«خانه ما» هنوز هم دوست داشتنی است

اما بیشتر اوقات دیدن دوباره سریالی که مثلاً ده یا بیست سال پیش پخش شده یادآوری می‌کند که با مرور زمان چقدر همه چیز تغییر می‌کند. از شکل خانه‌ها و خیابان‌ها گرفته تا سر و وضع ظاهری آدم‌ها و دغدغه‌ها و مشکلاتی که داشتند، همین‌طور داستان‌ها، شکل بازی‌ها، جزئیاتی مثل طراحی ماجراهای فرعی و حتی شوخی‌ها، همه چیز گاهی آنقدر متفاوت است که بیننده از تماشای تکرار سریال دلزده می‌شود و خاطره خوب سال‌ها قبلش را از دست می‌دهد. انگار تاریخ مصرف این سریال‌ها به سر رسیده است.

اما دوباره دیدن بعضی از سریال‌ها بسیار لذت بخش است چرا که متوجه می‌شویم که این آثار در زمان خودشان چقدر پیشرو بودند و حالا که گرد زمان هم بر آن‌ها نشسته، باز هم دیدنی هستند.یکی از این سریال‌ها «خانه ما» به کارگردانی مسعود کرامتی است که سال 79 یعنی چهارده سال پیش برای اولین بار از تلویزیون پخش شد و این روزها دوباره از شبکه آی‌فیلم پخش می‌شود. «خانه ما» داستان یک خانواده هفت‌نفره است که به خاطر مشکلاتی که زندگی در تهران به همراه داشته، به حومه تهران کوچ کرده‌اند و در آنجا زندگی می‌کنند. این خانواده از اقشار سنی مختلف و در نتیجه طرز تفکرهای متفاوت تشکیل شده است. ساختار اپیزودیک این مجموعه باعث شده که در عین یکپارچگی و اتحاد رشته اصلی داستان، در هر قسمت یک ماجرای متفاوت به تصویر کشیده شود. این ماجراها معمولا از مشکلاتی شکل می‌گیرند که دغدغه‌هایی عمومی هستند و بسیاری از خانواده‌ها آنها را تجربه می‌کنند. به همین دلیل داستان‌هایی که در «خانه ما» تعریف می‌شوند بسیار به روز و جدید هستند. جالب این است که بعد از این سال‌ها بسیاری از این ماجراها هنوز موضوعیت دارند. همین باعث می‌شود تماشای دوباره سریال خالی از لطف نباشد. ساختار مدرنی که در شکل ظاهری خانه و روابط اعضای خانواده به چشم می‌آید، در ترکیب با سنت‌هایی که به صورت ارزش‌هایی محترم رعایت می‌شوند، تصویری واقعی از یک خانواده را نشان می‌دهد که چند نسل مختلف در آن پرورش پیدا می‌کنند.

آنچه در داستان‌های «خانه ما» جلب توجه می‌کند، نگاه انتقادی است که با زبان طنز در جریان است. در بسیاری از داستان‌های این سریال، اشتباهات یا مشکلاتی که در جامعه مرسوم است بررسی می‌شود و مشکلات دیگری هم هستند که به صورت گذرا به آن‌ها اشاره می‌شود و جالب این که بسیاری از این موضوعات هنوز حل نشده هستند. مثلا موضوع خرافات که در یکی از قسمت‌های سریال مطرح می‌شود، هنوز به اشکال گوناگون وجود دارد و به همین دلیل هنوز هم دیدنی است.اما مثلاً در مورد همین موضوع خرافات، زبان طنز آنقدر پررنگ می‌شود که انتقاد به زیرپوستی ترین شکل مطرح می‌شود. استفاده از این شکل از بررسی موضوعات اجتماعی یا خانوادگی، بعدها در سریال‌های دیگر معمول شد، اما در آن زمان این سریال جزو نمونه‌های اولیه‌ای بود که به این شکل به مسائل نگاه می‌کرد. پیمان قاسمخانی نویسنده «خانه ما» پس از این سریال این زاویه دید را حفظ کرد و در سریال‌های طنز موفق تلویزیون آن را گسترش داد.

شخصیت‌های خانه ما به بیننده یاد می‌دهند می‌توان به تفاوت‌هایی که سن و سال و جنسیت و موقعیت اجتماعی باعث آنها می‌شود احترام گذاشت، آنها را به رسمیت شناخت و با وجود تمام آنها در کنار هم زندگی کرد. شاید آدم‌های این سریال در بیشتر موارد با یکدیگر هم عقیده نباشند، اما صحبت کردن با هم و اصرارشان به حفظ اتحاد خانوادگی و رسیدن به یک نتیجه واحد، باعث می‌شود با هم گفت‌وگو، مسائل را مطرح کنند و هر کدام به شیوه‌ای به پیشرفت کلی خانواده کمک کنند.

درست است که این شیوه‌ها گاهی با فانتزی عجین می‌شود، یعنی در واقعیت خانواده‌ها با این روش‌ها به حل مشکلات شان نمی‌پردازند، اما راه حل‌هایی که در این سریال شاد و سرحال مطرح می‌شود، نشان می‌دهد برای حل مشکلات شیوه‌های دیگری هم وجود دارد. به خاطر همین زاویه دید است که با وجود این که «خانه ما» کمتر از سریال‌های زمان خودش شعار می‌دهد، کمتر سعی می‌کند چیزی را به مخاطب دیکته کند و درس عبرت جلوی چشمش بگذارد، بسیار آموزنده‌تر از سریال‌هایی است که با هدف تحت تأثیر قرار دادن مخاطب و درس دادن به او ساخته می‌شوند. در بیشتر قسمت‌های سریال، پیام داستان، غیرمستقیم و در لفافه به بیننده منتقل می‌شود و بیننده به جای این که احساس کند به او بی‌احترامی شده و به‌عنوان یک جفت گوش فرض شده که موظف است نصیحت‌های دیکته شده را قبول کند، خودش از کشف هدف داستان لذت می‌برد و آن را می‌پذیرد.

«خانه ما» از آن دست سریال‌هایی است که سری دوم یا حتی سوم آن هم تولید شود. این شخصیت‌های واقعی که با هم روابطی به دور از کلیشه‌های مرسوم دارند، آن قدر ظرفیت داشتند که پرونده‌شان به این زودی مختوم نشود و در کنار هم قصه‌های دیگری را به وجود بیاورند. همین حالا هم اگر قرار باشد سریالی با الگوبرداری از «خانه ما» ساخته شود، هنوز تازگی دارد و می‌تواند مورد استقبال قرار بگیرد.

شروینه شجری‌کهن‌/‌ جام‌جم