در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
یکی از مشکلات و اختلالات این سن ترس اجتماعی در نوجوانان است که سبب بروز دشواریهایی در کار تربیت و هدایت آنان میشود. این اختلال بویژه در آغاز بلوغ در برخی نوجوانان به چشم میخورد و باعث پیچیدگی در روابط آنان میشود. در واقع ترس اجتماعی در نوجوان تا حدودی کاملا طبیعی است، اما زمانی به صورت معضل در میآید که در روابط نوجوان اختلال ایجاد کند و نوجوان از ارتباط با دوستان، همکلاسیها و دیگر افراد پرهیز کند. ترس از صحبتکردن، داشتن هیجان و کمرویی در حضور افراد غریبه از علائم ظاهری رایج این نوع ترس است که در نهایت باعث دوریگزینی و محدود شدن زندگی اجتماعی و حتی به وجود آمدن مشکلاتی برای آینده وی خواهد شد.
ترس اجتماعی معمولا شامل ترس شدید از زیر نگاه دیگران بودن، ترس از مورد انتقاد قرارگرفتن یا ترس از رفتاری که موجب تحقیر و شرمندگی میشود، است. نوجوان مبتلا به ترس اجتماعی یا از موقعیتها و فعالیتهای اجتماعی به کلی دوری میکند یا با تحمل ترس، آن موقعیتها را پشت سر میگذارد. آنها با آنکه میدانند عکسالعملهای افراطی و غیرمعقولی دارند، نمیتوانند رفتارشان را تغییر دهند. این ترس معمولا با علائم جسمانی بخصوصی مانند لرزش دستها، گرفتگی عضلات، سرخ شدن چهره، افزایش ضربان قلب، سردرد، حالت تهوع و لکنتزبان بروز میکند و این ترس معمولا زمانی رخ میدهد که نوجوان:
ـ در میان جمع ظاهر شود.
ـ با جنس مخالف صحبت کند.
ـ هنگام مشاهده دیگران صحبت کند یا کاری انجام دهد.
ـ با افراد صاحب قدرت مواجه شود.
ـ بخواهد حرف بجا و بحقی را بیان کند.
ـ میزهای وسط رستوران را برای نشستن انتخاب کند.
ـ هنگام انجام کاری زیر نظر کسی باشد.
ـ در گروههایی مانند گروه دوستان، اردوهای مدرسه یا گروههای بازی شرکت کند.
ترس اجتماعی تا حدی طبیعی و موجه است، اما زمانی که نوجوان آنقدر به واسطه ترس از دیگران دوری کند که تقریبا تنها شود، مشکل ایجاد میشود؛ چرا که شخص روابط دلخواه ندارد و همین باعث محدود شدن فرد میشود. نوجوان کمکم از سوی دیگران طرد میشود و همین پذیرش نشدن از طرف دیگران باعث میشود فرد نتواند به حد کفایت نیازها و خواستههای بحق و بجای خود را به دیگران بقبولاند و از حقوق خود دفاع کند. ترسهای اجتماعی دوران نوجوانی بیشتر از این ناشی میشود که نوجوان از انتقاد درباره جنبههای شخصیتی خویش هراس دارد. همان جنبههایی که خود نیز آنها را میداند و دوری گزینی اجتماعی (اجتماع گریزی) نوجوان هم بیانگرتلاش نوجوان برای فرار از انتقاد اطرافیان است. از طرفی آنان برای «نه گفتن» به دیگران و تعیین حد و مرز برای درخواستهای اطرافیان دچار مشکل میشوند، چون از این میترسند که دیگران او را دوست نداشته باشند. تمام این مسائل باعث بروز افسردگی در نوجوان میشود که بیشتر هم به دلیل نارضایتی نوجوان از شرایط زندگیاش است.
آنان بیش از حد حساس و زودرنج هستند و از کوچکترین حرفی آزرده خاطر میشوند. این دسته از نوجوانان اعتماد بهنفس پایینی دارند و از منتقدان سر سخت خود به شمار میروند. مدام از این وحشت دارند که دیگران ضعفهای واقعی یا خیالی آنان را شناسایی کنند از این رو همیشه سعی دارند با زبردستی و مهارت از این مساله جلوگیری کنند. نوجوان مبتلا به ترس اجتماعی این تصور را دارد که حواس دیگران متوجه نقصهای اوست به همین دلیل برای ترس از زیر نظر بودن سرعت بیان و عمل خود را از دست میدهند و به این ترتیب افرادی خشک و سرد به حساب میآیند.
