رایج‌ترین مشکلات دوره نوجوانی

جام جم سرا:

اضافه وزن

اضافه وزن یکشبه اتفاق نمی‌‌افتد، وقتی کسی اضافه وزن دارد یعنی در طی یک دوره طولانی مقدار غذای او با فعالیت بدنی‌اش تعادل نداشته است.

وزن بدن هر فرد به عوامل مختلفی بستگی دارد:
۱) ارث یا سابقه خانوادگی: مثلاً پدر و مادرهای چاق احتمال بیشتری دارد که فرزندان چاق داشته باشند.

۲) نوع و مقدار غذای مصرفی: پرخوری و مصرف غذاهای چرب، سرخ کرده یا پرکالری احتمال اضافه وزن را بیشتر می‌‌کند.

۳) میزان فعالیت بدنی: ‌ کم تحرکی باعث مصرف نشدن انرژی و ذخیره شدن آن به صورت چربی در بدن می‌‌شود.

۴) عوامل روانی: ‌ بعضی از مشکلات از قبیل احساس دلتنگی، دلشوره، احساس عدم امنیت و افسردگی منجر می‌‌شود برخی از نوجوانان به پرخوری روی بیاورند و در نتیجه دچار اضافه وزن شوند.

خطرات اضافه وزن در نوجوانان

اضافه وزن هم در نوجوانی و هم در سنین بعدی مشکلاتی را ایجاد می‌‌کند. حدود ۷۰% نوجوانان دچار اضافه وزن، در بزرگسالی هم اضافه وزن دارند که خطر افزایش چربی خون، فشار خون بالا، دیابت، تنگی نفس در طی خواب و اختلالات استخوانی از عوارض اضافه وزن است. در دختران، احتمال بروز کیست تخمدان بیشتر می‌‌شود. به علاوه نوجوانان دچار اضافه وزن اغلب در برنامه‌های ورزشی و بازی‌های گروهی، توان همراهی کمتری دارند بنابراین ممکن است کمتر به بازی گرفته شوند.

اگر اضافه وزن داشته باشم چه باید بکنم؟

اول از همه باید بدانید که نظر دیگران نسبت به شما تابع شخصیت و رفتارتان است و ارتباطی با اندازه بدنتان ندارد. شما باید خودرا قبول داشته باشید و سعی کنید توانائی‌هایتان را افزایش دهید. پس هدف اول تقویت اعتماد به نفس شماست. اگر اعتماد به نفس خود را کامل کنید، در دستیابی به وزن مناسب، موفق‌تر خواهید بود. برای شروع، باید علت داشتن اضافه وزن را مشخص نمائید، یعنی ببینید که آیا اضافه وزن شما با یک بیماری همراه است یا خیر. برای اطمینان از سلامتی، در اولین فرصت به پزشک معالجتان مراجعه کنید تا از نظر سوابق خانوادگی، فشار خون، کلسترول، تغییرات BMI و وزن بدن و بیماری‌های همراه با اضافه وزن معاینه شوید.

در برنامه ریزی برای کنترل وزن، خانواده را با خود همراه کنید، زیرا با حمایت خانواده و تعدیل برنامه غذایی و تفریحی، تغییر رفتار خیلی راحت‌تر است. خانواده می‌‌تواند در انتخاب و تهیه وعده‌های غذایی سالم‌تر، انجام فعالیت‌های جسمانی مناسب و لذت‌بخش به شما کمک کند.

بی‌اشتهایی و پرخوری عصبی

بی‌اشتهایی عصبی یک اختلال غذا خوردن است که در نوجوانان شیوع بیشتری دارد. در این بیماری فرد برای کم کردن وزن به طور عمدی غذا نیم خورد یا در صورت خوردن غذا با روش‌های نادرست، مانند استفراغ عمدی یا خوردن مسهل، آن را دفع می‌‌کند. این اختلال با وسواس برای لاغر‌تر شدن و توهم چاق بودن همراه است. بیشتر از ۷۵ درصد افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی برای سرعت دادن به کاهش وزن، بیش از حد ورزش می‌‌کنند.

