اسنودن؛ افشاگری که چشم خیلی‌ها را باز کرد

آمریکا در این مورد حتی دولت‌ها و کشورهای دوست خود را نیز بی نصیب نگذاشته بود و ابعاد جاسوسی‌ها و شنودهای سرویس اطلاعاتی آمریکایی NSA چنان بود که حتی امروز یعنی یک سال پس از آن افشاگری‌های ادوارد اسنودن هنوز وحشت و تردید بر فضای مجازی جهان سایه انداخته است.

اما امروزه یعنی حتی یک سال پس از آن رسوایی نیز نمی‌توان بدرستی درباره ابعاد و پیامدهای این اقدام آمریکا به بررسی دقیق پرداخت. هنوز هم مشخص نیست آیا اسنودن برای حضور در جلسه کمیته تحقیق NSA به آلمان سفر خواهد کرد یا نه.

هنوز معلوم نیست این افشاگر یعنی اسنودن در آینده و پس از انقضای روادید روسیه در ماه جولای در کجا زندگی خواهد کرد. و هنوز هم هیچ اطلاعات جامعی در مورد شمار اسناد و مدارکی که اسنودن در دوران کاری خود در NSA به آن دسترسی یافته است، وجود ندارد.

اسنودن از یک سال پیش و پس از آن که دولت روسیه به مدت یک سال به وی پناهندگی سیاسی اعطا کرد، در نقطه‌ای نامعلوم در این کشور زندگی می‌کند.

دادگستری آمریکا برای این افشاگر سی ساله حکم پیگرد بین‌المللی صادر کرده و اتهام اصلی او را جاسوسی عنوان می‌کند.

مقام‌های رسمی آمریکا تا مدتی بارها ادعا می‌کردند اسنودن احتمالا میلیون‌ها سند و مدرک مهم و با ارزش را دزدیده است و به همین دلیل ارزیابی ابعاد خساراتی را که از این طریق به دولت و نهادهای امنیتی اطلاعاتی آمریکا وارد آمده است، بسیار دشوار و پیچیده می‌دانستند.

با این حال و بر اساس یکی از گزارش‌هایی که روزنامه واشنگتن پست بتازگی منتشر کرده، به نظر می‌رسد دولت آمریکا در مواضع پیشین خود تجدیدنظر کند.

این روزنامه به نقل از یکی از مقام‌های ارشد اطلاعاتی و امنیتی آمریکا به نام جیمز کلاپر می‌نویسد: برخی از اسنادی که ما تصور می‌کردیم در اختیار اسنودن باشد، ظاهرا در اختیار او نیست. البته ما به تحقیقات خود ادامه می‌دهیم اما عقیده داریم بسیاری از اسنادی که اسنودن آنها را مشاهده کرده است، اصولا قابل کپی برداری و دانلود کردن نیست.

واشنگتن‌‌پست در ادامه این گزارش تحلیل می‌کند که از گفته‌های این مقام ارشد آمریکایی چنین برمی آید که آن وحشت آغازین سرویس‌های جاسوسی آمریکا مبنی بر نفوذ و دسترسی اسنودن به شبکه‌های اطلاعاتی ارتش آمریکا فروکش کرده و حداقل در این مورد نگرانی خاصی وجود ندارد.

این اظهارات می‌تواند اولین گام در جهت مذاکره و توافق میان اسنودن و مقام‌های آمریکایی باشد. این افشاگر در آخرین مصاحبه خود با شبکه تلویزیونی NBC آمریکا به این مساله اشاره کرده بود که به بازگشت به ایالات متحده فکر می‌کند اما شرایط برای رسیدن به توافق با دستگاه قضایی هنوز فراهم نیست.

البته در گذشته نیز بارها نظرات مثبتی درباره نوعی توافق و معامله میان اسنودن و آمریکا ابراز شده بود.

واشنگتن پست در گزارش خود به نقل از یکی دیگر از مقامات بلندپایه آمریکایی می‌نویسد که امکان توافق با اسنودن تحت شرایطی مشخص امکان پذیر است.

این شخص می‌گوید: اگر او بازگردد و همه آنچه را که می‌داند بگوید، می‌توان تحت شرایطی مشخص به توافق رسید. با این حال حضور در چنین جلسه‌هایی برای اسنودن دشوار است. وقتی فردی از خود یک قهرمان می‌سازد و انتظار دارد یک قهرمان از او استقبال شود، دیگر نمی‌تواند به همین سادگی تن به مذاکره و معامله بدهد.

از قرار معلوم اما نه تنها آمریکا بلکه بسیاری از کشورهای دیگر نیز شرکت‌های تلفنی و اینترنتی را برای دسترسی به اطلاعات کاربران و شنود تحت فشار قرار می‌دهند. همین چندی پیش بود که فاش شد شرکت آلمانی ودافون برای کارمندان بسیاری از شعبه‌های خود در خارج از کشور دستورالعمل و امکان دسترسی مستقیم به اطلاعات همه کاربران خود را فراهم کرده است. هر چند کنسرسیوم ودافون حاضر نیست در این خصوص اطلاعات شفافی در اختیار رسانه‌ها قرار دهد، اما به گزارش روزنامه گاردین ظاهرا این شرکت در شش کشور اقداماتی برای این دسترسی‌ها انجام داده است.

البته ودافون حاضر نیست نام این کشورها را فاش کند اما یکی از سخنگویان ودافون تنها به این جمله بسنده می‌کند: به شما قول می‌دهم در داخل آلمان هیچ دسترسی به اطلاعات کاربران وجود ندارد.

با این حال و با وجود تکذیب ودافون مشخص است که در آلمان نیز این کار صورت می‌گیرد. این مساله از نظر حقوقی مشکلاتی دارد و معلوم نیست آیا شرکت‌ها موظفند در صورت دسترسی و شنود اطلاعات کاربران، جزئیات این عمل خود را اعلام کنند یا نه.

همچنین مشخص نیست آیا این شرکت‌ها باید آماری از دسترسی‌های خود که به درخواست سرویس‌های اطلاعاتی امنیتی کشورهای متبوع انجام می‌شود انتشار دهند یا نه.

در این میان شرکت آلمانی تلکام در آغاز ماه می سال جاری برای اولین بار گزارشی برای شفاف‌سازی در آلمان انتشار داد؛ گزارشی که مربوط به سال 2013 بود.

به گزارش گاردین، شرکت تلکام در نظر دارد در آینده نیز هر ساله در مورد نوع اطلاعات درخواستی دولت‌ها و نهادهای امنیتی گزارش‌هایی انتشار دهد.

آن گونه که از گزارش نیویورک تایمز برمی‌آید، ظاهرا شرکت‌های تلفنی و اینترنتی به تلاش‌های خود برای شکایت از دولت‌ها در این رابطه افزوده‌اند. از سوی دیگر ظاهرا رمزگذاری روی اطلاعات کاربران نیز در مقایسه با گذشته بهتر و امن‌تر شده است.

تردیدی نیست که تلاش‌های امروز شرکت‌ها برای حفظ اطلاعات کاربران در واقع مرهون همان افشاگری‌های ادوارد اسنودن است؛ افشاگری‌هایی که نشان داد سازمان‌هایی مانند NSA چگونه به صورتی هدفمندانه از نرم‌افزارهای مایکروسافت و شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک و یاهو و گوگل سوءاستفاده می‌کنند.

منبع: زود دویچه تسایتونگ
‌مترجم: محمدعلی فیروزآبادی