تاملی کوتاه بر بیماری‌های مزمن انسداد ریه

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روابط عمومی گروه بین المللی توسعه پایدار، به این مناسبت، مقاله‌ای به قلم دکتر مهدی ملک‌نژاد، متخصص داخلی و فوق تخصص ریه، استادیار دانشگاه و عضو مرکز تحقیقات نو‌آوری‌های پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد نگاشته شده است.

این مقاله علی‌الخصوص در این روزها که تنفس در تهران و بیشتر شهرهای بزرگ به علت آلودگی و وارونگی هوا سخت شده است، خواندنی است.

مقدمه: بیماری های مزمن انسدادی ریه (COPD) یکی از علل عمده مرگ و میر و ناتوانی جوامع در کل جهان است که هر ساله باعث هدر رفتن سرمایه‌های مادی و انسانی بی‌شماری می‌شود، به طوری که به نظر می رسد تا سال 2020، این بیماری به سومین علت مرگ و میر در سراسر جهان تبدیل شود.

مشخصات بیماری: بیماری مزمن انسدادی ریه، بیماری است مزمن با سیر کند و پیش رونده که مشخصه‌ی اصلی آن انسداد غیر قابل برگشت راه‌های هوایی می‌باشد. این بیماری شباهت‌های زیادی با آسم دارد، اما برخلاف آسم که انسداد راه‌های هوایی در آن قابل برگشت است، در این بیماری، برگشت‌پذیری کامل راه‌های هوایی وجود ندارد و از نظر علت بروز، آسیب شناسی، سابقه بیماری و پاسخ به درمان، تفاوت‌های زیادی با هم دارند.

این بیماری به سه دسته برونشیت مزمن، آمفیزم ریوی و بیماری راه‌های کوچک تنفسی تقسیم می شود که شایع ترین نوع آن، بیماری برونشیت مزمن است که مشخصه‌ی آن سرفه خلط دار مزمن به مدت حداقل سه ماه در طی دو سال متوالی در بیمارانی است که سایر علل سرفه خلط دار مزمن در آنها رد شده باشد و تشخیص قطعی آن بر اساس شرح حال است.

علت شناسی: عوامل مختلفی به عنوان علت بروز این بیماری بیان شده است، اما هنوز در بیشتر نقاط جهان، خصوصا در کشورهای در حال توسعه، استعمال دخانیات مهم‌ترین عامل است. متاسفانه در سال‌های اخیر به واسطه‌ی افزایش میزان گرایش خانم‌ها به استعمال عوامل دخانی، میزان ابتلا خانم‌ها به شدت افزایش یافته و علاوه بر آن، افزایش میزان گرایش به استعمال دخانیات در کشورهای بزرگی مانند چین در شدت افزایش میزان مبتلایان تاثیر به سزایی داشته است. لازم به ذکر است، شدت تاثیرات عوامل دخانی به عواملی از جمله زمان شروع مصرف، طول زمان مصرف و میزان ماده دخانی مصرفی وابسته است. به طور مثال، جنین یک مادر باردار که در مجاورت استعمال دخانیات قرار دارد، از طریق جفت تحت تاثیر عوارض حاصله قرار گرفته و پس از تولد میزان حساسیت پذیری ریوی بسیار بیشتری نسبت به موالید دیگر خواهد داشت.

از دیگر علل ابتلا، عفونت‌های مکرر تنفسی خصوصا در دوران کودکی، مسایل شغلی چون کارگران معادن زغال سنگ و طلا و کسانی که با گرد و غبار الیاف کتان و ... مجاورت دارند، عوامل ژنتیکی، عوامل آلودگی‌های هوا و مسایل زیست محیطی حاصل از آن است، به طوری که میزان ابتلا به بیماری در مناطق شهری نسبت به مناطق روستایی شیوع بسیار بیشتری دارد.

علائم بالینی و سیر بیماری: یکی از علائم عمده این بیماری، تنگی نفس پیش‌رونده است که می‌تواند با خس خس سینه همراه باشد. علاوه بر آن، علائم بالینی به شکل سرفه مزمن که می‌تواند با دفع خلط نیز همراه باشد، نزد بیماران دیده می شود که به تدریج باعث افت فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی بیمار می‌گردد.

راه‌های تشخیص: بر اساس شرح حال یافته‌های پرتوشناسی پزشکی و بررسی حجم‌های ریوی می‌باشد.

درمان: درمان بر اساس عوامل متعدد دارویی و غیر دارویی می باشد. درمان اولیه شامل قطع استعمال عوامل دخانی (سیگار، قلیان، پیپ و ...)، دوری از عوامل محرک شغلی در معدن‌کاران و مشاغل خاص، کاهش عوامل آلودگی‌های زیست محیطی، خصوصا گازهای حاصل از احتراق سوخت‌های فسیلی، اصلاح الگوی تغذیه و شناسایی عوامل حساس کننده، مانند عوامل ژنتیکی در بیماران می‌باشد که نقش اساسی در جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد.

با توجه به اینکه این بیماری در نهایت تبدیل به یک بیماری چند سیستمی شده و سایر اعضاء و جوارح بدن از جمله دستگاه قلب و عروق و ... را درگیر می‌نماید و به واسطه کاهش کارایی و توانمندی با کاهش فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی در مبتلایان همراه است، درمان اساسی باید جنبه‌های مختلف تغذیه‌ای، اجتماعی، روانی و حمایت های خانوادگی در بیماران را نیز، پوشش دهد.

نتیجه گیری: با توجه به افزایش میزان شیوع و جنبه‌های قابل پیشگیری، با رعایت تدابیر پیشگیری در خانواده و محیط های مختلف شهری و محیط‌های کار می‌توان با روش های مختلف و اصلاح زیر ساخت های فرهنگی و اجتماعی و توسعه آگاهی‌های هشدار دهنده در خصوص عوارض عوامل دخانی، تدابیر مختلف حکومتی در خصوص برخورد با عوامل آسیب رسان زیست محیطی، اصلاح الگوی تغذیه و آموزش‌های عمومی در خصوص شناسایی بیماران و روش حمایت از آنها، به کنترل این بیماری کمک کرد.