در این افراد بیشتر وعده‌های اصلی غذا، به مقدار کمی غذاهای کم چرب و کم کالری و آشامیدنی‌های کم کالری محدود می‌‌شود. اغلب مبتلایان به بی‌اشتهایی عصبی، صبحانه نمی‌‌خورند. این افراد حدود ۸۵% وزن طبیعی خود را دارند. از عوارض این بیماری می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد: کاهش وزن شدید، تحلیل عضلات، قطع عادت ماهیانه، یبوست فشارهای عصبی، بی‌نظمی ضربان قلب، عدم تحمل سرما و در موارد بسیار شدید مرگ.

پرخوری عصبی اختلال دیگری از انواع اختلالات غذا خوردن است. خصوصیت اصلی پرخوری عصبی، جلسات پرخوری و عمدتاً مصرف غذاهای پر کالری است که راحت و با سرعت زیاد بلعیده می‌‌شود. پس از آن رفتارهای جبرانی مانند استفراغ عمدی یا دفع بوسیله مسهل و مدر به دلیل احساس گناه از پرخوری و بیزاری از خود و نیز برای پیشگیری از افزایش وزن انجام می‌‌شود. اغلب شروع پرخوری عصبی به دنبال دوره‌ای از رژیم‌های غلط کاهش وزن است.

عوامل اجتماعی فرهنگی مانند رژیم‌های کاهش وزن مکرر همراه با فشارهای ج برای لاغر شدن در ایجاد این بیماری مؤثرند. این افراد معمولاً وزن طبیعی دارند.
از عوارض این بیماری می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد: خستگی، ضعف، کاهش تمرکز حواس، عدم تعادل مایعات و الکترولیت‌های بدن، بیماری دندان به دلیل تماس زیاد دندان‌ها با اسید معده، اختلالات قاعدگی، یبوتس، پاره شدن عروق چشم به دلیل فشارهای ناشی از استفراغ‌های مکرر.

آکنه یا جوش غرور جوانی

جوش غرور جوانی یک بیماری پوستی است. در دوران بلوغ ترشح غدد چربی که در کنار مجرای خروجی موهای بدن قرار دارند، بیشتر می‌‌شود. ترشح بیشتر این مواد پوست را چرب‌تر می‌‌کند. در منافذ این مجرا‌ها ماده‌ای تولید می‌‌شود که می‌‌تواند آلوده و عفونی شده، موجب ایجاد التهاب یا قرمزی یا تورم شود، حدود ۸۰ درصد نوجوانان در شروع بلوغ، با جوش صورت روبرو می‌‌شوند. این حالت در پسران شدید‌تر از دختران است. این جوش‌ها معمولاً در صورت، پشت و سینه بیشتر از سایر نقاط بدن ظاهر می‌‌شوند.

درمان جوش‌های غرور جوانی:
علائم خفیف آکنه را می‌‌توانید به وسیله یک یا دو بار شستشوی روزانه با آب و صابون کنترل کنید. اگر این عمل مؤثر واقع نشد با مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص پوست و اجرای درمان‌های دارویی علائم خود را بهبود ببخشید.
توجه کنید که داشتن یک رژیم غذایی مقوی و متعادل برای سلامت کل بدن از جمله سلامت پوست و کاهش علائم آکنه خیلی مهم است، گرچه مهم‌ترین نکته در درمان آکنه، حفظ بهداشت پوست و دست کاری نکردن جوش‌ها است ولی مصرف کمتر غذاهای پرادویه و یا چرب و محرک و شیرینی‌ها (با اینکه دلایل علمی قطعی وجود ندارد) برای کمتر کردن عوارض آکنه توصیه می‌‌شود.
مصرف برخی مواد غذایی که اثر تحریکی دارند مانند سس مایونز، خامه، شکلات، گردو، فندق، موز، نارگیل و ادویه بهتر است تا حد امکان محدود شوند.

بعضی از مواد غذایی که می‌‌توانند در درمان آکنه مؤثر باشند، عبارتند از:
● منابع ویتامین A مانند جگر، هویج، اسفناج، گوجه‌فرنگی که علاوه بر درمان آکنه به رفع جای زخم نیز کمک می‌‌کنند.
● جوانه گندم و آواکادو که محتوی ویتامین E هستند و در سلامت پوست نقش دارند.
● سیر، پیاز و تخم مرغ که حاوی سولفور هستند.
● غلات سبوس‌دار که حاوی کروم بوده و سبب کاهش عفونت پوست می‌‌شوند.

