تالاب‌ها خشکید، پرندگان نیامدند

تالاب بندعلیخان ورامین یکی از این تالاب‌هاست که به دلیل خشکی، پرندگان مهاجر امسال آن را برای زمستان‌گذرانی انتخاب نکرده‌اند. این در حالی است که همه‌ساله تالاب بندعلیخان از اوایل مهر پذیرای هزاران پرنده مهاجر کنار آبزی ازجمله مرغابی سرسبز، خوتکا، اگرت، حواصیل و نیز پرندگان غازنما مانند آنقوت، تنجه و تعداد کمی فلامینگو، درنا و قو بوده که زمستان را در این منطقه سپری می‌کردند.

این تالاب در فصل‌های گرم سال به دلیل کاهش نزولات جوی به منطقه‌ای محدود از نظر منابع آبی تبدیل می‌شود و در سال‌های اخیر به دلیل کاهش بارندگی‌ها خشک و بسیاری از گونه‌های گیاهی آن نابود شده است.

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان ورامین در این باره گفت: بارش‌های محدود سالیان اخیر باعث شده تالاب بندعلیخان با محدودیت آب مواجه شود.این امر علاوه بر این که پوشش گیاهی این منطقه را با مشکل مواجه ساخته، شرایط را برای پذیرش پرندگان مهاجر نیز دشوار کرده به‌طوری که سال گذشته مهاجرت پرندگان با تاخیر و به نسبت سال‌های گذشته بسیار کمتر صورت گرفت.

منصور گل‌‌محمدی افزود: با وجود گذشت بیش از یک ماه از فصل پاییز امسال، عملا مهاجرتی از سوی پرندگان به تالاب بندعلیخان صورت نگرفته و بندرت شاهد پرندگان مهاجر در این تالاب هستیم که امسال از کمبود شدید آب رنج می‌برد. وی تصریح کرد: تغییر اکوسیستم این تالاب علاوه بر تغییر عادت پرندگان در انتخاب محلی جدید برای زمستان‌گذرانی می‌تواند اثرات نامطلوب زیست‌محیطی در آلودگی هوا بر اثر نفوذ گرد و خاک به شهرهای اطراف داشته باشد. وی اظهار امیدواری کرد با آغاز بارش‌های فصلی شاهد رونق این تالاب بوده و بار دیگر زندگی به این تالاب بازگردد.

تالاب بین‌المللی قوریگل نیز نمونه دیگری است که هر ساله تراز آبی آن کاهش می‌یابد و اگر بارش‌های چند هفته اخیر نبود به طور حتم تالاب دیگر آبی نداشته و امسال هم نتوانسته از پرندگان مهاجر پذیرایی کند.

خشکسالی، همدم تالاب قوریگل

به گفته کارشناسان محیط زیست، خشک شدن تالاب قوریگل نه‌تنها بر آب و هوای منطقه تاثیر بسزایی خواهد گذاشت و پتانسیلی برای آلودگی هوای منطقه به شمار می‌رود، بلکه بر اوضاع سفره‌های آب زیرزمینی نیز اثر می‌گذارد و علاوه برآن موجب از بین رفتن زیستگاه حدود 111 گونه جانوری مهره‌دار و پرنده آبزی و کنار آبزی نادر و کشاورزی منطقه می‌شود.

حمید قاسمی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان دراین باره گفت: چند سالی است سطح آب تالاب قوریگل به کمتر از صد سانتی‌متر رسیده و اگر بارندگی‌های چند روز اخیر نبود تالاب تقریبا خشک می‌شد.

وی افزود: به منظور نجات تالاب از یکی دو سال گذشته اداره حفاظت محیط زیست استان و شهرستان بستان‌آباد با هماهنگی سازمان آب منطقه‌ای استان بحث لایروبی و بهسازی کانال آبدهی تالاب را که در وضعیت نامطلوبی قرار داشت، آغاز کرد و اکنون حدود 90 ـ 80 درصد کانال ترمیم شده است و امیدواریم تا شروع فصل زمستان مراحل اصلاح آن به اتمام برسد.

قاسمی ادامه داد: این کانال از رودخانه صبری چای سرچشمه گرفته و تامین‌کننده آب مورد نیاز کشاورزان در فصل تابستان بوده و با اتمام فصل کاری کشاورزان و از اواسط آبان آب آن به تالاب قوریگل وارد می‌شود.

جلیل‌زاده، معاون بهره‌برداری سازمان آب منطقه‌ای استان نیز با اشاره به این‌که نجات دوباره تالاب به بازسازی کانال بستگی دارد، گفت: اگر بازسازی کانال صورت نگیرد آب به تالاب وارد نشده و از بین رفتن آن حتمی است.

وی افزود: سازمان آب منطقه‌ای استان از دو سه سال پیش و با اعتباری که از محل حوادث غیرمترقبه تامین شده نسبت به بازسازی و ترمیم کانال در سه فاز روستای نوجه ده کوه، روستای هیراب و روستای ایمن آب اقدام کرده است.

معاون بهره‌برداری سازمان آب منطقه‌ای استان خاطرنشان کرد: از سه فاز موجود دو فاز با 85 درصد و 50 درصد پیشرفت فیزیکی در مرحله اجراست و در فاز سوم به دلیل تخصیص‌نیافتن اعتبار لازم فقط اقدام به لایروبی کانال با دو روش دستی و ماشینی کردیم.

وی با اشاره به این‌که تاکنون برای اجرای این طرح‌ها حدود یک میلیارد و 200 میلیون تومان هزینه شده افزود: برای تکمیل و بهسازی دو فاز و اجرای فاز سوم به حدود دو میلیارد تومان دیگر نیاز داریم و اگر این اعتبار تخصیص نیابد به دلیل شرایط آب و هوایی بسیار سخت و خشن منطقه هر لحظه امکان قطعی آب از کانال وجود دارد.

جلیل زاده افزود: کانال علاوه بر استهلاک، فرسایش و قدمت مشکل دیگری هم دارد و آن محدود بودن فرصت زمانی برای کار و انتقال آب به تالاب است؛ چراکه هر سال فقط می‌توانیم یکی دو ماه آب را قطع کرده و عملیات بهسازی و تعمیراتی را ادامه دهیم. وی راهکار پیشرفت و ادامه عملیات بهسازی را در همکاری مسئولان شهرستان و از همه مهم‌تر اهالی منطقه دانست و افزود: چون نجات تالاب بستگی زیادی به ترمیم کانال دارد، لذا اهالی منطقه باید در ادامه طرح نهایت همکاری را با متولیان امر داشته باشند.

کارشناسان محیط زیست وجود چاه‌های بی‌رویه اطراف قوریگل و مصرف مدیریت نشده برای کشاورزی را از دلایل دیگر تهدید به خشک‌شدن تالاب ذکر کردند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در این باره گفت: باتوجه به این‌که تالاب قوریگل جزو زیرحوضه دریاچه ارومیه است ستاد احیای دریاچه ارومیه برای ادارات حفاظت محیط‌زیست، آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی استان وظایفی تعریف کرده که تغییر الگوی کشت، اصلاح آبیاری از غرقابی به تحت فشار، بستن چاه‌های غیرمجاز و تعبیه کنتور روی چاه‌های مجاز، لایروبی و اصلاح کانال آبرسانی به قوریگل از جمله این وظایف است.