امروز روز سرمستی شیراز است

چند سال پیش با تصویب شورای شهر شیراز و تایید مجلس شورای اسلامی، روز میانی بهار، ۱۵ اردیبهشت به نام «روز شیراز» نامگذاری شد. هدف از این نامگذاری، آنگونه که جعفر قادری، نماینده شهر شیراز در مجلس به جام​جم می​گوید: بازمعرفی و شناساندن تمام توانمندی​ها و ظرفیت​های این شهر در سطح ملی و بین​المللی بوده است؛ ظرفیت​هایی که هرکدام به تنهایی می​تواند سهم بسزایی در جذب بیشتر گردشگران داخلی و خارجی به این شهر داشته باشد.

البته آوازه شیراز بدون این نامگذاری نیز، قرن​ها پیش و به واسطه دو شاعر جهانی خود، به دورترین نقاط جهان رسیده بود، به طوری که اکنون فقط در شهر پاریس، چهار خیابان به نام سعدی وجود دارد و از دیدگاه سرگیویچ پوشکین، شاعر و نویسنده روسی قرن هجدهم و بنیانگذار ادبیات روسی مدرن، شرق همان سعدی است.

حافظ نیز خیلی زود جای خود را در بین ادب​دوستان جهان باز کرد، به گونه​ای که ابتدا آلمانی​ها با ترجمه دیوان حافظ در قرن هجدهم و سپس انگلیسی​ها، فرانسوی​ها و امریکایی​ها با وی آشنا شدند. حتی گفته می​شود: گوته، شاعر مشهور آلمانی نیز از اولین ترجمه دیوان حافظ بهره برده و دیوان غربی​شرقی خود را سروده است.

شیراز از لحاظ تاریخی​فرهنگی نیز شهرتی جهانی دارد و آثار ثبت جهانی شده تخت​جمشید و پاسارگاد آن، بخوبی معرف قدمت و تمدن این شهر به جهان بوده است.

فارس، استان عرقیات گیاهی

استان فارس علاوه بر ظرفیت تاریخی، فرهنگی و ادبی، از توانمندی و ظرفیتی بالایی در تولید گیاهان دارویی و عرقیات برخوردار است که اگرچه تاکنون از چشم​های تیز جهانی و حتی ملی، دور مانده و آنطور که باید به آن پرداخته نشده است، اما جایگاه ویژه​ای در میان خود مردم این استان دارد.

به گفته قادری، نماینده مردم شیراز در مجلس، مردم این استان کمتر از نوشیدنی​های مصنوعی و بازاری، برای مصارف روزمره خود و جشن​ها و میهمانی​هایشان استفاده می​کنند و در واقع بیشتر مصرف آنها را عرقیات طبیعی تولیدشده در داخل استان، تشکیل می​دهد.

عرق بیدمشک، بهارنارنج، گل محمدی و نسترن از جمله عرقیات و نوشیدنی​هایی است که در این استان تولید شده و مردمان سرزمین فارس در فصول مختلف سال از آن استفاده می​کنند.

استفاده از این عرقیات به اندازه​ای در میان مردم این استان جا افتاده است که اصطلاحی طنزگونه هم در این زمینه دارند و زمانی که میهمانی غیرشیرازی داشته باشند، به کار برده می​شود: «هرکسی به این شهر می​آید، باید عرق خورش کرد.»

به گفته جعفری، این اصطلاح هنگام تعارف نوشیدنی همچون عرق بیدمشک یا عرق بهارنارنج به یک میهمان غیر هم​استانی، بیان می​شود. البته تمام این عرقیات ارزش دارویی نیز دارد.

عمده تولیدات گل و گیاه و عرقیات این استان در شهرهای شیراز، داراب و میمند روییده و مورد بهره​برداری قرار می​گیرد که در این میان شیراز بیشتر به بهار نارنجش معروف است و میمند و داراب نیز به گل محمدی و گلاب. هم اینک و در این هنگامه اردیبهشت نیز فصل شکوفا شدن غنچه​های گل محمدی در این دو شهر و عطرآگین شدن شیراز به بوی خوش شکوفه​های بهارنارنج است.

شیراز این روزها عطر بهار نارنج می​دهد

درختان نارنج هرساله از اواخر فروردین ماه شکوفه می​دهد و برداشت بهار نارنج تا اواخر اردیبهشت در استان ادامه دارد.

بهارنارنج با قدمت 540 ساله به عنوان درختی سنتی درشیراز کاشته شده و معمولا به صورت خشک، عرق و اسانس با خاصیت تسکین​دهنده و آرام​بخش استفاده می​شود.

عرق بهارنارنج به سبب داشتن طبع گرم، برای اعصاب بسیار مفید است و شیرازی​ها معمولا این عرق را به​صورت ترکیب با گلاب یا عرق بیدمشک به صورت شربت مصرف می​کنند.

از مهم​ترین خواص دارویی آن نیز، تأثیر روی سیستم عصبی بدن است، به طوری که آرامش​بخش و ضدهیجانات دستگاه عصبی است و سردردهای میگرنی را کاهش می​دهد.