ترسهای اجتماعی مربوط به ظاهر هم تقریبا از ترسهای اجتماعی شایع در نوجوانان محسوب میشود. بیشتر دختران و پسران نوجوان در این دوره نگران ظاهر خود هستند. برخی با وجود تعویض دائم لباس، مدل موی جدید و آرایش زیاد همچنان این نگرانی را دارند که به اندازه کافی مورد پسند قرار نگرفتهاند. همه این ترسها در دوران نوجوانی طبیعی است تنها در مواردی غیر طبیعی است که این حالت به یک ترس بیمارگونه برای زشتی ظاهری تبدیل شود که معمولا در این حالت بیشتر نوجوانان از اشکالات و نقصهای چهره مانند جوشهای پوستی، ورم و پر مویی صورت، شکل بینی، شکل ابروها و فرم فک و دست و پاها شکایت دارند. ترس از زشتی ظاهری که بیشتر در سنین نوجوانی ایجاد میشود دقیقا با ترس اجتماعی فرد و احساس ناامنی در او مرتبط است. به همین دلیل برای والدین و معلمان ضروری است بدانند نوجوان با وجود ترس، آرزوی برقراری ارتباط و پذیرش از سوی دیگران را دارد و بسیاری از آنان در جستجو برای یافتن دوست و همصحبت، همواره امیدوارند که دوست و همصحبتی صمیمی و خودمانی پیدا کنند. این دسته از نوجوانان فقط برای آنکه بتوانند با دیگران ارتباط خوبی برقرار کنند به جسارت بیشتر نیاز ندارند، بلکه ابتدا باید این نگرش را داشته باشند که دوستان و اطرافیانشان آنگونه که تصور میکنند نسبت به آنان قضاوت و ارزیابی منفی ندارند.
معمولا نداشتن مهارتهای اجتماعی در نوجوانان باعث بروز ترسهای اجتماعی در آنان میشود. برخی شرایط خاص زندگی از ایجاد و رشد مهارتهای اجتماعی نوجوان جلوگیری میکنند و در نتیجه فرد را به سمت یک ترس اجتماعی سوق میدهند، برای مثال نقل مکانهای مکرر والدین که به دلایل شغلی صورت میگیرد باعث تخریب و از هم پاشیدن روابط اجتماعی نوجوان میشود یا تعویض مدرسه که خود عاملی برای کمشدن اعتماد به نفس نوجوان شده و توانایی تحصیلیاش را بشدت تحت تاثیر قرار میدهد. بیماریهای سخت یا بستری شدن طولانی مدت نوجوان در بیمارستان که باعث گوشهگیری اجتماعی وی میشود یا والدینی که توانایی برقرارکردن ارتباط با دیگران را ندارند یا در این مورد بسیار محدود عمل کرده و ارتباطشان با دیگران ضعیف است، به طور طبیعی اجازه ایجاد ارتباط اجتماعی مناسب و درست را به نوجوان خود نخواهند داد، بعلاوه این دسته از والدین به قدر کافی به مشکلات خفیف جسمی یا روحی نوجوانشان که میتواند در برقراری ارتباط با دیگران مانند سد عمل کنند، توجهی نمیکنند. همه این عوامل همراه نداشتن مهارتهای لازمی که نوجوان به آنها در روابط بین فردی نیاز دارد، باعث ایجاد ترس اجتماعی و بیشتر شدن این ترسها میشود.
بایدها و نبایدهای افراطی را حذف کنید
معمولا عوامل مضطربکننده که شامل بسیاری از بایدها و نبایدهاست، نوجوان را از پای درمیآورد. شما به عنوان یک نوجوان به همه کارهایی که باید انجام شود، فکر میکنید. سپس زمانی که درباره کارهایتان شک میکنید یا در مورد انجام آنها تردید دارید که آیا از پس آن بر میآیید یا نه، اضطراب شما زیاد میشود، حتی اگر آن کارها آسان باشد یا قبلا هم آن را انجام داده باشید. مثلا وقتی مدام این فکر را در سر داشته باشید که «من همیشه باید نمره خوب بگیرم» یا «همه باید مرا دوست داشته باشند. »، در این صورت شما برای برآوردهکردن این انتظارات تحت فشار قرار میگیرید و زندگیتان ناخوشایند میشود.
