امروز آخرین روز از ایام «چراغ برات» در خراسان است

«برات» رهایی اموات در شب نیمه شعبان

امروز آخرین روز از ایام «چراغ برات» در خراسان است؛ ایامی که هر ساله و از دیرباز در سه روز دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم شعبان در این خطه و به یاد اموات گرامی داشته می​شود و مردم برای شادی روح اموات خود بر سر مزار آنها حاضر شده و با چراغانی و پخش انواع خوراکی​ برای آمرزش آنها طلب مغفرت می​کنند.
کد خبر: ۶۸۲۹۴۴
«برات» رهایی اموات در شب نیمه شعبان

در خراسان بزرگ که اکنون به سه استان خراسان شمالی، رضوی و جنوبی تقسیم شده است، به سه شب قبل از نیمه شعبان،«برات» گفته می​شود و مردم با روشن کردن شمع بر گلزار مردگان خود، برای شادی روح آنها دعا می‌خوانند و این چراغانی کردن مزار مردگان به «چراغ​برات» معروف شده است.

این رسم اگرچه مربوط به دوران پیش از اسلام و از جمله آیین​های زرتشتی است، اما پس از ورود اسلام و به دلیل توجهی که به زندگی پس از مرگ و طلب مغفرت برای اهل قبور در این دین شده است، نه تنها وجهه خود را از دست نداد، بلکه رنگ و بوی اسلامی و دینی به خود گرفت و همچنان با همان شور و حال سابق ادامه دارد.

کافی است در این ایام سری به قبرستان​های شهرهای مختلف در این سه استان بزنید، خبری از غربت و دلتنگی همیشگی نیست. شور زندگی غوغا می​کند.

شمع​ها و چراغ​های روشن، روشنای زندگی را از شهرها و روستاها به قبرستان​ها کشانده و وجود و پخش انواع خوراکی از میوه​های گوناگون فصلی گرفته تا انواع شربت و شیرینی​ و شکلات و نان​های محلی، در کنار شادی و غوغای کودکانی که تماشای خوراکی​های رنگارنگ، از خود بی​خودشان کرده است، تصور حضور در قبرستان را از بین می​برد. گو اینکه تمام مردگان و زندگان شاد و سرزنده در کنار یکدیگر در حال برگزاری یک جشن باشکوه با سفره​های رنگینی که روی قبرها پهن شده، هستند و خبری از مرگ و غم و اندوه نیست.

ایرانیان از دیرباز برای رفتگان خود احترام خاصی قایل بوده و سعی می‌کرده​اند که به نوعی روح آنان را از خود راضی نگه دارند و بر اساس همین سنت مراسم گوناگونی برای تجلیل از مردگان و شادی روح آنها و طلب آمرزشان در نقطه نقطه ایران زمین وجود دارد که در خراسان به این رسوم «چراغ برات» می‌گویند. نظیر این مراسم را تهرانی​ها در پنجشنبه آخر سال و هموطنانمان در گیلان، آذربایجان و یزد در یکی از جمعه​های ماه رجب برگزار می​کنند.

اما این مراسم در خراسان طی سه روز آخر پیش از نیمه شعبان برگزار می​شود و دامنه آن چنان گسترده است که به ماه شعبان در این منطقه، ماه برات نیز می‌گویند.

یکی از دلایل برگزاری آیین «چراغ​برات» در خراسان بزرگ، به اعتقاد خراسانی​ها مبنی بر آزاد بودن مردگان در سه روز پیش از نیمه شعبان برمی​گردد و به همین دلیل زندگان تلاش می​کنند با احسان و نیکی و حضور بر سر مزار اموات و پخش نذورات، برات آزادی مردگان خود را از آتش جهنم کسب کنند و برات آزادی خود از آتش جهنم را نیز از امام دوازدهم خواستار ‌شوند.

به عقیده اغلب خراسانی​ها در این ایام سرنوشت رقم می‌خورد و براساس همین عقیده و در برخی نقاط روستایی خراسان در شب نیمه شعبان، به پشت بام رفته و در مهتاب (اگر شب مهتابی باشد) ایستاده و به سایه خود نگاه می‌کنند و از این طریق سرنوشت خود و اقوام خود را در آن سال پیش‌بینی کرده در عین حال دست به دعا برمی‌دارند و از خداوند طلب سالی خوش می‌کنند.

هر یک از سه روز ایام «چراغ برات» با اعمال مخصوصی همراه است و اگرچه اساس آن برپایه خیرات برای اموات استوار است، اما برات غریبان، برات اسرا، برات مسافران، برات زنده‌ها و برات مرده‌ها از عناوینی است که برای این سه روز در نقاط مختلف خراسان استفاده می‌شود که از این میان برات مرده‌ها در چهاردهم شعبان با شور و حال خاصی برگزار می‌شود.

پخت انواع نان​های سنتی مانند روغن جوشی، چلبکی، کماچ، ساچ و حلوا و پخش آن در بین مردم بویژه کودکان از مراسم ایام برات در شهرها و مناطق مختلف خراسان است. مردم این مناطق معتقدند پخت این خوراکی​ها باید قبل از غروب آفتاب صورت گیرد.

روز دوازدهم به برات اسیران و غربا و روز سیزدهم شعبان در برخی شهرهای خراسان به برات زنده‌ها شهرت دارد و مردم در این روز به شکرانه نعمت سلامتی به پخش شیرینی و شکلات می‌پردازند.

در غروب روز سیزدهم شعبان نیز کسانی که بتازگی عزیزی را از دست داده‌اند، به پخت نوعی نان سنتی به نام روغن جوشی اقدام کرده و آن را بین مردم تقسیم می‌کنند.

اعتقاد مردم این خطه بر این است که اگر عروس خانواده روغن جوشی را بپزد، ارواح تازه‌گذشتگان از این خیرات بهره بیشتری می‌برند.

در روز ‪ چهاردهم شعبان نیز که به برات مرده‌ها شهرت دارد، مردم با حضور بر سر قبور خویشاوندان، خواندن فاتحه و پخش انواع شیرینی، شکلات، میوه و نان​های سنتی یاد و خاطره عزیزان خود را گرامی داشته و برای آمرزش آنها دست به دعا برمی​دارند.

اگرچه ایام برات سه روز است، اما در برخی از روستاها و همچنین مناطقی که هنوز روابط طایفه​ای مستحکم است، در صورتی که تعداد درگذشتگان سال، بیش از سه نفر باشد، مراسم را از ابتدای ماه شعبان آغاز کرده و هر روز در منزل یکی از درگذشتگان مجلس روضه و قرائت قرآن برپا می‌شود تا روز چهاردهم که تمام اهالی روستا به صورت دسته‌جمعی در خانه آخرین خانواده​ای که عزیزی را از دست داده‌ است، جمع شده و برای متوفی فاتحه می‌خوانند.

در روستاها رسم بر این است که شب نیمه شعبان تمام چراغ​های خانه باید روشن باشد. اعتقاد روستاییان بر این است که در این شب ارواح مردگان آن خانه به محل زندگی خود می‌آیند و اگر چراغ خانه روشن باشد، برای اهالی خانه دعای خیر کرده و در غیر این صورت آنان را نفرین می‌کنند.

فاطمه مرادزاده

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها