مهم‌ترین گروه‌های تکفیری و تروریستی منطقه

سال ۲۰۱۱ محل اختفای بن‌لادن درپاکستان کشف و او کشته شد. ​ اکنون جانشینی بن لادن را فردی به نام ایمن الظواهری به عهده دارد که یک جراح مصری و شخصیتی غیرکاریزماتیک و گوشه‌گیر است.

او اگرچه گاه و بیگاه بیانیه‌هایی را در اینترنت منتشر می‌کند ولی دیگر گروه‌ها از او انتقاد می‌کنند و برخی گروه‌های دیگر نظیر داعش نیز حاضر به بیعت با الظواهری نشدند. کارشناسان امنیتی براین باورندکه فعالیت‌های القاعده بشدت کاهش یافته و در عوض گروه‌های تحت تاثیر آن، روز به روز درحال رشد و تکثیر هستند.

این گروه‌ها در سراسر جهان فعالند و بخش عمده‌ای از آنها در اطراف خاورمیانه و شمال آفریقا مشغول فعالیت هستند که در اینجا به معرفی تعدادی از آنها می‌پردازیم.

القاعده در شبه جزیره عربستان

القاعده در شبه جزیره عربستان، ژانویه ۲۰۰۹ تشکیل شد. این تشکل در پی ادغام دو شبکه منطقه‌ای ستیزه‌جویان که وابسته به شبکه بین‌المللی القاعده در یمن و عربستان سعودی بودند، ایجاد شد. هدف این گروه سرنگون کردن رژیم پادشاهی عربستان سعودی و تاسیس یک خلافت اسلامی به جای آن است. القاعده عربستان تاکنون بارها به تاسیسات نفتی، کارشناسان خارجی و نیروهای امنیتی این کشور حمله کرده است. مقامات امنیتی عربستان بارها با ارائه فهرستی بلند بالا و تعیین جوایز​ نقدی از مردم خواسته‌اند اگر اطلاعاتی درباره محل اختفای این گروه دارند در اختیار نهادهای اطلاعاتی قرار دهند. با این حال همچنان القاعده در عربستان ریشه‌کن نشده و هراز​ گاهی افرادی از آنها دستگیر یا محاکمه می‌شوند، چنان که دو ماه پیش روزنامه‌های سعودی نوشتند دادگاهی در این کشور، فارس الزهرانی، نظریه‌پرداز ارشد القاعده را به مرگ و 15 نفر دیگر را به دلیل دست داشتن در یکسری حملات در این کشور به تحمل زندان محکوم کرد.

القاعده در مغرب اسلامی

در دوران جنگ افغانستان علیه اشغالگران شوروی گروهی ازجوانان مسلمان از شمال آفریقا و از جمله الجزایر به افغانستان رفتند و به جنگ با کمونیست‌ها پرداختند. زمانی که جنگ افغانستان پایان یافت این افراد به سرزمین‌های خود بازگشتند و به طور کلی مجموعه‌ای را تشکیل می‌دادند که به آنها «مجاهدان افغانی» گفته می‌شد. بعدها از بین اینها گروهی تحت عنوان القاعده مغرب عربی (که حاصل پیوستن القاعده مغرب، الجزایر و... است) شکل گرفت. خط‌مشی این گروه به وسیله رهبران القاعده تعیین می‌شد و آنها دست به عملیات تروریستی پراکنده بر ضد نظامیان و مراکز تفریحی خارجی‌ها می‌زدند. گفته می‌شود گروه القاعده در مغرب اسلامی، بیشتر از همه جا در الجزایر فعال است. در عین حال فعالیت‌های این گروه در طول منطقه صحرا تا مالی و نیجر نیز گسترش یافته است. جنگ داخلی الجزایر در دهه ۹۰ به این گروه‌ها فرصت تازه‌ای برای مبارزه با دولت‌های محلی داد. رهبر این گروه ابومصعب عبدالودود نام دارد.

یک شاخه انشعابی از این گروه به رهبری مختار بلمختار، در گروگانگیری در نیروگاه گاز عین امیناس، در الجزایر دست داشت. در این حمله که ژانویه ۲۰۱۳ رخ داد ۶۹ نفر جان خود را از دست دادند و ​در ماه می ۲۰۱۳، بمبگذاران انتحاری در شمال نیجر، به یک پادگان نظامی و نیز محل یک معدن اورانیوم که از سوی فرانسوی‌ها اداره می‌شد، حمله کردند.

الشباب

الشباب یک گروه سومالیایی است که خود را متحد با گروه القاعده می‌داند. این گروه بخش‌هایی از مرکز و جنوب سومالی را کنترل می‌کند و به دفعات به نیروهای دولتی و اتحادیه آفریقا در موگادیشو حمله کرده است. احمد عبدی غودان، رهبر جنبش الشباب سومالی است که به «مختار ابوالزبیر» شهرت دارد.

سال گذشته شبه نظامیان وابسته به این گروه به یک مرکز خرید در نایروبی واقع در پایتخت کنیا حمله کردند که ده‌ها کشته و زخمی بر جای گذاشت.

