شیوه​های جدید برای مبارزه با آلودگی هوا

با این که برخی کشورها با در پیش گرفتن سیاست‌های سختگیرانه‌تر توانسته‌اند روند رو به رشد آلودگی هوا در شهرهای بزرگ خود را تا حد زیادی مهار کنند، اما بسیاری دیگر از کشورها و بویژه کشورهای در حال توسعه هنوز تا مهار این معضل بزرگ فاصله زیادی دارند.

شاید اصلی‌ترین راه‌حل برای کاهش آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، تغییر ساختار حمل و نقل شهری باشد که البته کار بسیار دشواری است. با این حال در چهار گوشه دنیا برخی مبتکران، شیوه‌های جدیدی را برای کاهش آلودگی هوا یا کاستن از اثرات زیانبار آن بر سلامت در پیش گرفته‌اند. این روزها تعداد شهرهای آلوده ایران بسرعت در حال زیاد شدن است و پس از تهران، اهواز، اصفهان و شیراز، حال سر و کله مشهد، تبریز و حتی شهرهای شمالی هم به این دنیای غبارآلود و سمی باز شده است. با این توصیف، به نظرمان رسید نگاهی اجمالی به این فناوری‌ها و ایده‌ها بتواند در آینده راهگشای این مشکلات باشد.

درختان برقی

مبتکران اهل کشور پرو دستگاهی به نام «اَبَر درخت پرویی» (Peruvian Super tree) ساخته‌اند که با استفاده از یک سیستم مبتنی بر آب، هوای وارد شده را فیلتر می‌کند و دی‌اکسیدکربن و باکتری‌ها را از آن می‌زداید.

این ابردرخت که در شهر لیما (پایتخت پرو) نصب شده می‌تواند هر ساعت حدود 8340 مترمکعب هوا را تصفیه کند. سازندگان این دستگاه ادعا می‌کنند بازدهی این وسیله در تصفیه هوا برابر با 1200 درخت است. هزینه اولیه ساخت این درخت حدود صد هزار دلار است.

البته هدف اصلی از طراحی و ساخت این ابردرخت و نصب آن در یکی از پرازدحام‌ترین و آلوده‌ترین میادین اصلی پایتخت پرو، آزمودن میزان کارآیی این فناوری است. با توجه به روند جنگل‌زدایی در بسیاری از مناطق دنیا، هیچ بعید نیست‌ در چند سال آینده‌ به چنین فناوری‌هایی برای کاهش آلودگی هوا نیاز داشته باشیم.

تصفیه‌کننده هوای خانه

از آنجا که کاهش آلودگی هوای شهرها کار دشواری است، شاید عاقلانه‌تر باشد ‌حداقل هوای درون خانه را تمیز نگاه داریم. در حال حاضر دستگاه‌های مختلفی برای تصفیه هوای خانه وجود دارد. با این حال بسیاری از این دستگاه‌ها یک عیب بزرگ دارند و آن، تولید گاز ازن است. مطالعات دانشمندان نشان داده است‌ استنشاق گاز ازن توسط انسان می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت به وجود آورد.

بتازگی برخی دانشمندان چینی به راه‌حلی برای این مشکل دست یافتند. دستگاه تصفیه هوای جدید ساخته شده توسط این پژوهشگران با استفاده از فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی، مواد آلاینده موجود در هوای داخل اتاق را جذب می‌کند. این دستگاه تصفیه هوا می‌تواند ذرات موسوم به پی.ام 2.5 را جذب کند. این ذرات که قطری کمتر از 2.25 میکرومتر دارند، مستقیم وارد ریه‌ها می‌شوند و می‌توانند آسیبی جدی به سلامت فرد وارد کنند.

البته این دستگاه جدید تصفیه هوا یک عیب بزرگ دارد و آن هم نیاز به تعویض پیاپی فیلتر موجود در آن است که این خود می تواند به آلودگی محیط زیست بینجامد.

آشکارساز آلودگی هوای داخل خانه

پایش و کنترل میزان آلودگی هوای داخل خانه می‌تواند به سلامت ساکنان آن کمک شایانی کند. چندی پیش دستگاهی به نام بیردی (Birdi)‌ به بازار عرضه شد که علاوه بر تشخیص وجود دود (و آتش سوزی) می‌تواند میزان منواکسیدکربن موجود در هوای خانه را نیز ارزیابی کند. از آنجا‌ که گاز منواکسیدکربن رنگ و بویی ندارد و انسان براحتی متوجه وجود آن نمی‌شود، هر ساله صدها نفر جان خود را به خاطر قرار گرفتن در معرض این گاز در خانه از دست می‌دهند.

این دستگاه را مبتکری به نام مارک بلینسکی طراحی کرده است. ماجرا از این قرار بود که برق خانه مارک به علت توفان قطع شده بود و مادربزرگ او برای گرم کردن خانه، چراغ خوراک پزی در خانه روشن کرده بود. مارک که نگران افزایش گاز منواکسیدکربن در خانه بود، ناگهان به فکر دستگاهی برای تشخیص این گاز افتاد و به این ترتیب کار برای طراحی این دستگاه را آغاز کرد.

چادر بادی برای جلوگیری از ورود هوای آلوده

آلودگی هوا بیشترین آسیب را برای بیماران ریوی، سالمندان و البته کودکان به همراه دارد. با این که مدارس در شرایط خطرناک آلودگی هوا تعطیل می‌شود، اما باز هم استنشاق مکرر هوای آلوده در برخی شهرهای بزرگ می‌تواند برای سلامت کودکان زیانبار باشد.

همچنین نفس کشیدن هنگام ورزش‌می‌تواند به سلامت فرد لطمه وارد کند، زیرا در فعالیت شدید، حجم هوای وارد شده به ریه‌ها بیشتر می‌شود و در نتیجه آلاینده‌ها‌ افزایش می‌یابد. به همین دلیل بود که مدرسه‌ای در پکن به فکر استفاده از چادری بادی روی زمین ورزش خود افتاد.

داستان این بود که به علت آلودگی شدید هوا در پایتخت چین، مدارس به مدت 20 روز تعطیل شد، اما روزهای بعد از آن هنوز میزان آلودگی در حد بالایی قرار داشت. مدیر این مدرسه هم برای کاستن از عوارض آلودگی هوا، یک چادر بادی بزرگ را روی محوطه بازی دانش‌آموزان نصب کرد. چادر بادی قرار گرفته روی زمین توانست این دانش‌آموزان را از آلاینده‌های بیرون مصون نگاه دارد.

صالح سپهری‌فر / جام جم