یک گام تا انقراض لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی

تحقیقات اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی روی زیرجمعیت‌های این گونه نشان می‌دهد از تعداد لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی ماده‌ای که هر سال در نقاط مختلف جهان لانه‌سازی و تخمگذاری می‌کنند، بیش از 80 درصد کاسته شده و این رقم نگران‌کننده است و در حال حاضر در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی و در رده بشدت در معرض خطر انقراض قرار دارد.

عوامل تهدید

لاک‌پشت پوزه‌عـقابی با نام علمی Eretmochelys/imbricate قرن‌هاست به دلیل لاک زیبایش مورد توجه سودجویان قرار گرفته است. با وجود قوانین بین‌المللی و سختگیرانه، هنوز هم در بسیاری از کشورها، تجارت غیرقانونی این گونه کمیاب ادامه دارد. در حال حاضر بنا به پیشنهاد شماره 91‌‌/‌‌16260 مورخ 14‌‌/‌‌4‌‌/‌‌91 سازمان حفاظت محیط‌زیست و به استناد ماده 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست، شکار و صید غیرقانونی این گونه 30 میلیون ریال جریمه نقدی دارد، در حالی که لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی در ضمیمه یک کنوانسیون تجارت گونه‌های گیاهی و جانوری در خطر انقراض (سایتیس) قرار دارد. ضمیمه یک کنوانسیون سایتیس، تجارت گونه‌های در خطر انقراض را بشدت تحت کنترل مراجع بین‌المللی و قوانین سختگیرانه قرار می‌دهد.

تجارت لاک لاک‌پشت جرم است

لاک‌پشت‌های دریایی همچون لاک‌پشت پوزه‌عقابی به دلایل متعدد از جمله استفاده به عنوان غذا در برخی کشورها، تهیه روغن و حتی گاه برای لاکشان شکار شده‌اند.

تحقیقات نشان داده در مقیاس محلی می‌توان مختصر تعادلی در جمعیت آنها ایجاد کرد، اما فشار ناشی از فعالیت‌های انسانی در بیش از 50 سال گذشته، نتیجه‌ای جز کاهش جدی جمعیت آنها را به همراه نداشته است.

اعضای خانواده لاک‌پشت‌های دریایی در ضمیمه یک کنوانسیون سایتیس قرار دارند، اما بیش از 150 کشور امضاکننده این کنوانسیون هنوز آن طور که باید در این موارد شدت عمل به خرج نمی‌دهند. رنگ و ساختار زیبای لاک این لاک‌پشت باعث شده سال‌ها از آن برای مصارفی همچون ساخت فریم‌های عینک، شانه، وسایل تزئینی و حتی زینت‌آلات استفاده شود، اما قوانین و جریمه‌های سنگین امروزه به پشتیبانی از این گونه آمده است.

ژاپن یکی از کشورهایی است که سال‌ها از لاک ضخیم آن در حکاکی هنری استفاده می‌کند. آمارها در مورد صادرات غیرقانونی لاک لاک‌پشت پوزه‌عقابی در ژاپن بشدت تکان‌دهنده است. در فاصله 1970 تا 1994 میلادی (1349 تا 1373 هجری شمسی) این کشور هر سال به طور متوسط معادل 30 تن (305 کیلوگرم) واردات لاک داشته است. تحقیقات بیشتر نشان داد بخش اعظم این صادرات از کشورهای حوزه کارائیب بخصوص کوبا و آمریکای لاتین بوده است.

فقط در دهه 80 میلادی (1359 تا 1369 هجری شمسی) تخمین زده شد که میزان لاک‌های موجود در انبارهای ژاپن به قیمت مرگ بیشتر از 170 هزار لاک‌پشت تمام شده است. باوجود این‌که ژاپن عضوی از کنوانسیون سایتیس است، اما قانون منع تجارت لاک‌پشت‌های دریایی تا سال 1993 میلادی (1372 هجری شمسی) در این کشور اجرایی نشد. خوشبختانه در شرایط کنونی اهرم بازدارنده کنوانسیون سایتیس تا حدودی مانع این مساله شده، اما کماکان گوشت و تخم این گونه در بسیاری از کشورها طرفداران خاص خود را دارد.

پراکنش لاک‌پشت‌های پوزه عقابی

لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی دست‌کم در سواحل 96 کشور مشاهده شده‌اند، اما لانه‌گزینی آنها فقط در سواحل ماسه‌ای اتفاق می‌افتد. سواحل جنوبی ایران از تنگه هرمز تا سواحل شرقی بوشهر یکی از زیستگاه‌های ایده‌آل این گونه است. خوشبختانه این گونه بیشترین تعداد لانه‌سازی و تخم‌ریزی را در سواحل جنوبی کشور داشته است. زمان تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی معمولا اواخر زمستان است.

بیشترین آمار تلفات لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی مربوط به از دست رفتن تخم‌هاست. متاسفانه به استثنای شکارچیان طبیعی، انسان‌ها را نیز باید یک عامل تهدیدکننده جدی به حساب آورد. برداشتن تخم‌ها چه در حضور مادر و چه وقتی ساحل را ترک کرده، تهدیدی مهم برای این جمعیت است. در حالی که بسیاری از سواحل جنوب هم‌اکنون ظرفیت پذیرش مدیریت‌شده گردشگران را دارد، برداشتن تخم‌ها و حضور پرتراکم جمعیت با انواع و اقسام وسایل نورافشانی در شب می‌تواند در سال‌های آینده جمعیت لاک‌پشت‌های ماده را در این سواحل به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد. همین اتفاق هم‌اکنون در برخی سواحل آمریکای جنوبی و مرکزی رخ داده است.

یکی از عواملی تاثیرگذار بر جمعیت لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی، مدت زمان حداقل 30 سالی است که طول می‌کشد یک لاک‌پشت ماده به سن بلوغ برسد.

تحقیقات ثابت کرده نورهای مصنوعی، لاک‌پشت‌ها را از سواحل دور کرده است. پس از خروج از تخم، جذب نورافکن‌ها و نرسیدن نوزادان به آب به معنای دهیدراته شدن و شکار توسط انواع شکارچیان است.

وابستگی لاک‌پشت‌های پوزه عقابی به مرجان‌ها بخصوص به واسطه تغذیه، یکی از مواردی است که ضرورت حفظ مرجان‌ها را دوچندان می‌کند. لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی همان‌طور که از نامشان پیداست، تنها به کمک پوزه منحصربه‌فردشان می‌توانند میان صخره‌های مرجانی شکار کنند. آنها از انواع و اقسام اسفنج‌ها، نرم‌تنان و جلبک‌هایی که لابه‌لای صخره‌های مرجانی یافت می‌شوند، تغذیه می‌کنند، از این رو تخریب مرجان‌ها نیز بر جمعیت آنها تاثیر می‌گذارد. (ضمیمه سیب)

مترجم: فرناز حیدری

منبع: iucnredlist.org