برداشت و عرق​گیری بهارنارنج که نویدبخش بهاری دل​انگیز است در روستاهای این استان معمولا با آیین​هایی همچون نغمه​خوانی، دعا و جشن و سرور همراه است.

به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی فارس، سطح زیر کشت نارنج در استان فارس، هزارو 400 هکتار است که از این میزان 730 هکتار باغ تجاری و 700 هکتار هم در فضای سبز و خیابان​های شهرهای استان بویژه شیراز وجود دارد.

طلعتی با بیان اینکه بهارنارنج پس ازبرداشت و شست​وشو به کارگاه​های عرق​گیری ارسال می​شود، می​افزاید: از این سطح، سالانه بیش از 12 تن شکوفه بهارنارنج در شهرستان​های شیراز، جهرم، فیروزآباد و داراب برداشت می​شود.

وی یادآور می​شود:40 درصد بهارنارنج تولیدشده در استان، به خارج از کشور صادر می​شود و بقیه به مصرف داخلی می​رسد.

مسئول گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی استان نیز با اشاره به اینکه از هر 120 کیلو شکوفه بهارنارنج، 500 کیلو عرق بهارنارنج به دست می​آید، به جام جم می​گوید: بخشی از این عرقیات به روش سنتی و بخشی نیز به طریق صنعتی تولید می​شود و سهم مهمی در اشتغالزایی دارد.

وی با بیان اینکه در هر دو روش با جوشاندن گل در آب و سرد شدن، حاصل افشره گیاه کشیده می‌شود، می​افزاید: عطر و عرقی که به دست می‌آید، برای معطر کردن غذاها و شیرینی‌ها، استفاده خوراکی به عنوان شربت در مجالس و جشن‌ها، خوشبو کردن هوا، لوازم آرایش و زیبایی و همچنین تهیه داروهای سنتی به​کار می رود.

در استان فارس عرق​گیری بهار نارنج در 45 کارگاه سنتی و 5 کارخانه صنعتی انجام می​شود.

صادقی با بیان اینکه فارس با تولید سالانه نزدیک به 18 هزار تن عرقیات گیاهی در 105 کارگاه سنتی و صنعتی، رتبه نخست را در این زمینه در کشور دارد، تصریح می​کند: حدود 40 نوع از این عرقیات به​صورت انبوه برای عرضه به بازار تولید می​شود که مهمترین عرقیات تولیدی استان شامل: بهارنارنج، شاتره، بیدمشک، گل محمدی و نسترن است.

به گفته وی حدود نیمی از عرقیات تولیدی استان به خارج از کشور و بویژه کشورهای اروپایی، امارات متحده عربی، عربستان و عراق صادر می​شود.

عباسی، کارشناس مرکبات جهاد کشاورزی فارس نیز با بیان اینکه یک درصد بهارهای هر درخت به میوه نارنج تبدیل و سالانه از باغ​های نارنج فارس،14 هزار تن میوه نارنج برداشت می​شود، به واحد مرکزی خبر می​گوید: نخستین عرق​گیری سالانه با بهارنارنج آغاز می​شود که امسال با توجه به بارش​های مناسب با افزایش تولید همراه خواهد بود.

همچنین به گفته کریمی، شهردار میمند، 40 نوع عرقیات در میمند استان فارس تولید می​شود که علاوه بر مصرف داخلی، حدود ۶۰ درصد این نوشیدنی‌ها به کشورهای حوزه خلیج فارس و فرانسه صادر می‌شود.

میمند همچنین به عنوان مرکز تولید گل محمدی و گلاب در استان فارس، دارای حدود یک هزار و 100 هکتار سطح زیر کشت گل محمدی است که 60 واحد گلابگیری سنتی و هفت واحد گلابگیری صنعتی، کار گلابگیری گل​های تولیدشده از این باغات را به عهده دارند.

گل محمدی نیز داراب توسط تجار محلی به کشورهای حاشیه خلیج فارس، آلمان، فرانسه، انگلیس و پاکستان و همچنین استان​های کرمان، اصفهان و قم صادر می​شود.

در همین حال گلزادی، مسئول یکی از شرکت​های تولید عرقیات استان فارس به مشکلات این بخش اشاره می​کند و می​گوید: کمبود کارخانه​های مدرن برای فرآوری، بسته بندی و برندسازی محصولات تولیدی، از مهمترین مشکلات فعالان در عرصه عرقیات​گیری است.

مصطفوی، دبیر شورای فنی منابع طبیعی و آبخیزداری فارس با تاکید بر اینکه نداشتن کارخانه فرآوری، برداشت​های غیرمجاز و قاچاق برخی از گونه​ها، موجب ایجاد مشکلاتی در این زمینه شده است، یادآور می​شود: فرآوری این گیاهان تا 300 برابر قیمت کنونی برای کشور ارزآوری دارد و توسعه کشت و بهره​وری بیشتر آنها نیاز به توجه مسئولان دارد.

مرادزاده/ گروه ایران