بایدها و نبایدها در زندگی هر فردی اجتنابناپذیر است، ولی زمانی که بیش از اندازه بر آنها تاکید شود باعث فشار، استرس و حتی ترس میشود. بهتر این است که این بایدها و نبایدها را در ذهن تان به صورتی تغییر دهید که شدنیتر، مستدلتر و منطقیتر شود مثلا «خوشحال میشدم اگر میتوانستم...» یا «دوست داشتم میتوانستم...». با این خودگوییها ترس و اضطراب بیموردتان را کمتر میکنید. ممتاز بودن را و نه کامل بودن را به عنوان هدف قرار دهید. این حالت یعنی تلاش برای ممتاز بودن باعث پیشرفت شما خواهد شد و این پیشرفت،ترس و اضطراب شما را کم خواهد کرد و راحتتر عمل میکنید.
تصورات غلط نسبت به دارودرمانی
در شرایطی که نوجوان با ترس شدید با تجویز پزشک نیاز به درمان دارویی دارد گاه به دلیل تصورات نادرستی که درباره دارو وجود دارد، دارو درمانی انجام نمیشود و درمان به عقب میافتد. معمولا این باورها و تصورات غلط شامل موارد زیر است:
ـ استفاده از دارو به این معناست که من شکست خوردهام.
ـ استفاده از دارو یعنی این که من نقص روانی دارم.
ـ استفاده از دارو یعنی من فرد ضعیفی هستم.
ـ استفاده از دارو یعنی من غیر قابل کنترل هستم.
ـ خوردن دارو به من کمکی نخواهد کرد.
این تصورات، غلط هستند. به عنوان نوجوان به این فکر کنید که آیا اگر دوست شما هم دارو مصرف میکرد، یک فرد شکست خورده و بازنده محسوب میشود و آیا مصرف دارو نقص فرد به شمار میآید.
اگر پزشک متخصص بر این عقیده است که اضطراب با مصرف دارو بهتر میشود، چرا مقاومت میکنید. بیشتر اوقات اضطراب باعث میشود ما احساس کنیم جسممان خارج از کنترل است.
اگر مطابق با تجویز پزشک دارو باعث کمشدن اضطراب شما میشود و احساس میکنید کنترل بیشتری بر خود دارید، تصورات غلط را کنار بگذارید و دارو درمانی را شروع کنید.
چند توصیه:
* به نوجوان یادآوری کنید ترس و اضطراب یک پدیده طبیعی، ضروری و بیخطر است و بخشی از تجربه هر انسانی است. به او کمک کنید تا ترسها و اضطرابهایش را بشناسد.
* با احساسات بدنی که نوجوان هنگام اضطراب دارد، همدلی کنید؛ ولی تا اندازهای که او فکر نکند واقعا بیمار است، مثلا اگر احساس آشوب در معدهاش دارد به او یادآوری کنید به دلیل اضطرابش است و بزودی برطرف میشود.
* به او یاد بدهید خواستههایش را به طور مستقیم بیان کند حتی زمانی که میداند دیگران ممکن است به خواسته او اهمیتی نداده و آن را برآورده نسازند.
* از نوجوان توقع کامل بودن و کارایی بی عیب و نقص نداشته باشید، چرا که این کار فقط فشار روانی او را زیاد میکند.
* والدین و مربیان کارآمد میتوانند به نوجوان کمک کنند الگوهای فکری منفی ایجادکننده و تشدیدکننده ترس را تجزیه و تحلیل کند و تغییر دهد.
* تمرین اعتماد به نفس به ایجاد مهارتهای اجتماعی منجر شده و با افزایش یادگیری مهارتهای اجتماعی، ترس اجتماعی نوجوان نیز کم میشود.
معصومه اسدی / جامجم
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جامجم»:
گفتوگوی «جامجم» با میثم عبدی، کارگردان نمایش رومئو و ژولیت و چند کاراکتر دیگر
یک کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با جام جم آنلاین:
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد