82 سال پست ایران در موزه ارتباطات

به طور کلی در تعطیلات تابستان، بسیاری از ما دنبال یافتن جاذبه‌ای تازه برای گذراندن اوقات‌فراغت خود هستیم، غافل از آن که همین پایتخت شلوغ و پرهیاهوی ما ده‌ها نمونه از آنها را در دل خود جای داده که گاهی حتی از وجود آنها بی‌خبریم،گرچه شهرتشان تا هزاران کیلومتر دورتر از کشورمان رفته است.

سال‌هاست که ما از خدمات پستی در زندگی روزمره استفاده می‌کنیم، اما بدون تردید کمتر از تاریخچه آن می‌دانیم و اگر از ما بپرسند روند روبه رشد صنعت پست در کشورمان چگونه بوده، با تعجب به ذهنمان فشار می‌آوریم و فقط به یاد چاپارهای دوران هخامنشی خواهیم افتاد. تاریخچه صنعتی که با شعارش می‌گوید از قرن‌ها پیش تاکنون نه برف، نه باران، نه گرما و نه تاریکی کارش را تعطیل نکرده، امروز در موزه‌ای منحصربه‌فرد در خیابان سپه سابق آرامیده وتوجه هر بازدیدکننــده‌ای را به‌خود جلب می‌کند.

امروز قصد گشت و گذاری کوتاه در موزه ارتباطات یا همان پست خودمان در مرکز تهران یعنی خیابان سپه (امام خمینی^(ره)‌) داریم هرچند به قول معروف شنیدن کی بود مانند دیدن. ساختمانی که نه تنها به دلیل مهارت معمار و سازنده‌اش بلکه به دلیل تمام خدماتی که بی​وقفه از 82 سال پیش تاکنون ارائه کرده، باعث افتخار صنعت پست کشورمان است.

به جـــرات می‌توان گفت ابهت و شکوه ساختمان موزه پست بیشتر از اشیای داخلش نظر بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند، البته تاجایی که هنوز وارد سالن اصلی نشده باشیم. وقتی وارد سالن اصلی موزه می‌شویم، شکوه تاریخچه پست کشورمان می‌تواند کمی جلال ساختمان را تحت تاثیر قرار داده باعث توجه به روند تحولات صنعت پست در ایران زمین باشد. ساختمان پست سابق حدود 18 هزار مترمربع وسعت دارد ولی فقط حدود 2200 متر مربع آن به عنوان موزه پذیرای علاقه‌مندان است و آثاری تاریخی و گرانبها از صنعت ارتبــــاطات و پست ایران را به نمایش گذاشته است.

تشریفات کامل برای شروعی خاطره‌انگیز

اولین غرفه این موزه منحصربه‌فرد به غرفه تشریفات مشهور شده و با تندیس‌ها و یادبودهای مختلفی از اولین رئیس پست، تلگراف و تلفن کشور یعنی علی قلی‌خان مخبرالدوله تا رئیس فعلی نظر هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب می‌کند. کمی آن طرف‌تر سالن تمبرهای داخلی شما را به سمت خود می‌کشاند. در این غرفه که 1100 سری تمبر مختلف از سه دوره قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی در آن نگهداری می‌شود، روندی کاملا زنده از نحوه تحولات و تغییرات فرهنگی و اجتماعی کشورمان را می‌توان ملاحظه کرد.

این انتهای کار نیست چون در کنار این بخش می‌توانیم دو کلیشه تمبر بسیار معروف مربوط به تمبر احمد شاه و کلیشه ادیسون را ببینیم.

طراح موزه برای این‌که حال و هوای اصلی دوران گذشته پست را برای بازدیدکنندگان زنده نگه دارد، در انتهای این سالن ماکتی زیبا از پستچی‌های زمان قاجاریه را همراه با طرحی از کوچه معروف پست در گذشته طراحی کرده تا بیننده را رسما به حال و هوای آن دوران ببرد؛ آن زمانی که پستچی‌ها به جای استفاده از موتورسیکلت با گاری یا دوچرخه مرسوله را تحویل صاحبش می‌دادند.

در بخش دیگر که مربوط به اشیای پستی است می‌توانیم با انواع صندوق‌های پست، مهرهای مورد استفاده در اداره پست در گذشته و حال و برخی مهرهای حکومتی آشنا شویم. غرفه مذکور با برخی غلتک‌های ابطال تمبر و نقش تمبر و پلمب‌های مخصوص تکمیل شده و دستگاه‌های سربی مربوط به حروفچینی و تایپ را نیز در خود جای داده است.

پس از گذر از ابزارها و لوازم تاریخی و روز اداره پست می‌توانیم به غرفه راه ابریشم که یادآور تمام وسایل ارتباطی از قبیل پست، تلگراف و تلفن است، سری بزنیم. نقشه‌های مختلف از راه چاپارهای گذشته و پستچیان قدیمی می‌تواند به عنوان شاه بیت این غرفه، نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب کند.

پست در خارج مرزها

در طبقه دوم موزه پست می‌توانیم انواع تمبرهای خارجی و پاکت‌های مرسوله را که از خارج به ایران ارسال شده است، ببینیم. به روایتی، 130 کشور که جزو اتحادیه جهانی پست هستند، هریک یادگاری از خود برجای گذاشته‌اند تا بازدیدکنندگان را با نحوه تکامل پست در خارج از مرزها آشنا کنند. اگر از این یادگارهای خارجی بگذریم، حالا نوبت غرفه اشیای پستی شامل انواع ترازوهای قدیمی برای وزن کردن مرسوله‌ها، صندوق‌های قدیمی کشورهای مختلف از جمله مصر، کانادا، برزیل، مکزیک، سوئد و آلمان خواهد رسید، در این غرفه می‌توانید شباهت‌ها و تفاوت‌های فاحش میان انواع وسایل مورد نیاز در اداره پست را از کشورمان با کشورهای یاد شده خوب بررسی کنید.

سوار بر امواج رادیویی

پس از سیر و سیاحت در تاریخ پست نوبت اطلاع از روند تکمیل امواج رادیویی و مخابراتی است هرچند هم اکنون با بسیاری از این نوع وسایل آشنا شده‌ایم و دست کم یکبار از آنها استفاده کرده‌ایم، اما برخی از آنها حتی از ذهنمان به‌طور کامل پاک شده‌اند، ولی بازهم دیدن انواع دستگاه‌های مخابراتی مثل مورس، تلگرام و تلگراف یا حتی ماهواره زهره ـ که با جدیدترین فناوری روز ساخته شده است ـ می‌تواند جاذبه‌ای زیبا برای ما باشد. این در حالی است که دیدن سوئیچ‌های بسیار قدیمی تلفن و البته دیدن تلفن‌های بی‌سیم امروزی و مقایسه این دو می‌تواند کمی گیج‌کننده باشد، اما جای تردید نیست که با دیدن سیرکامل ارتباطات در جهان در می‌یابیم که واقعا خیلی خوش‌شانس بوده‌ایم که در این دوره متولد شدیم.