مساجد اولیه ایران از آغاز تا دوره حکومت سلجوقیان معرفی شدند

باربارا فینستر در رشته های علوم اسلامی و تاریخ هنر و باستان شناسی در دانشگاه های ارلانگن و توبینگن (آلمان)، گرانادا (اسپانیا) تحصیل کرده است. او در سال 1966 میلادی از دانشگاه توبینگن با نگارش رساله ای پیرامون «مسجد اموی» در دمشق دکترا گرفت و در سال 1988 میلادی، با رساله ای تحت عنوان: «مساجد اولیه ایران» استاد دانشگاه ارلانگن شده است. خانم فینستر از سال 1972 تا 1978 میلادی از طرف انجمن پژوهشی آلمان سفری تحقیقاتی به ایران داشته و از طرف مؤسسه باستان شناسی آلمان در بغداد در حفاری های اروک و تلول الاوخیدر شرکت کرده و در صنعا دستیار علمی مؤسسه باستان شناسی آلمان در پژوهش های بناهای باستانی و اسلامی یمن بوده است.

مولف، هدف از این کار را بر عهده داشتن سهمی عمده در تکامل مساجد چهار ایوانه سنتی ایران دارای گنبد ذکر نموده است که ایجاد آنها باعث اختلاف عقاید و نظرات شدید در منابع شده است. در این میان بیشتر سعی شده است تا سوابق و تاریخچه بحث روشن شود و این بدین معنی است که تکامل مساجد اولیه ایران تا زمان پیدایش «مساجد سنتی ایران» پی گیری شود.

این کتاب توسط آقای فرامرز نجدسمیعی ترجمه شده است. وی با تسلط همه جانبه به زبان آلمانی و دانش باستان شناسی، برگردان دقیق، صحیح، روان و کم نظیری را ارائه داده است.

فهرست مطالب پس از مقدمه ها به ترتیب زیر است:

چکیده تاریخی

شامل: روابط حضرت محمد (ص) با زردشتیان- فتح- روند اسلامی شدن- بنای مساجد- امویان- عباسیان- دولت های کوچک

تعریف کلی مسجد و مصلی

شامل: مسجد- مصلی- موقعیت مساجد- بانیان

مسجد ستوندار

شامل: سرآغاز- صفات اختصاصی

مسجد ستوندار ساده: شوش- اصطخر- سیراف- دامغان

مسجد ستوندار با تقسیم بندی داخلی: اصفهان- اردستان- نایین- اصفهان

مساجد با پایه های مستطیل شکل: یزد- فهرج- ساوه

طرح های اصلی گوناگون

مسجد ستوندار: مسجد ستوندار حیاط دار: فسا- جرجان- شوشتر

مسجد ستوندار بی حیاط: بلخ- هزاره

مساجد ستوندار کوچک حیاط دار و بی حیاط

مساجد کوچک با سالن تقسیم بندی نشده عریض

مساجد با بنای مکعب شکل

مساجد گنبد دار

مساجد گنبددار ساده: یزد: دوازده امام – مزار شیرکبیر

مساجد سرسرادار: محمدیه- لشکری بازار

مساجد ایوان دار

عناصر مجزا

ستونها- شکل قوسها- گنبدها، شکنجها

ساختارهای ویژه

محراب- منار- ورودی اصلی با تزیینات معماری، حوضها و زیاده

تزیینات

تزیینات آجری- گچبری- نقاشی

سپس جمع بندی و فهرست ها است (فهرست مساجد استوار و محکم- مساجد ذکر شده در منابع- اختصارات و اعلام)

در پایان آلبوم عکسهاست برگرفته از مجموعه عکسهای کتابخانه موزه هنرهای اسلامی موزه ملی برلین، بنیاد تمدن پروس.