میراث کرزای

اما اکنون برای اولین بار در افغانستان حامد کرزای که از نظر قانونی امکان سه دوره ریاست جمهوری را ندارد قدرت را به جانشین خود تفویض خواهد کرد.

از یک جهت انتخابات افغانستان می‌تواند شاهدی بر مهارت و چیره دستی کرزای باشد. در این کشور منافع قومی و قبیله‌ای هراز چندگاهی نیاز به هماهنگی و تطبیق جنگ‌سالاران، صاحبان قدرت و نیز اربابان جدید آمریکایی و گاهی نیاز به نهیب و تشر دارند و همه اینها به آن سبب است که پدیده جنگ آن‌گونه که در گذشته اتفاق افتاد، بار دیگر در این کشور تکرار نشود.

بزرگ‌ترین پرسش در طول سال‌های گذشته همواره این بوده است که با مشخص شدن نتیجه انتخابات آیا حامد کرزای را می‌توان رهبر بزرگی به حساب آورد؟

آیا وی از نظر تاثیر و عملکرد قابل مقایسه با رهبران بزرگ منطقه نظیر مهاتما گاندی، جواهر لعل نهرو یا خان عبدالغفار خان است؟

و آیا سیاست «خیمه بزرگ» کرزای که در پی هماهنگی و جمع کردن صاحبان قدرت در افغانستان در کنار یکدیگر بود و البته هیچ‌گاه نیز از سوی قدرت‌های خارجی مورد تحسین قرار نگرفت، راهبرد بزرگی بوده است؟

حدود 13 سال از زمانی که کرزای با آن ردای راه‌راه و کلاه معروف قره‌گل که به کلاه کرزای معروف شد با جاه و جبروت در صحنه بین‌المللی ظاهر و تبلور امید و آرزوهای ملت افغان گردید، می‌گذرد.

این تصویر در طول دهه گذشته بسرعت به رهبری بی‌ثبات و دمدمی مزاج و از نظر احساسی متزلزل که در میان گارد محافظان کاخ ریاست جمهوری در انزوا فرو رفته است، تغییر شکل داد.

یکی از آن موارد مهم که در سال‌های اخیر توجه جهانی را به خود جلب کرد، قضیه احمد والی کرزای سیاستمدار معروف و برادر حامد کرزای بود که مظنون به تجارت پررونق تریاک در افغانستان بود.

در سال 2009 دو سال قبل از ترور برادر کرزای روزنامه نیویورک تایمز آنچه را که بسیاری از کارشناسان و مردم افغانستان از قبل می‌دانستند افشا و در گزارشی اعلام کرد که احمد والی پول‌هایی را از سازمان سیا دریافت می‌کرده است.

سال‌هاست که فساد حاکم بر کشور موجب یاس و ناامیدی از رییس‌جمهور افغانستان شده و همان‌گونه که در پیام‌های دیپلماتیک ارسالی به واشنگتن که در ویکی لیکس منتشر شده نیز آمده، کرزای بارها مانع بازداشت مقامات دولت افغانستان به جرم تجارت تریاک شده بود.

ماه عسل غرب و کرزای اواسط سال‌های 2000 رو به‌تیرگی نهاد و انتخاب مجدد وی به عنوان رییس‌جمهور در سال 2009 که با تقلب گسترده همراه بود بر شدت آن افزود.

مباحث انتخابات افغانستان در آن سال که بازشماری آرا از سوی کمیسیون انتخاباتی تحت نظارت سازمان ملل را در پی داشت فقط زمانی پایان یافت که دکتر عبدالله عبدالله رقیب اصلی کرزای با اعتقاد به این‌که دولت توانایی برگزاری انتخابات منصفانه را ندارد از ادامه مبارزه انصراف داد.

پنج سال بعد رابرت گیتس، وزیر دفاع سابق آمریکا در خاطراتش انتخابات سال 2009 را زشت و کثیف و کرزای را فردی فاسد خطاب کرد.

گیتس اعلام کرد دستان ما نیز آلوده است و ایالات متحده متهم به دستکاری در نتیجه انتخاباتی است که شبه کودتایی شکست خورده و ناشیانه بود. این اظهارات با واکنش فوری و فوران خشم هردو طرف مواجه شد.

مقامات ایالات متحده از برخورد عصبی کرزای با آنها خشمگین و عنوان کردند رهبر منزوی در کاخ ریاست جمهوری دچار سوء مصرف مواد مخدر شده است.

متعاقب موضعگیری‌های دو طرف علیه یکدیگر و با در نظر گرفتن کاهش سطح روابط دو کشور، امتناع کرزای از امضای موافقت‌نامه امنیتی دو جانبه که خواهان حفظ نیروهای ایالات متحده در افغانستان پس ازسال 2014 است چندان هم دور از انتظار نبود. اکنون افغانی‌ها کمی به‌وعده‌های کرزای مبنی بر کناره‌گیری جدی از قدرت پس از ادای سوگند جانشین وی باور دارند.

در روزهای منتهی به انتخابات اخیر همه نگاه‌ها به سمت محل سکونت جدید کرزای در نزدیکی کاخ ریاست جمهوری معطوف شده بود که بشدت تحت پوشش امنیتی قرار داشت. رهبران افغان چه در زمان حضور در قدرت یا پس از خروج از آن همواره نیاز به حفاظت داشته‌اند.

برای کرزای فقط کافی است محمد نجیب‌الله رییس‌جمهور پیشین افغانستان را به خاطر بیاورد که به دلیل قطع کمک‌های نظامی روسیه و فروپاشی ارتش افغانستان از سوی طالبان ابتدا عقیم سپس در سال 1996 به دار آویخته شد.

اما با این‌همه همسایگی قریب‌الوقوع کرزای با کاخ ریاست جمهوری که وی بیش از یک دهه ساکن آن بوده مایه خشنودی افغان‌ها و جامعه بین‌المللی است.

نظرسنجی‌ها تا روز قبل از انتخابات از پیشتازی زلمای رسول وزیر خارجه پیشین افغانستان و نامزد مورد حمایت کرزای حکایت داشت و در رده بعدی عبدالله عبدالله و اشرف قانی قرارداشتند، اما هنوز نتایج قطعی این انتخابات اعلام نشده است.

انتخابات در صورت عدم کسب 50 در صد آرا از سوی نامزدها به دور دوم کشیده و احتمالا در اواخر ماه می‌ برگزار خواهد شد. به باور بسیاری از کارشناسان در صورت بروز چنین وضعی کرزای می‌تواند نقش مذاکره‌کننده را بازی و از مکانیسم ایجاد اتفاق نظر استفاده کند.

اما تحلیلگران در مورد پرسش بزرگ از میراث سیاسی به‌جای مانده از کرزای معتقدند که باید صبر کرد و متنظر ماند زیرا هنوز قضاوت در این باره کمی زود است.

آزمایش واقعی بین سال‌های 2015 تا 2017 و زمانی خواهد بود که افغانستان با کاهش شدید کمک‌های خارجی مواجه شود. هیچکس نمی‌داند دولت افغانستان چه اقداماتی برای کنترل بخش‌های مهم کشور در پیش خواهد گرفت. اگر دولت جدید تا آن زمان دوام بیاورد شاید کرزای بتواند به راستی ادعا کند که پدر ملت بوده و جایگاهش در تاریخ محفوظ است.

منبع: فارین پالیسی
مترجم: ایرج جودت