بازگشت به «جنگ احمقانه»

باراک و میشل اوباما قصد داشتند از این تعطیلات به همراه دو دخترشان در ویلای شماره 72 در چیلماک لذت ببرند و از زیبایی‌های آن جزیره استفاده کنند. این بار هم بسیاری منتظر بودند که رسانه‌ها تصاویری از رئیس‌جمهور آمریکا را در حال لیس زدن به بستنی، به هنگام دوچرخه‌سواری و خرید از فروشگاه‌های کوچک و بزرگ و همین‌طور عکس‌هایی از وی در رستوران‌ها و زمین گلف منتشر کنند.

تعطیلات تلخ

اما واقعیت‌های تلخ موجود حتی در تعطیلات نیز رئیس‌جمهور آمریکا را راحت نگذاشت! باراک اوباما چهارمین رئیس‌جمهور آمریکاست که فرمان عملیات نظامی در عراق را صادر می‌کند. البته هواپیماهای آمریکایی از روز پنجشنبه عملیات آب و غذارسانی به آن چند ده هزار ایزدی را آغاز کرده بودند؛ همان مردمی که از ترس شبه‌نظامیان تروریست داعش خانه و کاشانه‌های خود را در منطقه کوهستانی سنجار، ترک کرده و به بخش کردنشین عراق در شمال غربی این کشور پناه آورده و در این گرمای سوزان هر لحظه بیم تلف شدن آنان از تشنگی می‌رود. اوباما از سرکوب و کشتار مردم عراق به دست تروریست‌های وحشی داعش به عنوان «نسل‌کشی» یاد می‌کند. این لحن خشن و ادبیات جدید رئیس‌جمهور آمریکا نشان می‌دهد که این کشور و رئیس‌جمهور آن به نحوی اجتناب‌ناپذیر در این مناقشه و به عبارت دیگر در این باتلاق فرومی‌روند.

بی‌تردید باراک اوباما در شرایط دشوار و پیچیده‌ای قرار دارد. او به هیچ عنوان خواهان عملیاتی گسترده و بزرگ در عراق نیست و سربازانی خسته و مردمی منزجر از جنگ و عملیات نظامی را پیش روی خود دارد، اما از سوی دیگر، اوباما این را هم می‌داند که ظاهرا نمی‌تواند از یک مداخله جدید نظامی در شمال عراق اجتناب کند. البته کسی نمی‌داند این وضع در آینده چگونه پیش خواهد رفت و چه پیش خواهد آمد. آیا امکان دارد که در نهایت بار دیگر یگان‌های زمینی آمریکا وارد عراق شوند؟ اوباما کوتاه زمانی قبل از عزیمت به عراق در پاسخ به این پرسش نفس عمیقی کشید و سپس گفت بعید می‌داند این مشکل «در عرض چند هفته» حل شود. اوباما همواره تکرار کرد که نمی‌خواهد نقش ژاندارم دنیا را ایفا کند، اما شاید هیچ کس حرف او را جدی نگرفته باشد. با این حال اوباما در تعطیلات نیز با مساله عراق و دیگر بحران‌های داخلی و خارجی باید دست و پنجه نرم کرد.

رئیس‌جمهور آمریکا در خلال تعطیلات در آن جزیره نیز هر روز صبح از طریق مشاوران و معاونانش از تحولات داخلی و خارجی باخبر می​شد و در میان عکس‌هایی که این چند ساله منتشر شده است عکسی وجود دارد که اوباما را در لباس راحتی در محل سابق تعطیلاتش در حال بحث و گفت‌وگویی جدی با سوزان رایس مشاور امنیت ملی نشان می‌دهد. سال پیش نیز در همین روزها رئیس‌جمهور آمریکا با لباس تمام رسمی در خلال تعطیلات خود پشت تریبون قرار گرفت و به تحلیل تغییر و تحولات در مصر پرداخت.

اما امسال میشل اوباما و دخترانش بدون حضور باراک در میان طبیعت زیبای آن جزیره به قدم زدن پرداختند و از زمین بسکتبال جزیره به مناظر زیبای آتلانتیک چشم دوختند. روز دوشنبه نیز اوباما در گردهمایی حامیان مهم مالی حزب دموکرات شرکت کرد و به دلیل شرایط اضطراری در عراق و کمبود وقت، ساندویچی را که برایش آماده شده بود بسرعت خورد و به اقامتگاهش بازگشت و روز شنبه نیز بار دیگر به واشنگتن رفت. البته روز سه‌شنبه باز هم به محل تعطیلاتش بازگشت و در نهایت روز بیست و چهارم آگوست تعطیلات تابستانی رئیس‌جمهور آمریکا به پایان رسید، اما چه‌بسا شرایط بشدت متغیر عراق برنامه‌های آینده اوباما را نیز تغییر بدهد، همان طور که شاید به خاطر همین عراق بسیاری از وعده‌ها و برنامه‌های گذشته‌اش نیز دستخوش تغییر شود.

خطر داعش

اوباما البته اطمینان داد که هرگز اجازه نمی‌دهد آمریکا در جنگی دیگر در عراق درگیر شود و یگان‌های زمینی آمریکا به عراق اعزام نخواهند شد، اما پرسش این است که اگر به عنوان مثال شبه‌نظامیان داعش روزی هلی‌کوپتر آپاچی حامل آن 500 مشاور نظامی و سربازان مسلح آمریکا را که در عراق به‌سر می‌برند مورد حمله قرار دهند و ساقط کنند باز هم آمریکا مداخله‌ای نخواهد کرد؟ یا اگر نیروهای داعش به اربیل برسند و جنگی خانه به خانه آغاز شود آنگاه واشنگتن چه واکنشی نشان می‌دهد؟ بی‌تردید نمی‌توان هر موقعیتی را از فراز آسمان مدیریت کرد و به عقیده کارشناسان نظامی واقعیت خواهر زشت همه برنامه‌ها و طرح‌های جنگی است؛ خواهری که می‌تواند همه پیش‌بینی‌ها را نقش بر آب کند.

