گفت‌وگوی معنوی با تنهایی

بسط و توسعه تکنولوژی‌های نوین ارتباطی و گسترش شبکه‌های اجتماعی همچنین رشد شبکه‌های تلویزیونی فرصت تعامل و تبادل نظر بیشتری را نسبت به گذشته فراهم کرده است، اما از سوی دیگر جهان مدرن جهان فردیت یافته و فردگرایی است که در نهایت رشد فناوری‌های ارتباطی را نه به گفت‌وگوی بیشتر که به تنهایی دیجیتالی ختم کرده است. انسان مدرن باوجود امکانات ارتباطی بیشتر از انسان قدیم تنهاتر شده و گفت‌وگوهای مجازی چنان جای گفت‌وگوهای چهره به چهره و انسانی را تنگ کرده که حالا انسان امروز دلتنگ‌تر از انسان گذشته است! بخش عمده‌ای از مشکلات و نابسامانی‌های رفتاری ما در زندگی فردی و اجتماعی برخاسته از همین زیست دوگانه است. زندگی در درون شبکه‌های ارتباطی و عدم ارتباط انسانی موثر با دیگران! و به همین دلیل شاید این رسالت رسانه ملی، یک ضرورت اجتماعی ـ رسانه‌ای است تا این سنت فرهنگی را در گرد و غبار مدرنیزاسیون به فرهنگ عمومی و عرفی، محاورات روزانه برگرداند. چه بسا راهکار خروج از بسیاری بن بست‌های زندگی گریز از گفت‌وگوست. پیشترها با درد دل کردن بسیاری از دردهای ما حل می‌شد. ریش سفیدی و وساطت به کنار همین درد دل‌های روزانه همسایه با همسایه و فامیل با فامیل و دوست با دوست، روزنه و سوپاپی بود برای رهایی از فشار زندگی اما فردیت افراطی و ضرورت‌های زندگی مدرن این امکان را از مناسبات اجتماعی گرفت و شاید اینک این رسانه‌ها هستند که باید این خلأ بزرگ را پر کنند.

برنامه گفت‌وگوی تنهایی که از شبکه چهار پخش می‌شود با تکیه بر همین منطق و نیاز اجتماعی مورد توجه مخاطب عام و خاص قرار گرفت. برنامه‌های تاک شو و گفت‌وگو محور تلویزیون کم نیستند، اما این برنامه و گفت‌وگوهایش از جنس دل است، حرف‌هایی نه برای پر کردن آنتن و سرگرمی صرف مخاطب، حرف‌هایی از جنس درد و رنج از جنس همان‌هایی که ما هر روز در زندگی تجربه می‌کنیم با گوشت و پوست و استخوانمان! حرف‌هایی که ممکن است سال‌ها در دلمان مانده و حالا در همذات پنداری با مهمانان برنامه سرباز می‌کند و گشوده می‌شود. شاید برای همین است که در پایان برنامه احساس سبکی و رهایی به مخاطب دست می‌دهد و این بزرگ‌ترین امتیاز و موفقیت این برنامه است.

سال‌های قبل این هنرمندان و بازیگران بودند که مهمان برنامه می‌شدند. کسانی که به دلیل محبوبیت و جایگاه کاریزماتیکی که دارند حرف‌هایشان تاثیر زیادی روی مخاطب داشت. ضمن این‌که مردم متوجه می‌شدند کسانی که برای آنها ستاره و شاید مردمی غیرعادی به نظر برسند با همان مسائل و درد و رنج‌هایی دست و پنچه نرم می‌کنند که خودشان! گاهی وقتی متوجه می‌شویم درد ما دردهای دیگران هم هست راحت‌تر آن را تحمل می‌کنیم و این برنامه واجد این خاصیت برای مخاطبانش هست. امسال اما گفت‌وگوهای تنهایی سراغ شخصیت‌های فرهنگی مثل بهاالدین خرمشاهی قرآن‌پژوه فرهیخته و مشهور رفته است شاید دلیل این کار فارغ از تنوع در چیدمان مهمان‌ها، گره خوردن امسال به نام فرهنگ باشد و این برنامه تلاش کرده تا در راستای نهادینه کردن فرهنگ و بهره‌گیری رسانه‌ای ازآن اقدام کند. اتفاقا برنامه امسال به‌دلیل حضور شخصیت‌های فرهنگی فارغ از وجوه سرگرمی و آموزنده می‌تواند گفت‌وگوهای کارشناسی‌تری را عرضه کند که علمی‌تر و دانش محورتر باشد. گرچه ممکن است بخشی از مخاطبان خود را به‌دلیل نبود حضور ستاره‌ها از دست بدهد اما بار علمی و معنایی برنامه غنی‌تر و عمیق‌تر می‌شود، بویژه این‌که مخاطبان خاص و فرهیخته شبکه چهارم را راضی‌تر نگه می‌دارد. ضمن این‌که همین مخاطبان خاص هم متوجه می‌شوند ستاره‌های آسمان علم و فرهنگ هم پای در زمین دارند و درگیر همان درد و رنج‌ها یا شادی‌هایی که خودشان دارند، هستند. انسان‌ها فارغ از موقعیت اجتماعی و حرفه‌ای خود و هر سطح و جایگاهی که هستند آدمند، دلتنگ می‌شوند، احساس تنهایی می‌کنند، احساس ناتوانی می‌کنند و نیازمند گفت‌وگو و درد دل کردن هستند.

یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد برنامه گفت‌وگوی تنهایی، اجرای خاص آن است. حضور مجری و مصاحبه کننده‌ای که ما فقط صدای او را می‌شنویم و تصویرش را نمی‌بینیم. انگار این صدا، صدای وجدان جمعی است که از ستارگان جامعه خود پرسش می‌کند و در پی پاسخی برای رستگاری خویش است. خوشبختانه صدای گرم و جذاب و صمیمی مجری به حال خوب برنامه کمک کرده و احساس همدلی و همذات پنداری مخاطب را برمی انگیزد. هرچند گاهی کش دادن برخی سوال‌ها یا طرح خام دستانه آنها مخاطب را آزار می‌دهد اما در کل اجرای برنامه و صدای خوب مجری یکی از امتیازات مهم برنامه است.

زمان کوتاه برنامه و طراحی صحنه و دکور آن نیز به ایجاد فضایی صمیمانه با رعایت المان‌های زیبایی شناختی که قدرت چشم‌نوازی مخاطب را دارد کمک می‌کند و تاثیرگذاری آن را عمق بیشتری می‌بخشد. یکی از اشکالات اکثر برنامه‌های گفت‌وگو محور طولانی بودن زمان مصاحبه یا تکراری و کلیشه‌ای بودن سوالات آن است. در اینجا اما کوتاه بودن با تازگی و جزیی نگری در طرح سوال همراه شده تا نه تنها شاهد یک گفت‌وگوی جذاب باشیم که تماشاگر گفت‌وگوی متفاوت هم باشیم.

سید رضا صائمی / جام‌جم