ربات​های ایرانی هم در راهند

این ربات غیرعادی و زیرک به اختراعات مهمی دست می‌زند و از فروش آنها درآمد زیادی کسب می‌کند، اما به دلیل انسان نبودن در استفاده از این درآمدها دچار مشکل می‌شود. پس قوانین جدیدی وضع می‌شود تا او اجازه استفاده از درآمدهایش را پیدا کند. پس از آن اندرو با پول فراوانی که به دست آورده خودش را از صاحبش می‌خرد تا آزادانه زندگی کند. ربات باهوش داستان، بعد از سال‌ها و با مطالعه تاریخ بشر و سرگذشت انسان‌ها آرزوی انسان شدن را در سر می‌پروراند. این امر ابتدا غیرممکن به نظر می‌رسد و سازنده این ربات از عملی کردن آرزوی اندرو سر باز می‌زند. اما در نهایت اندرو سازنده‌اش را قانع می‌کند و با سرمایه‌گذاری روی تغییرات جدی در بدن خود به یک نیمه انسان تبدیل می‌شود. سال‌ها یکی پس از دیگری می‌گذرد، اندرو که عاشق نوه صاحب اصلی خود شده بعد از سپری کردن پیچ و خم‌های فراوان با او ازدواج می‌کند. این ربات استثنایی سال‌ها با زن مورد علاقه‌اش زندگی می‌کند، زن به مرور زمان پیر می‌‌شود، ولی او با گذر زمان هیچ تغییری نمی‌کند. هرچند احساسات انسانی در اندرو جان گرفته، اما هنوز مانند دیگر ربات‌ها پیری و مرگ برایش تعریف نشده است. در همین راستا کنگره جهانی نیز اعلام می‌کند، نامیرا بودن اندرو باعث می‌شود نتوانند او را یک انسان بدانند. بنابراین او دوباره دست به کار می‌شود، این بار برای این‌که به نامیرایی خود پایان دهد. سرانجام ربات دویست ساله دوست داشتنی می‌میرد. زندگی رباتی به نام اندرو، داستان فیلم «مرد دویست ساله» یا bicentennial man به کارگردانی Chris Columbus و با هنرنمایی رابین ویلیامز است. این فیلم سال ۱۹۹۹ بر اساس ایده‌های آیزاک آسیموف (Isaac Asimov) ساخته شده و به دلیل به تصویر کشیدن تجربه احساسات و عواطف انسانی در ربات‌های خانگی طرفداران زیادی پیدا کرده است. از سال ۱۹۵۰ تاکنون فیلم‌ها و سریال‌های زیادی بر مبنای این ایده ساخته شده، فیلم‌هایی مانند Artificial Intelligence و Robot & Frank یا سریال تلویزیونی I,Robot که همه آنها یکصدا آینده‌ای را به نمایش می‌گذارند که ماشین‌های مصنوعی می‌توانند بسیاری از کارهای خانه را انجام دهند و دوستی برای انسان‌ها باشند. در هر یک از این تصاویر ساختگی، ربات‌های خانگی، ابزارهایی همه‌منظوره و انسان‌نما هستند.

ربات خانه‌دار، سلام

به نظر می‌رسد اکنون آینده‌ای که در فیلم‌ها به تصویر کشیده شده فرا رسیده است. پس ربات‌های خانه‌دار ما کجا هستند؟ باید گفت بعضی از جنبه‌های ساخت ربات خانه‌دار سخت‌تر از تصور بوده است. همه مشکلات مکانیکی حل شده و به کارگیری هوش برای انجام امور خانه امری شدنی است، برای مثال بعضی از ربات‌ها می‌توانند ظرف‌ها را بشویند یا آنها را در ماشین ظرفشویی قرار دهند. اما آنچه ما را از داشتن ربات‌های باهوشی مانند اندرو محروم می‌کند، قدرت تشخیص امور و تصمیم‌گیری در ربات‌هاست. با وجود تمام پیشرفت‌های شگفت‌انگیز فناوری در چند دهه اخیر هنوز رباتی نداریم که دستش را در جیبش کند و کلیدی بیرون بیاورد یا رباتی که مانند فیلم Robot & Frank همدم مکانیکی ما باشد.

ذهن انسان توانایی تشخیص اشیا را دارد، اما قوی‌ترین رایانه‌ها نیز از توانایی این کار که برای پیش‌پاافتاده‌ترین فعالیت‌های انسان نیاز است، بسیار دور هستند. بنابراین با توجه به فناوری‌های امروز، ربات‌های انسان‌نما و همه منظوره هنوز تکامل نیافته‌اند. خبر خوب این که ربات‌های کوچک که وظیفه تمیز‌کردن خانه را به عهده داشته و فقط در یک وظیفه تخصص دارند، روز‌به‌روز در دسترس‌تر و مقرون به صرفه‌تر می‌شوند. ربات‌های تمیزکننده زمین، پنجره و... از این نوع هستند.

اگر از ربات‌های قدرتمند فیلم‌ها صرف‌نظر کنیم، از یک ربات خانگی چه انتظاراتی دارید؟ قطعا یک ربات خانه‌دار باید در کارهای منزل کمک کند، صورت انسان را تشخیص دهد، قدرت پردازش صوت برای تشخیص صدای انسان را داشته باشد، اشیای درون منزل را تشخیص دهد، اشیا را با استفاده از بازوهای خود جابه‌جا کند، صاحبش را از یک غریبه تشخیص دهد و از فرامین او اطاعت کند. پس خانه‌های آینده به وسیله خدمتکارهای ساخته شده از مدارها و قطعات فلزی تمیز می‌شوند.