کم خونی (آنمی)

آهن برای ساختن هموگلوبین (ماده قرمز خون) لازم است، هر وقت مقدار آهن غذا کمتر از حد موردنیاز باشد، در گلبول‌سازی خون اشکال به وجود می‌‌آید، در نتیجه، اندازه گلبول‌های قرمز کم می‌‌شود و بنابراین مقدار اکسیژنی که می‌‌تواند در خون حمل شود، کاهش می‌‌یابد. به این حالت کم خونی یا آنمی می‌‌گویند. پس کم خونی به زبان ساده، کاهش ظرفیت حمل اکسیژن در گلبول‌های قرمز خون است. انواع مختلف کم خونی وجود دارد که مهم‌ترین آن، کم خونی به علت کمبود آهن می‌‌باشد.

عواملی که می‌‌توانند باعث کم خونی فقر آهن شوند، عبارتند از: کمبود دریافت آهن از راه غذا، انگل‌های روده‌ای، مشکل در جذب آهن یا دفع آهن از بدن به دلیل خونریزی. این مشکل در دختران نوجوان شایع‌تر است. فرد کم خون، معمولاً دارای حالاتی از جمله: ‌بیحالی و خستگی، کم شدن درجه حرارت بدن، بی‌اشتهایی و احساس مداوم خستگی است. مطالعات نشان داده‌اند که کمبود ذخایر آهن بدن می‌‌تواند موجب کاهش قدرت یادگیری، توانایی انجام کار و توانایی سیستم ایمنی گردد.
گیاهخواری یا مصرف کم گوشت، ماهی و ماکیان، مصرف ناکافی غذاهای غنی از ویتامین ث از عواملی هستندکه باعث کمبود آهن در بدن می‌‌شوند.
در دوران قاعدگی شدید و طولانی، رشد سریع، بارداری، ورزش شدید و آلودگی انگلی نیاز به آهن بیشتر است و مصرف کافی منابع آهن اهمیت بیشتری پیدا می‌‌کند.

پیشگیری و درمان کمخونی

برای پیشگیری از کمخونی مهم‌ترین نکته، مصرف کافی منابع آهن و ویتامین C است. به همین دلیل استفاده از منابع حیوانی غنی از آهن مثل دل و جگر، گوشت، زرده تخم مرغ و منابع گیاهی (که البته جذب آهن آن‌ها کمتر است) مثل اسفناج پخته، لوبیا چیتی، آب آلو و نخود سبز توصیه می‌‌شود.

آهن به دو شکل وجود دارد:
آهن با کیفیت جذب بالا‌تر یا «هم» (Heme) و آهن با کیفیت جذب پایین‌تر یا «غیرهم» (non Heme).

جذب آهن «هِم» ‌بهتر بوده و کمتر تحت تاثیر سایر مواد خوراکی قرار می‌‌گیرد ولی آهن «غیرهم» جذب کمتری داشته و جذبش تحت تاثیر سایر مواد خوراکی است. به طور مثال، وقتی ویتامین C همراه با یک غذای آهن‌دار وارد ورده شود، جذب آهن از آن غذا بیشتر خواهد بود.

در مقابل، موادی مانند اسید اگزالیک (در اسفناج خام و شکلات)، اسید فیتیک (در پوسته گندم و حبوبات)، تانن (در چای) و پلی‌فنل‌ها (در قهوه) جذب آهن «غیرهم» را کم می‌‌کنند.

منابع غنی از آهن «هم» عبارتند از:
دل و جگر و قلوه، گوشت قرمز به خصوص گوشت گاو، مرغ و سایر پرندگان به ویژه آن‌ها که گوشت قرمزتری دارند، ماهی‌های تون و سالمون، حبوبات، تخم مرغ مخصوصاً زرده آن و میوه‌های خشک.

منابع غنی از آهن «غیرهم» عبارتند از:
دانه‌های کامل (شامل گندم، ارزن، جو) ف حبوبات (سویا، لوبیای چیتی و سفید و قرمز، نخود)، مغز‌ها (بادام، آجیل)، میوه‌های خشک (آلو، کشمش و زردآلو) و سبزی‌های تازه (بروکلی، اسفناج، کلم‌پیچ، مارچوبه). (سلامت نیوز)