سدها مقصر خشکی دریاچه ارومیه نیستند

در ارومیه میانگین بارش‌ها 600 میلی‌متر بوده که سال گذشته به 196 میلی‌متر کاهش یافته و امسال نیز هنوز مجموع بارش‌های این منطقه به 200 میلی‌متر نرسیده است. در ده سال گذشته با خشک شدن هوا روند تبخیر افزایش یافته است. علاوه بر این در ایران با توجه به اقلیم‌های مختلف 80 تا 90 درصد منابع آب تجدیدپذیر به کشاورزی اختصاص پیدا می‌کند. تامین آب شرب در اولویت سدهاست. در 50 سال گذشته در دو استان آذربایجان شرقی و غربی جمعیت افزایش یافته است. باید برای این جمعیت آب شرب تامین کرد. پس وزارت نیرو برای تامین آب شرب مورد نیاز مردم باید سد بزند. علاوه بر این برای تامین مواد غذایی مورد نیاز این جمعیت، کشاورزی نیز باید توسعه پیدا کند. بنابراین باید آب بیشتری به بخش کشاورزی اختصاص پیدا کند.

یکی از چالش‌های کشوری این است که متاسفانه بازده کشاورزی در کشور ما پایین است. به جای این که کشاورزی صنعتی را مورد توجه قرار داده، بازده کشاورزی را افزایش دهیم تا به استانداردهای جهانی با بازده کشاورزی 60 درصد برسیم، هنوز بازده کشاورزی در کشور ما 30 تا 35 درصد است. در دشت مغان اردبیل که در فاصله 200 کیلومتری ارومیه است، بازده کشاورزی 65 تا 70 درصد است. پس اگر بخواهیم، می‌توانیم بازده کشاورزی را در این منطقه افزایش دهیم. در این ناحیه عمده مصرف آب در بخش کشاورزی است. کشاورزی غلط و سنتی موجب هدررفت آب می‌شود. باید شیوه کشاورزی اصلاح شود تا اقتصاد مردم آسیب نبیند و بازده کشاورزی افزایش یابد. در حاشیه سد زاینده‌رود همین اتفاق افتاده است. در کنار هدف تامین آب شرب از سد زاینده‌رود ـ که از سد زاینده‌رود برای چند شهر کوچک بالادست اصفهان تعریف شده ـ ما با تداوم کاهش بارش‌ها مواجه بوده‌ایم.

همین امسال در حوزه آبریز مرکزی و حوزه سرخس میانگین بارش‌ها 46 درصد پایین‌تر بوده است، یعنی اگر قرار بوده در هفت ماهه سال آبی ـ که عمده بارش‌ها در این ماه‌ها رخ می‌دهد ـ 220 میلی‌متر بارش داشته باشیم، فقط 120 میلی‌متر بارش داشته‌ایم. پس برای تامین آب شرب، آب کافی نداریم. علاوه بر تامین آب شرب برای زنده ماندن زاینده‌رود نیز به آب نیاز داریم. کشاورزان پایین‌دست رودخانه نیز به آن نیاز دارند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت مدیریت چالش آب یک مسأله چندجانبه است و فقط با کاغذ و قلم حل نمی‌شود یعنی ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کار بوده‌اند که دریاچه ارومیه یا زاینده‌رود با چنین وضعی مواجه شده است. باید کشاورزی، مصرف و مدیریت منابع آب اصلاح شود و سعی کنیم تا حد امکان تلفات آب کاهش پیدا کند تا این چالش‌ها در بلندمدت کاهش یابد.