از طلا تا جواهر

به بیان بهتر، طلای نگین‌دار را جواهر می‌گویند. به همین ترتیب جواهرسازی بخشی بزرگ از هنر طلاسازی است که حتی عملیات ساخت آن گاه دشوارتر از طلاسازی است.

با این حال همیشه برای همه ما سوال است که نگین‌هایی با قیمت بالا چگونه تراش خورده و از سنگی معمولی به نگینی برش و صیقل خورده تبدیل شده و سپس روی انگشتر یا گردنبند قرار می‌گیرد و چه نکات امنیتی برای آن در نظر گرفته می‌شود؟ کار جواهرسازی معمولا از استخراج سنگ‌های قیمتی از معادن آغاز می‌شود. سنگ‌هایی چون الماس، برلیان، فیروزه، یاقوت قرمز، زمرد و مروارید. سپس کار جواهرساز آغاز می‌شود، چراکه وی سنگ قیمتی را با ابزارهای متنوعی به آهستگی بسیار از درون خانه سنگی آن خارج می‌کند و سپس به صیقل دادن آن می‌پردازد. صیقل دادن سنگ‌های قیمتی به تناسب حتی با دست انجام می‌شود و در این صورت مزد ساخت جواهر بسیار افزایش می‌یابد، اما اکنون، صیقل دادن بیشتر به وسیله سوهان‌های بسیار ریز و دقیق یا دستگاه‌های برش با لیزر انجام می‌شود. با این حال سنگ‌های قیمتی که با دست تراش می‌خورند، ارزش هنری بالایی دارند، چراکه در برخی موارد حتی جواهرساز عبارت خاص مورد سفارش مشتری را روی آن درج می‌کند که این کار نیز با قلم‌های بسیار ریزی انجام می‌شود که استادان منحصربه‌فرد آن در اصفهان وجود دارند و بس. نکته جالب دیگر در کار جواهرسازی این است که برخلاف طلا، تراشه‌های ناشی از برش یا صیقل دادن سنگ‌های قیمتی قابل بازیافت نیست و دورریز است، لذا عرف این است که سنگ‌های قیمتی اصلا تکه‌تکه نمی‌شوند و طلاساز به تناسب سنگ‌های قیمتی موجود، قالب طلا را می‌سازد و سنگ را روی آن قرار می‌دهد، چراکه تلاش می‌شود سنگ قیمتی به دست آمده کمترین برش را بخورد و از حجم آن حتی‌الامکان کاسته نشود، مگر این‌که سنگ دارای ناخالصی باشد که تراش دادن و از بین بردن آن ناخالصی اجتناب‌ناپذیر باشد.

پس از طی این مراحل، نوبت سوار کردن سنگ بر طلا می‌رسد که مرحله نهایی جواهرسازی است. زمانی که می‌خواهند نگین را روی انگشتر سوار کنند، از دستگاه برش استفاده می‌کنند و فضایی که نگین قرار است روی آن قرار بگیرد را با آن دستگاه درمی‌آورند. بعد از آن نگین را به صورت آزمایشی روی انگشتر می‌گذارند و به سوهان‌کاری می‌پردازند. با استفاده از این سوهان، شیاری به وجود می‌آورند که نگین داخل آن قرار گیرد. بعد از این‌که نگین در داخل محفظه انگشتر قرار گرفت فازهای دور نگین را به سمت نگین با سوهان‌های بسیار نازک سوهان‌کاری می‌کنند و شیار ایجاد شده باعث می‌شود نگین از انگشتر جدا نشود. نحوه قرار گرفتن نگین‌ها روی پایه یا همان مخراج کاری، قسمتی از طراحی درست انگشتر و دیگر طلاجات است. حال با برخی از متداول‌ترین انواع پایه‌های طلا که میزبان سنگ‌های قیمتی بخصوص الماس است، آشنا شویم.

پایه چنگه‌ای تک نگین

این نوع پایه بیشتر برای مدل‌های تک نگین استفاده می‌شود. وظیفه اصلی پایه، نگهداری نگین به صورتی امن است، ضمن این‌که اجازه می‌دهد نور براحتی وارد سنگی چون الماس شده و بیشترین درخشش را داشته باشد. هرچه میزان فلز به کار رفته در پایه بیشتر باشد، نگین محفوظ‌تر است و هرچه کمتر باشد، امکان درخشش الماس بیشتر می‌شود.

پایه چنگه‌ای

چنگه‌هایی که از بالا به صورت V شکل، انحنا داشته باشند را مدل چنگه‌ای وی شکل می‌گویند. این نوع پایه معمولا برای الماس‌هایی با گوشه‌های زاویه‌دار مثل گوشه‌های برش مربع شکل پرنسی یا نوک الماس گلابی شکل استفاده می‌شود.

این نوع چنگه حفاظتی مضاعف را به زاویه‌هایی که ظریف و شکننده هستند یا در معرض آسیب‌دیدگی قرار دارند، می‌دهد. نوع دیگر مدل پایه چنگه‌ای، اشتراکی است. در این مدل سنگ‌ها را طوری کنار هم قرار می‌دهند که چنگه‌های اضافی در آن استفاده نمی‌شوند.

پایه دیواره‌دار یا حفره‌ای

در این مدل، یک دیواره از فلز گرانبها، دور تا دور الماس را احاطه می‌کند. نوع دیگر آن به صورت قوسی فقط قسمتی از الماس را در بر می‌گیرد که به این مدل نیمه دیواره می‌گویند که ظاهری مدرن به آن می‌دهد. این نوع پایه برای مدل‌هایی با برش فانتزی استفاده می‌شود، مانند مدل گلابی شکل که یک قوس از فلز گرانبها به دور گوشه پهن گلابی و چنگه وی شکل، قسمت باریک آن را در بر می‌گیرد.

پایه کانالی

این پایه مخصوص سنگ‌ها و الماس‌های گرد است و ظاهری براق و مجلل را به وجود می‌آورد. با انتخاب الماس‌های گرد، طراح، صفی مرتب از سنگ‌ها را با درخششی بیشتر از سنگ‌های باگت خلق می‌کند. در این مدل، نگین‌ها بخوبی محافظت شده و لبه‌های آنها در معرض هیچ‌گونه ضربه و ساییدگی قرار نمی‌گیرد.

پایه سنگفرشی

وقتی که سطح انگشتر از تعدادی الماس ریز پوشیده شده باشد، پایه سنگفرشی نامیده می‌شود. این نام، به این دلیل است که سطح آن مانند یک تکه از خیابان زیبا فرش شده با سنگ‌های گرانیتی است. در این نوع پایه، اندازه الماس‌ها باید دقیقا یکسـان باشند. اگرچه سایز آنها کوچک است، اما در مجموع هر سنگ به پراکندگی نور این مدل کمک می‌کند. ارزش چنین جواهری مانند مدل تک‌نگین چندان مشهود نیست، اما وقتی شما زحمت ساخت آن را در نظر بگیرید، قیمت عادلانه‌ای برای آن می‌پردازید.

پایه مهره‌ای

وقتی که سنگ‌های قیمتی طوری روی طلا قرار گرفته‌اند که از هم کمی فاصله داشته باشنـد، اصطلاحا پایه مهره‌ای نامیده می‌شوند. در این مدل، نگین‌ها بزرگ‌تر و برجسته‌تر هستند. طراح جواهر با ایجاد تنوع در اندازه سنگ‌ها و اندازه پایه می‌تواند مدل‌های زیبا و خلاقانه‌ای ایجاد کند.