اوباما سال 2008 به دلیل موضعگیری علیه آنچه آن را «جنگ احمقانه» در عراق می‌خواند و وعده خروج همه نیروهای آمریکایی از آن کشور به پیروزی رسید. در پایان سال 2011 بود که این وعده ظاهرا عملی شد اما اوباما به این خاطر تحسین نشد، زیرا بخشی از نیروهای آمریکایی با ماموریت آموزش افسران عراقی و کمک به آنها در عملیات ویژه در عراق ماندند و از سوی دیگر دولت و پارلمان عراق با آن توافق‌نامه مطلوب آمریکا یعنی مصونیت قضایی سربازان آمریکایی در عراق مخالفت کردند. البته واشنگتن در نظر دارد امروز با دولت افغانستان به چنین توافقی دست پیدا کند و در مورد این که این گروه باقیمانده آمریکایی در عراق توانایی مقابله با شرایط و تحولات امروز را داشته باشد شک و تردیدهایی جدی وجود دارد.

ازجمله نکات طنزآمیز تاریخ آن که جت‌های جنگنده‌ای که روز جمعه اولین حملات هوایی را علیه داعش در عراق آغاز کردند از ناو هواپیمابر «یواس‌اس جورج اچ.دبلیو بوش» در خلیج فارس به پرواز درآمده بودند. صاحب نامی که امروز بر این ناو نقش بسته است سال 1990 و با هدف وادار کردن صدام حسین دیکتاتور سابق عراق به خروج نیروهایش از خاک کویت، فرمان حمله به عراق را صادر کرده بود و البته این عملیات حداقل از نظر آمریکایی‌ها عملیاتی موفق به شمار می‌آمد، اما از آن روز تا به حال نام عراق همچون باری سنگین بر گرده آمریکا بوده است.

رئیس‌جمهور بعدی آمریکا یعنی بیل کلینتون نیز در دسامبر 1998 فرمان بمباران چهار روزه بغداد را صادر کرد، زیرا عراق به عنوان بازنده جنگ از تعهدات خود به مصوبات شورای امنیت سازمان ملل عدول کرده بود. از قرار معلوم مقام‌های عراقی از ورود بازرسان تسلیحاتی سازمان ملل به مقر اصلی حزب بعث عراق جلوگیری به عمل آورده بودند؛ همان ساختمانی که زیرزمین آن به ادعای آمریکا محل نگهداری بخش مهمی از سلاح‌های کشتار جمعی عراق بود.

در نهایت این جورج دبلیوبوش بود که براساس اتهاماتی بی‌اساس در رابطه با سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیک صدام، در سال 2003 فرمان حمله تمام‌عیار علیه عراق را صادر کرد؛ حمله‌ای که موجب بی‌ثبات شدن عراق تا به امروز شده است. گروه تروریستی‌ای که امروز با عنوان داعش از آن یاد می‌شود در همان روزها و به عنوان بخشی از یک مثلث مسلح سنی مذهب و با حمایت‌های همه‌جانبه برخی کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس شکل گرفت. البته برخی از سیاست‌های غلط کشورهای غربی در قبال خاورمیانه طی چند سال گذشته کار را به جایی رساند که امروز همان گروه مسلحی که برای جنگ علیه صدام تجهیز شده بود با حامیان و افسران سابق ارتش صدام ائتلاف کرده است.

عراق نا​آرام

روز هجدهم دسامبر 2011 آخرین یگان‌های آمریکا از عراق خارج شدند و اوباما گفت: «ما یک عراق مقتدر و باثبات و مستقل برجای می‌گذاریم.» او گفت به جنگی پایان می‌دهد که تحت شرایطی اشتباه و با تصمیم اشتباه سلفش آغاز شده بود. حال اوباما فرمان ماموریتی نظامی را صادر کرده است که هیچ هدف مشخص و تعریف‌شده‌ای ندارد. پرسش این است که چه زمانی خطر علیه منافع آمریکا و چه زمانی کشتار مردم بی‌گناه پایان می‌گیرد و عراق به طور کلی آرام خواهد شد؟

واشنگتن البته در سال‌های گذشته مقادیر معتنابهی سلاح در اختیار باقیمانده نیروهای مسلح عراق و پیشمرگ‌های کرد قرار داده است، اما این همه برای پیروز شدن در چنین نبردی کافی نیست. بی‌تردید نیروهای میانه‌رو سنی باید هر چه زودتر با بغداد از در مصالحه درآیند.

ظاهرا تعطیلات تابستانی روسای‌جمهور آمریکا همواره با تحولات داخلی و خارجی و بحران‌های مختلف همراه است، اما رقبا و مخالفان جمهوریخواه اوباما باز هم بیش از این انتظار دارند و سناتور جان مک‌کین رقیب انتخاباتی سابق اوباما از فرمان اخیر رئیس‌جمهور به عنوان اقدامی «ناکافی» یاد کرده است.

منبع: دی‌ولت / مترجم: محمدعلی فیروزآبادی