ممکن است ربات‌های خانگی فقط به کارهای خانه رسیدگی نکنند. برای نمونه آیا تاکنون خودتان یا آشنایانتان به همراهی یک پرستار خانگی نیاز پیدا کرده‌اید؟ پرستاری که داروها را در زمان مشخص به فرد بیمار برساند و فشار خون و ضربان قلب او را اندازه‌گیری کند. اگر چنین تجربه‌ای داشته‌اید می‌دانید پیدا کردن پرستار خانگی و اعتماد به او کار آسانی نیست، امروزه ربات‌هایی ساخته شده‌اند که برای پرستاری آموزش دیده‌اند. ربات uBOT-5 با قیمت حدود 65 هزار دلار یکی از مشهورترین پرستارهای خانگی فلزی است. حتی ربات‌های آشپزی با دستپخت عالی وجود دارند. ربات ژاپنی Motoman SDA10 سفارش‌ها را به صورت شنیداری از مشتری می‌گیرد و غذاهای مورد نظر را آماده می‌کند.

ربات احساساتی

ورود ربات‌های خانگی به زندگی روزمره انسان‌ها همواره از موضوعات مورد بحث دنیای رباتیک بوده است. سال‌هاست درباره ربات‌های خانگی و ایجاد احساسات در آنها مطالعه می‌شود. چند ماه پیش پژوهشگران دانشگاه لینکلن ربات خاصی را طراحی کردند که شخصیت دارد. ربات اروین (Erwin) که یک ربات عاطفی با شبکه هوشمند است می‌تواند به توسعه اسباب‌بازی‌های هوشمند برای برقراری ارتباط با کودکان اوتیسمی کمک کند. بنابراین نسل بعدی ربات‌ها، ربات‌های احساساتی هستند که عواطف انسانی مانند ناراحتی، عصبانیت، خوشحالی و... را درک می‌کنند و می‌توان با آنها درددل کرد. در یک کلام ربات‌ها در حال تبدیل‌شدن به انسان‌هایی مکانیکی هستند. البته تا رسیدن به چنین ربات‌هایی هنوز راه درازی در پیش است.

اسکاف، یکی از موسسان شرکت اسباب بازی‌سازی رباتیک Bossa Nova Concepts واقع در پیتسبورگ درباره امکان ساخت ربات‌های انسان‌نمایی که در فیلم‌ها می‌بینیم، گفته است: «برداشت ما درباره ربات‌ها از فیلم‌های علمی ـ تخیلی شکل گرفته است. توقع مردم از آنچه ربات‌ها می‌توانند و باید انجام دهند، بسیار فراتر از توانایی تکنیکی ربات‌های امروزی است.»

ربات خانگی ایرانی

شاید برای بیشتر ما تصور این که ربات‌های خانگی روزی از کشور خودمان سر در بیاورند دور از دسترس باشد، اما برخلاف این تصور، ایران در علم رباتیک در دسته مدعیان قرار می‌گیرد. همین هفته پیش ایران میزبان نهمین دوره مسابقات بین‌المللی ربوکاپ آزاد ایران بود که تیم MRL دانشگاه آزاد اسلامی قزوین با کسب 9 عنوان قهرمانی و دو عنوان نایب‌قهرمانی در صدر ایستاد. این مسابقات با حضور ۳۸۸ تیم از 22 کشور از جمله آلمان، ژاپن، هلند، ترکیه، انگلستان، کانادا، آمریکا، برزیل و... بود که صدرنشینی تیم ایرانی نشان از پیشرفت کشور در حوزه رباتیک دارد. یک روز پس از شروع مسابقات نیز رئیس کمیته ملی ربوکاپ ایران، موسی‌خانی در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری اذعان کرد ایران در علم رباتیک جزو چند کشور برتر دنیاست.

گفتنی است مسابقات ربوکاپ در لیگ‌های متعدد و متنوعی مانند رقابت‌های فوتبال، لیگ ربات‌های اندازه کوچک یا متوسط، ربات‌های استاندارد، ربات‌های انسان‌نما، شبیه‌سازی، ربات‌های امدادگر، ربات‌های خانگی و... برگزار می‌شود تا هرکس در لیگ مورد علاقه خود شرکت کند. لیگ ربات‌های خانگی (Home@) تقریبا از لیگ‌های دیگر مسابقات ربوکاپ جدیدتر و پیچیده‌تر است، زیرا تنها در این لیگ ربات‌ها کاملا خودکار عمل می‌کنند. جالب این‌که قهرمان این دوره از مسابقات یعنی تیم MRL دانشگاه آزاد اسلامی قزوین برنده لیگ ربات‌های خانگی نیز بود. با وجود همه توانایی‌های جوانان ایرانی در حوزه رباتیک، هنوز ربات خانگی ایرانی که در اختیار مردم قرار گیرد، ساخته نشده است. امید است در آینده‌ای نه‌چندان دور علم رباتیک کشور علاوه بر خوش درخشیدن در مسابقات در حوزه‌های کاربردی نیز به موفقیت‌های بیشتری نایل شود.

مائده گیوه‌چین / جام‌جم