تقدیر تاریخی اندیشه در ایران دوره قاجار

رساله حاضر چند نکته را مورد توجه قرار می‌دهد: نخست اینکه تاریخ هر قومی مبتنی است بر حوزه فرهنگی خاصی که هویت آن قوم را تشکیل می‌دهد، اما هویت ثابت و پابرجا و انتزاعی نیست، بلکه سیال است و انضمامی و تباعی است از شرایط اجتماعی و تاریخی؛ با این وصف همیشه مقوله‌ای اصلی وجود دارد که باعث تمایز و تشخص یک قوم از قوم دیگر است، همین مقوله در طول تاریخ تداوم و تحول پیدا می‌کند.

دوم اینکه این رساله نشان می‌دهد هر هویتی مبتنی است بر فهم فرادهش یا مجموعه آن چیزی که از گذشته به ارث رسیده است. سومین نکته این است که تاریخ اقوام مختلف به دلیل سنن تاریخی گوناگون با هم مختلف است و چهارم اینکه زندگی اجتماعی و حتی تاریخ نویسی در متن ارزش‌ها،‌ فرهنگ‌ها،‌ پیش‌داوری‌ها و خصوصیات خاص هر قوم روی می‌دهد، پس تقلید اندیشه، الکوی زندگی اجتماعی و حتی سبک تاریخی نویسی دیگران نه تنها غیرمفید، بلکه غیر ممکن است و البته منجر به آشفته شدن فضاها و به هم ریختن اصل پژوهش می‌شود.

رساله حاضر سومین دفتر از مجموعه مباحثی است که تلاش دارد تاریخ فکری ایران را از مقطع دوره قاجارها تا حوادث مشروطه به بحث بگذارد. در این رساله رابطه متقابل اندیشه‌ها و تاریخ سیاسی کشور با اتکاء به حوزه اصلی اندیشه و عمل یعنی احکام شرع مورد بررسی واقع شده و شکل‌گیری اندیشه‌های موازی با گفتار مسلط که مبدأ روشنفکری ایران و به واقع حاشیه بودند در مقابل متن، مورد ارزیابی قرار گرفته است و مبانی و مبادی و به عبارتی تبار این اندیشه‌ها بررسی می‌شوند.

فصل نخست- فهم فرادهش به مثابه الزام اساسی تاریخ‌نگاری

فصل دوم- فرایند تکوین ساختار مذهبی دوره قاجار

فصل سوم- موازنه شرع و عرف در نظام حقوقی ایران دوره قاجار

فصل چهارم- نگاهی به گفتار مسلط مذهبی در جنبش تنباکو

فصل پنجم- تحلیل گفتار آخوند خراسانی در مورد مشروطه

فصل ششم- در جستجوی هویت ملی

فصل هفتم- حاشیه علیه متن؛ فرقه آذر کیوانی و پیدایش روشنفکری در ایران

«تقدیر تاریخی اندیشه در ایران دوره قاجار» نگاشته حسین آبادیان در 294 صفحه از سوی انتشارات علم در سال 93 منتشر شده است.