داریوش یاری: باید معنویت را تقویت کنیم

او می‌گوید اساسا دوست دارد در همین حوزه کار کند و از آن فاصله نگیرد. یکی دیگر از آثار مهم این کارگردان، سریال «اهل ایمان» است که درباره بازی‌ها، شب‌نشینی‌ها، آیین‌های رمضانی و قصه‌هایی است که ویژه ماه رمضان بود و از شبکه مستند پخش شده است. با او درباره فضاهای دینی و مذهبی در سریال‌ها و تله‌فیلم حبیب گفت‌وگو کردیم.

حبیب به صورت مستقیم به تاثیر کتاب قرآن بر زندگی یک انسان می‌پردازد. این سوژه نسبتا جدید بوده و نمونه‌های مشابه زیادی ندارد. چطور به این ایده رسیدید و شروع به کار کردید؟

ابتدا آقای مفید، فیلمنامه‌ای برای مطالعه به من دادند که مضامین ماورائی و متافیزیکی در آن وجود داشت. بعد از مطالعه متوجه شدم کار فوق‌العاده‌ای می‌شود، اما من فکر کردم وقتی لحن متافیزیکی به مفاهیم دینی اضافه می‌شود، مخاطب را پس می‌زند. چون به این فکر که دین یک مقوله سخت و پردردسر و ناشناخته و دست‌نیافتنی است، دامن می‌زند. در زمان بازنویسی فیلمنامه، همراه با مهدی شیرزاد و منصور براهینی به‌عنوان مشاور فیلمنامه، جلسات زیادی گذاشتیم تا به مسیری برسیم که بتوانیم این موضوع را به صورت جاری، زنده، واقعی و زمینی تعریف کنیم و ما را به تجربه‌ای دست‌یافتنی و قابل درک از مفاهیم دینی برساند.

در این فیلم حبیب به‌عنوان یک زندانی که قرآن مسیر زندگی‌اش را تغییر داده با آینده‌ای جدید رو‌به‌رو می‌شود. برای به تصویر کشیدن تاثیر درازمدت قرآن بر این شخصیت چه تحقیقاتی انجام دادید؟

این ایده یک اتفاق واقعی است. بعدها فهمیدم روی این موضوع نویسند‌ه‌های زیادی کار کرده‌اند و ذهن چند نفری را درگیر کرده بود، اما پرورش این ایده خیلی مهم بود. برای پرورش ایده‌های دینی لازم است نویسنده بتواند از پس ترکیب یک قصه جذاب با این مفاهیم بربیاید که نویسندگان ما قدرت و فن این کار را داشتند.

یعنی در این زمینه مطالعه نکرده و به تجربه‌های شخصی بسنده کردید؟

کتاب خواندن برای فیلمساز از این جهت لازم است که وقتی خداوند ظرفی در اختیارش قرار می‌دهد، مفاهیمی در ذهن داشته باشد که بخواهد در آن ظرف بریزد وگرنه همین اتفاقی که الان افتاده می‌افتد؛ ظرف‌های بسیار جذابی در سینما و تلویزیون وجود دارد، ولی چیزی که در آن ریخته می‌شود، مهم و باارزش نیست. چه در حوزه دین، چه درام، چه اجتماعی و چه کمدی، اما در اجرای کار تحقیق و پژوهش میدانی انجام دادیم. به همین دلیل به زندان رفتیم و با آدم‌هایی که مشغول حفظ قرآن بودند صحبت کرده و از آنها استفاده کردیم، مثلا دعوایی که در فیلم اتفاق می‌افتد، دقیقا طبق چیزی است که رئیس زندان برایمان تعریف کرده بود.

این فیلم یکی از مهم‌ترین فیلم‌های مذهبی با موضوعی تازه بود. فکر می‌کنید چنین آثار نمایشی، چقدر می‌تواند روی رفتارهای شخصی، سبک زندگی و روابط اجتماعی مردم تاثیرگذار باشد؟

وقتی در زندگی آدم‌های مدرن امروزی معنویت اهمیت پیدا کرده است، بنابراین می‌توان گفت توجه به معنویت از سرگرمی، خنداندن و گریاندن خیلی جدی‌تر است. باید به حوزه‌هایی نزدیک شویم که شامه معنوی تماشاگر ایرانی را تحریک کند. این آثار را نباید با فیلم‌های تاریخی یا مفاهیم و الگوهایی که ساختار دینی و ایدئولوژیک دارند یکی بدانیم.

اشکالی که اکنون وجود دارد، این است که فیلم‌های تاریخی و اخلاقی‌مان را فیلم دینی محسوب می‌کنیم و براحتی می‌گوییم هر فیلمی می‌تواند فیلم دینی و معناگرایانه باشد. حوزه‌ها باید مطالعاتی و تخصصی‌تر و از هم متمایز شوند.