آتش‌بس در سوریه راهکار عملی مقابله با داعش

البته برقراری آتش‌بس بین دو دشمن اصلی داعش در سوریه، به معنای یافتن یک راه‌حل سیاسی همه‌جانبه برای بحران سوریه نیست؛ زیرا تنفر عمیقی که در طرفین این بحران وجود دارد، رسیدن سریع به این راه‌حل را غیر عملی می‌کند. اگر چه آتش‌بسی در گذشته برقرار نشده، اما ‌اکنون امکان‌پذیر خواهد بود، زیرا دو طرف درگیر و حامیان خارجی آنها (آمریکا، عربستان سعودی، روسیه و ایران) از پیشرفت گسترده داعش احساس نگرانی می‌کنند. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا چند روز قبل به شورای امنیت آمریکا اعلام کرد که هر گونه همکاری برای ائتلاف ضد داعش، از جمله حضور ایران، مورد استقبال آمریکاست.

اوباما نیز با وجود جلب توجه افکار عمومی در دهم سپتامبر، اما همچنان به‌ سبب نداشتن یک راهبرد جامع برای مقابله با داعش مورد انتقاد شدید قرار دارد. با این فرض که آمریکا نمی‌خواهد نیروهای زمینی خود را در منطقه مستقر کند، از نظر نیروهای نظامی‌ای که مورد اعتماد و نیز موثر باشند و بتوانند از حملات هوایی بهره لازم را ببرند، دچار کمبود خواهد شد.

همچنین، اوباما هفته گذشته موافقت مجلس نمایندگان برای آموزش و تجهیز مخالفان میانه‌رو دولت سوریه را که به نظر می‌رسد همزمان علیه اسد و داعش می‌جنگند، به‌دست آورد. این در شرایطی است که نیروهای داعش در 50 کیلومتری شهر حلب آماده عبور از آخرین پایگاه‌های مخالفان هستند و ارتش سوریه به‌تنهایی در حال بازپس‌گیری کنترل شهر است.

همچنین در مورد عراق نیز، حملات هوایی فقط می‌تواند تا حدودی موثر باشد. حکومت و ارتش عراق را بیشتر، شیعیان تشکیل می‌دهند و آن بخشی از سنی‌های عراق که مخالف داعش هستند، به هر حال نسبت به حکومت احساس همدلی ندارند. آمریکا تلاش خواهد کرد همانند آنچه در سال 2007 انجام داد، بین قبایل سنی و همسایگانشان از طرفی و نیروهای بنیادگرا از سوی دیگر شکاف ایجاد کند. اما در آن زمان حدود 150 هزار نیروی آمریکایی در عراق حضور داشتند و القاعده نیز بسیار ضعیف‌تر از داعش بود. این رویکرد در مورد سوریه بسیار سخت‌تر خواهد بود زیرا برخلاف عراق، در سوریه سنی‌ها اکثریت جمعیت را تشکیل می‌دهند و به این ترتیب حوزه نفوذ داعش، طبیعتا، گسترده‌تر است.

درباره آتش‌بس در سوریه، یزید سایق، از بنیاد کارنگی برای صلح در بیروت در مقاله‌ای با عنوان «برای مقابله با داعش در جستجوی آتش‌بس در سوریه باشید» معتقد است: «هم دولت اسد و هم بیشتر مخالفان معتدل او، با کشته‌های فراوان، در موقعیت آسیب‌پذیری قرار دارند. هر کدام نیز دلایل خودشان را برای تعلیق عملیات نظامی علیه یکدیگر برای مقابله با تهدید نیروهای بنیادگرا، دارند.» از طرفی، ارتش سوریه نیز تلفات سنگینی از طرف داعش متحمل شده ‌است و بشار اسد تا زمانی که موصل در دهم جولای توسط داعش اشغال شد، هنوز برآوردی از میزان قدرت این گروه نداشت.

آتش‌بسی محقق نخواهد شد مگر کشورهای خارجی تاثیرگذار بویژه آمریکا، عربستان، روسیه و ایران بر دو طرف درگیر در سوریه برای تحقق آتش‌بس اعمال نفوذ کنند و این بستگی دارد به میزان واقعگرایی این کشورها. به طور مثال، آمریکا و عربستان هنوز بر سیاست کنار رفتن اسد تاکید دارند در حالی که بعد از نیمه دوم سال 2012 این سیاست عملا غیر محتمل است. حتی اصرار بر این سیاست در گفت‌وگوهای ژنو 2 در ماه فوریه، عملا هر چارچوب دیپلماتیک برای مذاکرات به منظور خاتمه درگیری‌ها را با بن‌بست مواجه کرده است. منتقدان معتقدند آتش‌بس به معنای پذیرش برقرار ماندن حکومت اسد است، اما به هر حال دولت اسد در هر صورتی (چه با آتش‌بس چه بدون آن) سرنگون نخواهد شد.

درحالی که گروه داعش در حال افزایش قدرت خود است، نیروهای مخالف ضعیف و ضعیف‌تر می‌شوند. میزان به خدمت‌گیری نیروهای جدید در داعش بسیار بالاست. بنابر گزارشی، اگر منطقه‌ای را با صد نیرو اشغال کنند بین 500 تا 1000 نیروی جدید را می‌توانند به استخدام خود درآورند. ‌اکنون نیز به نظر می‌رسد خود را برای مقابله با حمله‌های هوایی آماده می‌کنند، به طوری که مشغول خروج نیروها و ادوات جنگی‌شان از مکان‌های قابل شناسایی هستند. از آنجا که نیروی هوایی آمریکا در افغانستان موفق نبود، بنابراین بسیار غیرمحتمل است که در عراق و سوریه موفق شود.

یک آتش‌بس در سوریه می‌تواند به زندگی شهروندان غیر نظامی کمک کند. سه میلیون پناهنده و 6.5 میلیون آواره می‌توانند به خانه‌هایشان بازگردند و افراد و گروه‌های معتدلی که از سال2011 به حاشیه رفته‌اند، دوباره حضور موثری پیدا کنند.

هم‌اکنون چشم‌انداز سیاسی سوریه باید از نظر داعش نگریسته شود. مخالفان داعش دچار تشتت شده‌اند. آمریکا از گروهی از نیروهای میانه‌رو و ضعیف که مخالف دولت اسد هستند، حمایت می‌کند. در چند هفته اخیر سنگین‌ترین حملات داعش علیه کوبانی، شهر محاصره شده کردی، انجام گرفته است. شبه‌نظامیان کردی YPG که شاخه سوری PKK است و از سوی آمریکا برچسب «تروریست» خورده‌اند، مشغول دفاع از کوبانی هستند.

سیاست آمریکا شبیه داستان «آلیس در سرزمین عجایب» دچار بی‌معنایی شده است و در آن همه چیز برعکس آن چیزی است که در ظاهر به نظر می‌رسد. آنچه «ائتلاف اراده‌ها» نامگذاری شده، در عمل، بی‌ارادگی در برابر داعش است؛ زیرا کسانی که واقعا در حال جنگ با داعش هستند از جمله ایران، حکومت سوریه و حزب‌الله را نادیده می‌گیرد. بنابر این یک آتش‌بس بین حکومت سوریه و نیروهای مخالف معتدل، آنها را قادر خواهدکرد با تجمیع منابع، علیه داعش بجنگند و ضروری است که این کار هر چه سریع‌تر صورت گیرد تا از شکست آنها در مقابل داعش جلوگیری شود.

ایندیپندنت / مترجم: امین پاکزاد