گردان‌های عبدالله عزام

گردان‌های عبدالله عزام یک تشکل مسلح است که در لبنان، سوریه و مصر فعالیت می‌کند و تاکنون عملیاتی انتحاری را در بیروت و طابای مصر انجام داده است. این تشکل در اصل شاخه‌ای از القاعده در سوریه است که قبلا تحت نام «القاعده فی بلاد الشام و ارض الکنانه» فعالیت می‌کرد. با وقوع تحولات سوریه و درگیری‌های مرزی لبنان و سوریه این گروه مرکز توجه خود را لبنان قرار داد و با تهدید حزب‌الله لبنان دست به عملیاتی تروریستی زد که مهم‌ترین آن انفجار سفارت ایران در بیروت در سال 2013 بود. عبدالله عزام یکی از شخصیت‌های فلسطینی است که بعدها به کمک اسامه بن لادن گروه تروریستی القاعده را بنیان گذاشت.

زمستان سال گذشته ارتش لبنان اعلام کرد که ماجد الماجد، رهبر این گروه را طی عملیاتی بازداشت کرده است. وی که سعودی تبار بود از سوی مقامات عربستانی نیز تحت تعقیب قرار داشت. با این حال چند روز بعد اعلام شد او به دلیل بیماری جان داده است. برخی منابع سعودی‌ها را به دست داشتن در قتل او متهم می‌کنند.

طالبان

طالبان یا طالب‌ها، جنبش نظامی، سیاسی و مذهبی افغانی است که سال 1994 به دست حدود دوهزار نفر از طلبه‌های سنی پشتون پایه‌گذاری شد. طالبان از 1996 قدرت بیشتر یافت و به رهبری ملامحمد عمر دوسوم خاک افغانستان را زیر کنترل خود در آورد. با قدرت گرفتن طالبان، قوانین خشک و غیرانسانی‌ای بر افغانستان حاکم شد. تلویزیون، اشتغال و تحصیل دختران و زنان ممنوع اعلام شد و مردان موظف شدند ریش خود را نتراشند. بیستم سپتامبر 2001، دولت آمریکا گروه القاعده و رهبرشان اسامه بن لادن را مسئول حوادث 11 سپتامبر 2001 دانست و از طالبان خواست بن لادن و دیگر سران القاعده را که گفته می‌شد در میان طالبان پناه گرفته‌اند تسلیم کنند، اما طالبان این اتهام را رد کرد و آمریکا با متحدانش در ناتو به افغانستان حمله و آنجا را اشغال کرد و جنگی به مردم افغانستان تحمیل شد. طالبان از کابل و جلال‌آباد عقب‌نشینی کرد و اندک‌اندک تجزیه و متفرق شد و بخش اعظمی از نیروی خود را از دست داد. با این حال از آن تاریخ تاکنون نیروهای هوادار این جنبش که بخشی از آنها در مناطق مرزی بین افغانستان و پاکستان مستقر هستند دست به حملات تروریستی متعددی علیه نیروهای خارجی در افغانستان و پاکستان زده‌اند.

انصار الشریعه (در تونس و لیبی)‌

انصار الشریعه در لیبی گروهی است که سال 2012 تاسیس شد و هدفش اجرای شریعت اسلامی در سرزمین لیبی است. این گروه متهم حمله به کنسولگری آمریکا در بنغازی و کشتن سفیر و سه نفر از اعضای کادر دیپلماسی آمریکاست. چند روز پیش وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) اعلام کرد: فرد مظنون و عامل اصلی حمله به کنسولگری آمریکا در بنغازی به نام علی احمد ابوختاله را دستگیر کرده است.

گروه انصار الشریعه در شهرهای درنه، مصراته، سرت و بنغازی فعال است و شبه نظامیان این گروه هر از گاهی دست به برگزاری مانورهای نمایشی زده و در خلأ قدرت موجود در لیبی، مناطقی را تحت کنترل خود دارد. رهبر این گروه فردی به نام محمدعلی الزهاوی است. گروه انصار الشریعه متشکل از گردان‌هایی مجزا و درعین حال به هم پیوسته است و مهم‌ترین منابع مالی خود را کمک‌های اعطایی از سوی مردم عنوان می‌کند. انصار الشریعه تونس نیز مجموعه دیگری است که فعالیت‌های سیاسی و مذهبی می‌کند، اما دولت تونس و آمریکا آن را یک گروه تروریستی معرفی کرده‌اند. با پیروزی انقلاب تونس گروهی از زندانیان سیاسی آزاد شدند که ابوعیاض التونسی نیز یکی از آنها بود. وی سال 2011 گروه انصار الشریعه را بنیان گذاشت. در کنفرانسی که سال 2012 در قیروان برگزار شد ابوعیاض خواستار اسلامی‌کردن احکام و آموزش و تجارت در تونس شد. دولت تونس این گروه را متهم حمله به سفارت آمریکا و برخی دیگر از اعمال تروریستی از جمله ترور دو نفر از رهبران سیاسی تونس به نام‌های «البراهیمی» و «بالعید» می‌کند.

