
بر این اساس، ضربالمثلها را باید پژواک اندیشه و بینش گذشتگان هر ملت دانست که سینه به سینه و نسلبهنسل به ما رسیده و آفرینندگان اصلی و نخستین آنها ناشناختهاند. البته باید توجه داشت شاعران، نویسندگان، پیشوایان مذهبی و رهبران سیاسی و همچنین کتابهای مقدس نیز نقش بسزایی در آفرینش این گونه از ادبیات داشتهاند. برای نمونه باید گفت بسیاری از ضربالمثلهای فارسی برگرفته از آثار رودکی، فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ است.
در زبان عربی نیز بسیاری از ضربالمثلها برآمده از اشعار شاعران بزرگی چون متنبی، ابوالعلاء المعری و احمد شوقی هستند و بسیاری از ضربالمثلهای انگلیسی نیز برخاسته از آثار شکسپیر و همچنین برآمده از کتاب مقدس است.
طبقهبندی ضربالمثلها
مهمترین هدف این مقاله، طبقهبندی و دستهبندی ضربالمثلهای سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی است. این طبقهبندی را براساس سه عامل انجام میدهیم.
1 ـ از لحاظ محتوایی
2 ـ براساس اشتراک لفظی و معنایی
3 ـ از نظر کاربردی
طبقهبندی محتوایی ضربالمثلها
ضربالمثلها از جهت محتوا و درونمایه در هر زبانی، گونههای مختلفی دارند. ضربالمثلهای فارسی را میتوانیم از لحاظ محتوا به گونههای زیر تقسیم کنیم.
1 ـ مثل یا جمله مثلی: جملهای است زبانزد گروهی از مردم که گوینده یا آفریننده اصلی آن ناشناخته است:
ـ در همیشه روی یک پاشنه نمیگردد.
ـ سری که درد نمیکند، دستمال نمیبندند.
ـ تنها به قاضی رفته، خوشحال برمیگردد.
2 ـ تمثیل: ضربالمثلی است قصهدار که در میان مردم رایج شده و در مواردی حکایت یا داستان آن فراموش شده است:
ـ یک بار جستی ملخک، دو بار جستی ملخک، آخر تو مشتی ملخک.
ـ خر ما از کرگی دم نداشت.
ـ علی ماند و حوضش.
3 ـ جمله قصار: مضمون یا پندی است زبانزد گروهی از مردم که گوینده و سازنده نخستین آن شناخته شده است:
ـ توانا بود هر که دانا بود. (فردوسی)
ـ ماهی از سر گنده گردد، نی ز دم. (مولوی)
ـ مشک آن است که ببوید، نه آن که عطار بگوید. (سعدی)
4 ـ کلیشه: ترکیب و ساخت ویژهای از واژگان است که با واژههای دیگر کامل میشود:
ـ دری به تخته خورد و... .
ـ اگر ریگی به کفشت نیست... .
ـ نونت نبود، آبت نبود... چی بود؟
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
حجتالاسلام دکتر حسن رضاییمهر، استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم از مهمترین نقش رئیس مکتب جعفری میگوید