفتاری مدیریت ارشد است که پس از مدتی در پایین‌ترین رده‌های شرکت نیز مشاهده می‌شود.

به هرحال «اصطکاک سازمانی» همان کارکردی را دارد که در فیزیک برای «اصطکاک» می‌شناسیم؛ منابع تلف می‌شود، فرصت‌ها از دست می‌رود و انرژی‌ها در قالب گرما و دیگر شکل‌های غیرمفید، تلف می‌شود.

تاکنون عوامل متعددی به عنوان ریشه‌های ایجاد یا افزایش «اصطکاک درون‌سازمانی» مطرح شده‌اند که ازجمله مهم‌ترین آنها می‌توان به «نابرابری» در حقوق و دستمزد و میزان توجه به کارکنان و حجم کار و فرآیند ارزیابی و … اشاره کرد. ضعف دانش و تخصص مدیر نیز، ازجمله فاکتورهای دیگری است که می‌تواند به ایجاد و توسعه چنین فضایی منتهی شود.