انصار بیت‌المقدس

انصار بیت‌المقدس نام گروهی شبه نظامی است که در صحرای سینا فعالیت می‌کند. این گروه تازه‌تاسیس نیز با داشتن تفکرات سلفی و تکفیری دست به انجام حملاتی علیه نیروهای ارتش مصر بخصوص انفجار لوله‌های گاز زده است. آمریکا این گروه را در زمره گروه‌های تروریستی معرفی کرده است. یک بار گروه مذکور طرحی را برای ترور محمد ابراهیم وزیر کشور مصر به اجرا گذاشت که ناکام ماند. حمله به جهانگردان خارجی نیز بخش دیگری از فعالیت‌های این گروه است. این گروه تاکنون در چند عملیات به سربازان مصری حمله یا موفق به سرنگون‌کردن بالگردهای نظامی این کشور شده است.

رهبری این گروه تا چندی پیش به عهده «شادی المنیعی» بود که مقامات امنیتی مصر بتازگی گفتند او را در جریان یک عملیات به قتل رسانده‌اند. انصار گرچه متهم به هواداری از محمد مرسی، رئیس‌جمهور برکنار شده مصر است، اما خود می‌گوید نه وابسته به اخوان‌المسلمین است و نه القاعده.

جبهه النصره

«جبهه النصره لا هل الشام» یک گروه تکفیری است که در سوریه علیه دولت بشار اسد می‌جنگد و با شبکه القاعده نیز هم‌پیمان است. گفته می‌شود بین 5 تا 20 هزار نیرو دارد. رهبر کنونی این گروه ابومحمد الجولانی است و در شهرهای ادلب، حلب و دیرالزور فعال است و بخش‌هایی از مناطق شمال سوریه تحت تصرف این جبهه قرار دارد.

این گروه مدعی پیگیر «تاسیس یک حکومت اسلامی در سوریه» است. این جبهه پیشتر نام «القاعده در عراق» را داشت و نشان می‌دهد از عراق به سوریه کوچ کرده است. دولت‌های غربی و سازمان ملل متحد این گروه را یک گروه تروریستی دانسته‌اند.

گرچه عربستان نیز این گروه را گروهی تروریستی معرفی کرده، اما گفته می‌شود به صورت غیرمستقیم کشورهای عرب خلیج فارس به این گروه کمک‌های مالی و تسلیحاتی می‌کنند.

صدها بریتانیایی در جمع داعشی‌ها

سازمان جاسوسی بریتانیا، ام‌آی۵، ماموریت یافته است درباره آن دسته از نیروهای داعش که بریتانیایی هستند، تحقیق کند. این در حالی است که گروه تروریستی داعش با پخش ویدئوهایی در فضای مجازی از جوانان دعوت به همکاری کرده است.

این موضوع پس از آن که ویدئویی از سوی داعش برای جذب نیرو از کشورهای غربی در اینترنت منتشر شد، شدت گرفته است. اکنون به گزارش وزارت کشور بریتانیا، پلیس ضدتروریسم این کشور درصدد اخذ مجوزهای لازم برای حذف «ویدئوی داعش» از فضای اینترنت است.

به گزارش بی.بی.سی، وزارت کشور بریتانیا گفته است: ما تبلیغ تروریسم در فضای مجازی را تحمل نخواهیم کرد، زیرا چنین تبلیغاتی می‌تواند کسانی را که مستعد انجام اعمال افراطی‌گرایانه هستند تحت‌تاثیر قرار دهد.

در همین حال، اعضای خانواده یکی از جوانان بریتانیایی که در این ویدئو سخن می‌گوید، اعلام کرده‌اند از دیدن فرزندشان در میان این گروه متاثر شده‌اند.

ناصر موسنا، بیست ساله، دانشجوی پزشکی از شهر کاردیف، در ویدئویی که به گزارش بی.بی.سی، در یکی از وبسایت‌های نزدیک به داعش منتشر شده، از قصد و نیت خود برای پیوستن به پیکارجویان سخن می‌گوید. پسر ناصر موسنا می‌گوید، پسرش به یک باره ناپدید شده و به آنها نگفته کجا می‌رود. او همچنین معتقد است که سخنان پسرش را به او آموخته‌اند و ناصر شخصا چنین عقایدی نداشت. فرانک گاردنر، گزارشگر مسائل امنیتی بی.‌بی.‌سی می‌گوید، احتمال می‌رود حدود 500 ـ 400 بریتانیایی در میان داعش باشند که اکنون ام‌آی۵ تجسس در مورد این افراد را یکی از اولویت‌های اصلی خود قرار داده است.

چند روز پیش هم دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا گفته بود که داعش که بتازگی بخش مهمی از خاک عراق را اشغال کرده، درصدد انجام «عملیات تروریستی» در خاک بریتانیا بوده است.

در ویدئوی منتشر شده از سوی داعش، شش جوان در حالی که پرچم سیاه داعش در پشت سرشان قرار دارد در برابر دوربین نشسته‌اند و از نیات و آمال خود سخن می‌گویند. یکی از آنها که شناسایی شده، ابو دجانه الهندی، تبعه بریتانیا است که در این ویدئو می‌گوید «برای برادرانی که کنار ایستاده‌اند، پیامی دارد.»