حذف «مالچ‌پاشی» از برنامه مقابله با ریزگردها

به دنبال بروز پدیده ریزگردها در چند سال اخیر که زندگی ساکنان 21 استان کشور را مختل کرده است، مسئولان دولتی طبق آیین‌نامه «آمادگی و مقابله با آثار زیانبار پدیده گرد و غبار در کشور» مالچ‌پاشی را در چند استان کشور و همچنین عراق آغاز کردند. البته این اقدام در سال‌های گذشته با گران شدن مالچ و افزایش هزینه‌های تامین آن کاهش یافت، به طوری که طبق گفته مدیرکل منابع طبیعی خوزستان در ابتدا قرار بر این بود که سالانه 15 هزار هکتار بیابان‌زدایی صورت گیرد، این در حالی است که کل سطوح کار شده در 2.5 سال گذشته، 15 هزار هکتار است.

عزیر ارشم با اشاره به این‌که امسال نیز برنامه مالچ‌پاشی به طور کل از برنامه بیابان‌زدایی و مقابله با گرد و غبار حذف شده‌است، در گفت‌وگو با مهر می‌افزاید: امسال به منظور بیابان‌زدایی استان، فقط «نهال کاری» اراضی اجرا شده است.

وی دلیل این امر را کمبود منابع مالی، گران بودن مالچ و سنگین بودن هزینه‌های مالچ‌پاشی عنوان و تصریح می‌کند: با وجودی که وزارت نفت به تامین اعتبار پروژه بیابان‌زدایی خوزستان مکلف شده، اما اعتبارات این طرح در دو سال گذشته محقق نشده است.

ارشم با بیان این‌که بعد از گران شدن مالچ و افزوده شدن هزینه‌های تامین آن به نرخ تعیین شده در مصوبه، مساحت بیابان‌زدایی به 75 هزار هکتار کاهش یافت، خاطرنشان می‌کند: قیمت مالچ از 12 تومان به 720 تومان در سال‌های 88 و 89 رسید و اکنون تا 1440 تومان افزایش یافته و این درحالی است که اعتبار پروژه ثابت است، بنابراین باعث می‌شود حجم پروژه بر اساس اعتبار قابل تامین کاهش یابد. وی با اشاره به دشواری‌های عملیات مالچ‌پاشی می‌گوید: مالچ‌پاشی به پیش‌زمینه‌هایی همچون بارندگی و رطوبت مناسب خاک نیاز دارد، به همین دلیل فقط در زمان محدودی از سال می‌توان در خوزستان عملیات مالچ‌پاشی را اجرا کرد.

این مقام مسئول در منابع طبیعی خوزستان با اشاره به روند نامطلوب تامین مالی پروژه، آینده طرح را مبهم اعلام می‌کند و می‌گوید: اکنون بابت اجرای طرح حدود 15 میلیارد تومان به پیمانکار بدهی داریم و سرنوشت آبیاری و نگهداری سطوح نهالکاری شده نیز در سال آینده نامعلوم است.

ارشم با بیان این‌که از مجموع 200 هزار هکتار اراضی مصوب برای بیابان‌زدایی در این طرح، 48 هزار هکتار از بیابان‌ها در اهواز، امیدیه، دشت‌آزادگان و شوش به مالچ‌پاشی نیاز دارد، یادآور می‌شود: نهال‌کاری و توسعه فضای سبز نیز از دیگر اقدامات پیش‌بینی شده در این طرح است. همچنین احیا و بازسازی 30 هزار هکتار از جنگل‌های سنواتی و احداث بادشکن زنده در اطراف مزارع و قرق عرصه‌های بیابانی به مساحت ده هزار هکتار از دیگر برنامه‌های این طرح است.

تابستانی دشوار در راه است

البته تامین نشدن اعتبار برای اجرای طرح بیابان‌زدایی در خوزستان، واکنش دیگر مسئولان این استان را نیز برانگیخته است. به طوری که نماینده خرمشهر در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: متاسفانه چون تاکنون کار خاصی در این زمینه انجام نگرفته است، بهار و تابستان آینده، شاهد گرد وغبار فراوانی در این استان خواهیم بود که پیامدهای ناگواری را همچون سال‌های گذشته در پی خواهد داشت.

عبدالله سامری با اشاره به این‌که طبیعتا نبود نقدینگی در کشور موجب متوقف شدن این طرح‌ها شده است، می‌افزاید: با این حال دامنه این بحران اکنون نیز به همه استان‌های غربی کشیده شده و اگر مسئولان به فکر نباشند، فاجعه ملی رخ خواهد داد، زیرا براساس یک سری مستندات، امراض بسیار خطرناکی از طریق این ریزگردها به مردم منتقل خواهد شد. این در حالی است که تمام دوره بروز این ریزگردها در کشور بویژه خوزستان، زندگی مردم مختل می‌شود که هزینه‌های اقتصادی زیادی در بر دارد.

مالچ‌پاشی در حالی مورد توجه بسیاری از مسئولان برای رفع مشکل ریزگردها در داخل و خارج از کشور قرار گرفته است که برخی آن را راهکار مناسب و پایداری برای از بین بردن ریزگردها نمی‌دانند. پروفسور پرویز کردوانی، بنیانگذار مرکز تحقیقات مناطق کویری و بیابانی ایران جزو این گروه و معتقد است: مالچ‌پاشی از یک سو جنبه موقت دارد و بسیار هزینه‌بر است و از سوی دیگر عوارض بسیاری بر جای می‌گذارد.

به گفته وی، رنگ سیاه مالچ ظرفیت جذب انرژی حرارتی منطقه را بالا می‌برد و مردمان این منطقه جدای از تحمل بوی بسیار نامطبوع مالچ که از قیر ( یک ماده نفتی) تشکیل شده، باید با افزایش درجه حرارت منطقه نیز کنار بیایند. همچنین با به کارگیری این روش بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی مثل حشرات، مارمولک‌ها، عقرب‌ها و حتی گیاهان ناحیه از جمله دم‌گاوی که در شرایط بد آب و هوایی منطقه زندگی شکننده‌ای دارند، برای همیشه از بین خواهند رفت. از سوی دیگر حداکثر مدت دوام این مالچ‌ها چهار تا پنج سال است و پس از پایان این دوره، منطقه بار دیگر به حالت اولیه خود برمی‌گردد.

نی کاری در هامون

از آنجا که یکی از عوامل بروز ریزگردها خشکی تالاب‌هاست، مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان از کاشت نمادین نی توسط مردم در تالاب هامون خبر داد.

خسرو افسری افزود: این طرح باهدف این‌ که اگر آب به این تالاب برسد کشاورزی و زندگی در منطقه هامون جریان دارد، اجرا خواهد شد. وی گفت: مردم با کاشت نی در اندک آب موجود جمع‌آوری شده از بارندگی‌های اخیر استان در این تالاب، قصد دارند به مجامع بین‌المللی بفهمانند حمایت از تالاب هامون را جدی بگیرند تا بیش از این کشاورزان منطقه دچار زیان نشوند.

وی تاکید کرد: در پی خشکسالی‌های 15 سال اخیر شمال استان، مردم این منطقه دچار مشکلات زیادی از قبیل بیکاری و بیماری‌های تنفسی شده‌اند که یکی از عوامل اصلی، وجود پدیده ریزگرد در منطقه خشکی تالاب هامون است.