مدرنیته در اسارت سلفیه

پارادوکسی که به نظر می‌رسد پیشرفت‌های خیره‌کننده تکنولوژی و رشد مدرنیسم در دنیای کنونی را با بحرانی عمیق روبه‌رو می‌کند و زنگ خطر به مُحاق رفتن بشریت با این پیشرفت‌های بدون کنترل را به صدا درآورده است.

در حقیقت، کامپیوتر و در پی آن اینترنت، که می‌توان آنها را تاثیرگذارترین پیشرفت‌های یکی دو دهه اخیر دانست و غالب دیگر پیشرفت‌ها نیز تحت تاثیر این دو پدیده صورت گرفته است، اکنون به ابزاری برای پیشرفت خطرناک‌ترین گروه تروریستی جهان بدل شده است. جدیدترین تحلیل‌ها درباره علت موفقیت‌های این گروه حاکی از آن است که تاثیرگذارترین عامل موفقیت آنها استفاده از صفحات اجتماعی و تبلیغ و تهدید و ارعاب از این طریق بوده است. در حقیقت، داعش به وسیله اینترنت توانست صدای خود را به اقصی نقاط جهان برساند و ترس و وحشت را در دل جهانیان بنشاند. لذا تکنولوژی که به نظر می‌رسد فلسفه‌اش ایجاد رفاه، لذت و پیشرفت بود، ‌اکنون معکوس شده و به ابزاری برای ایجاد ترس، نمایش توحّش و عقبگرد مبدل شده است. این عقبگرد را می‌توان به وضوح در مهاجرت گسترده از اروپا برای پیوستن به داعش مشاهده کرد.

جالب‌تر آن که به نظر می‌رسد اسپانسرهای این سرویس‌های اجتماعی در اینترنت نه‌تنها از چنین اتفاقی ناراضی نیستند، بلکه با داغ‌تر شدن هر روز رجوع به این سرویس‌ها، انگیزه بیشتری برای افزودن به امکانات سرویس‌های خود برای تبادل راحت‌تر اطلاعات و نفوذ به حریم شخصی افراد می‌یابند و با برقراری ارتباط میان تلفن‌های شخصی و این سرویس‌های اجتماعی به سرعت عقبگرد خود می‌افزایند.

به نظر می‌رسد هر روز بیشتر مدرنیته در اسارت تفکرات سلفی فرو می‌رود و اکنون مهم‌ترین ابزار برای پیشرفت اعتقادات سلفی و تکفیری همین ابزارهای نوین است که ریشه در تفکر مدرنیسم دارد. این پارادوکس که شاید یک دهه پیش غیرقابل تصور به نظر می‌رسید، اکنون پدیدار گشته و براحتی در جهان قابل مشاهده است.

نکته دیگری که توجه به آن شایسته است، تناقض داعش در استفاده از نمادهای مدرنیسم است. در حقیقت، این گروه که مدعی سنت‌گرایی هستند و هر روز به تحریم برخی نمادهای دنیای مدرن می‌پردازند، هر روز نمایش جدیدتری از بهره‌بری حداکثری از بارزترین نمادهای آن، یعنی کامپیوتر و اینترنت به نمایش می‌گذارند. حال سوال این است که چگونه و براساس چه مبنایی این گروه سلفی و بظاهر سنت‌گرا به جواز استفاده از چنین وسایلی آن هم در این حد حکم داده‌اند؟ واکنش این افراد در برابر این تعارض چیست و آیا تاکنون برای هیچ یک از این افراد چنین تعارضی سوال نشده است؟

در مجموع شاید بتوان گفت پیشرفت‌های اخیر این گروه تروریستی، زنگ خطری است برای توسعه بی‌محابا و بدون پشتوانه تکنولوژی، توسعه‌ای که به جای ایجاد پیشرفت به پسرفتی غیرقابل جبران می‌انجامد و ابزاری می‌شود برای توسعه گروه‌هایی که بدون اعتقاد به آن و تنها به منظور رسیدن به اهداف سخیف خود آن را استثمار کنند و به اسارت ببرند.

قاسم درزی / جام‌جم