گوزن‌های چینی چندقدمی انقراض

زیستگاه این حیوان در گذشته زمین‌های پست و باتلاقی شرق و مرکز چین بوده، اما شواهد نشان می‌دهد شکار بی‌رویه سرانجام به انقراض این حیوان در قلمرویی با بیش از 800 سال سابقه زیست منجر شد. تعدادی از گوزن‌های پره دیویدز تا قرن 19 میلادی به حیات خود در جزیره هاینان واقع در جنوب دریای چین ادامه دادند، اما شرایط برای دیگران حتی تا این حد هم مهیا نبود. سال‌ها بعد امپراتور چین تعدادی از گوزن‌های پره دیویدز را به شکارگاه سلطنتی پکن منتقل کرد و در آنجا آنها را تحت حمایت محافظان مسلح و دیوارهای بلند قرار داد به طوری که گوزن‌ها دیگر نتوانستند حتی اندک ارتباطی با زیستگاه اصلی خود داشته باشند.

کشف عجیب

سال 1865 میلادی (1244 هـ .ش) یک مبلغ مذهبی فرانسوی به نام آرماند دیوید موفق به مشاهده این گوزن‌های کمیاب در شکارگاه سلطنتی چین شد. بعدها چینی‌ها دو نمونه پوست با ارزش از این حیوان را به او هدیه کردند. وی این پوست‌های باارزش را که تصور می‌کرد متعلق به گوزن‌های معمولی است، با خود به اروپا برد. تحقیقات دانشمندان سال 1866 میلادی (1245 هـ .ش) نشان داد این پوست‌ها متعلق به گونه جدیدی است. تا آن زمان در خارج از کشور چین کسی چیزی درباره این گوزن‌ها نشنیده بود. نام گوزن‌های پره دیویدز نیز در واقع برگرفته از نام کاشف آنها آرماند دیویدز است. اخبار مربوط به کشف این موجود عجیب با توجه به شرایط آن‌زمان انعکاس گسترده‌ای پیدا کرد. یکی از کسانی که به این گونه جدید علاقه‌مند شد، فردی به نام دوک بدفورد از انگلستان بود. بدفورد تعدادی از این گوزن‌های عجیب را به کلکسیون خود در پارک ووبرن واقع در شمال غربی لندن منتقل کرد. بعدها امپراتور چین تعدادی دیگر از گوزن‌های کمیاب خود را به فرانسه و آلمان فرستاد. ظاهرا صادرات این حیوانات کمیاب یک شانس بزرگ برای ادامه بقای آنها ایجاد کرد چرا که از سال 1895 (1274 هـ .ش) وقوع سیلاب‌های سنگین باعث خرابی بخش‌هایی از دیوار شکارگاه سلطنتی چین شد و به موجب آن تعداد زیادی از گوزن‌ها غرق شدند. آنهایی که فرار کردند نیز براحتی توسط مردم محلی شکار شدند. سرنوشت 24 گوزن باقیمانده در شکارگاه نیز از دیگران بهتر نبود. آنها در نهایت طی شورش مشتزن‌ها (جنبش میهن‌پرستان چینی بر ضد خارجیان) که سال 1900 میلادی (1279 هـ .ش) اتفاق افتاد، خوراک سربازان گرسنه شدند. گوزن‌های پره دیویدزی که امروزه در نقاط مختلف جهان یافت می‌شوند، در واقع همگی از اعقاب همان تعداد معدودی هستند که به کشورهای اروپایی صادر شدند.

طرح‌های حفاظتی ابتدایی

دوک بدفورد تعداد زیادی از گوزن‌های پره دیویدز را از باغ‌وحش‌های مختلف جمع‌آوری و به پارک ووبرن منتقل کرد، اما حتی این گله‌ها نیز از آسیب‌های جنگ اول و دوم جهانی دور نماندند. کمبود مواد غذایی تعداد زیادی از آنها را تلف کرد، اما بعدها باز تعداد بازماندگان بیشتر شد. سال 1956 (1335 هـ .ش) تعداد گوزن‌های پره‌دیویدز به اندازه‌ای رسید که بتوانند حداقل چهار راس از آنها را دوباره به باغ‌وحش پکن برگردانند. با این حال هنوز بزرگ‌ترین گله این گوزن‌ها با حدود 600 تا 700 راس در همان پارک ووبرن زیست می‌کند.

البته گله قابل ملاحظه دیگری نیز در ودهرست، ساسکس واقع در جنوب انگلستان وجود دارد و تعدادی هم در سایر پارک‌ها و باغ‌وحش‌های سراسر جهان یافت می‌شوند.

بازگشت دوباره به چین

پارک ووبرن سال 1985 (1364 هـ .ش) بیست ودو راس گوزن پره دیویدز را به مردم چین اهدا کرد. گوزن‌های اهدایی به همان شکارگاه سلطنتی پکن فرستاده شدند و محوطه‌ای به وسعت 40 هکتار برای آنها آماده‌سازی شد. سال 1986 (1365 هـ .ش) 39 راس دیگر از باغ‌وحش‌های بریتانیا به چین منتقل شد.

این گروه را نیز در ذخیره‌گاه زیستکره دا فنگ واقع در شمال شانگهای اسکان دادند. دا فنگ یک ناحیه ساحلی تالابی است و با زیستگاه اولیه پره‌دیویدزها شباهت‌های زیادی دارد.

گوزن‌ها در این ناحیه رشد قابل توجهی داشته‌اند چنان‌که پس از گذشت ده سال تعداد آنها عملا سه برابر شده است. خوشبختانه شواهد نشان می‌دهد این‌گونه چندان تحت تاثیر آسیب‌های ناشی از زادآوری‌های تک نژادی قرار نگرفته است، با این حال خزانه ژنتیکی کوچک جمعیت‌های امروزی به طور مشخص در حال کم شدن است و با توجه به این‌که این جانور تا چند قدمی انقراض کامل هم پیش رفته، شاید نگرانی دانشمندان و دوستداران این حیوان کم‌نظیر هیچ‌گاه پایانی نداشته باشد./ ضمیمه سیب

منبع : iucnredlist.org