اوقات فراغت زندگی در میدان ورزش

با وجود این برنامه‌ریزی ورزشی در اوقات فراغت مشکلاتی را برای برخی افراد همراه دارد، از جمله این‌که معمولا در اوقات فراغت وقت کافی برای فعالیت‌های بدنی ندارند یا عوامل بازدارنده‌ای در انجام فعالیت‌هایشان وجود دارد مانند آلودگی هوا. با آن‌که در کلانشهرها، پارک‌ها و فضاهای روباز ورزشی در ساعاتی از روز در اختیار مردم قرار می‌گیرد تا به ورزش‌های همگانی بپردازند، اما استفاده‌کنندگان از این فضاها قبل از ورود و آغاز فعالیت‌های بدنی خود باید به هشدارهای ستاد کنترل آلودگی یا کیفیت هوای شهرها توجه کنند.

شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نقش مهمی در برنامه‌ریزی‌ها و به طور کلی مدیریت اوقات فراغت ایفا می‌کنند. در بسیاری از جوامع، تماشای تلویزیون و گوش دادن به موسیقی جزو مهم‌ترین سرگرمی‌های مردم در خانه است.

عده‌ای دیگر از مردم سعی می‌کنند اوقات فراغت خود را به صورت ایستا سپری کنند. اوقات فراغت موثر و اوقات فراغت مخرب دو مقوله‌ای است که خانواده‌ها باید این دو را با ابزارهای آنها مورد توجه قرار دهند. افرادی هستند که در آلودگی کلانشهرها ترجیح می‌دهند در خانه نشسته و با دیگر اعضای خانواده قلیان چاق کنند، متاسفانه این روزها قلیان در سبد اوقات فراغت بسیاری از خانواده‌ها یا جوانان قرار گرفته است. پر‌کردن اوقات فراغت و برنامه جمعی در این زمینه قابل تامل است و حتی اهمیت تفریحات خانوادگی بر فردی در تحکیم روابط اعضای خانواده موثر است، اما خانواده‌ها در پر‌کردن اوقات فراغت باید به موثر یا مخرب بودن ابزارهای آن پی برده تا خطری تحکیم ارتباطات خانوادگی و جمعی را تهدید نکند.

بنابراین، نوشتن و گفتن از اوقات فراغت کمی دشوار شده است. اگر بخواهیم به اوقات فراغت و برنامه‌ریزی برای گذراندن آن اشاره کنیم، خیلی از اذهان فوری به سمت امور معیشتی افراد جامعه می‌رود و مهم‌ترین نکته‌ای که به ذهن متبادر می‌شود داشتن بودجه کافی برای گذران اوقات فراغت است. اما آیا برای پر‌کردن اوقات فراغت فقط پول ملاک است و هر چه پول بیشتر شد می‌توان اوقات فراغت بهتری داشت یا نه برنامه‌های دیگری که به صرفه‌تر و ارزان‌تر است می‌توان جایگزین کرد؟

فراغت شامل فعالیت‌هایی جدا از اجبار‌های شغلی، خانوادگی و اجتماعی است که در آن فرد فقط به میل خود عمل می‌کند. در نتیجه فراغت، کار یا بیکاری نیست، بلکه یک تجربه با ارزش در طول دوران زندگی است. برای بسیاری از مردم وقتی صحبت از اوقات فراغت می‌شود فقط فصل تابستان در ذهن‌شان تداعی می‌شود. یعنی در یک زمان خاص باید برای فراغت برنامه‌ریزی کرد، اما اوقات فراغت به معنای واقعی در طول زندگی افراد باید وجود داشته باشد و برنامه‌ریزی برای آن را باید جدی گرفت.

بر همین مبنا و براساس تابستان محور بودن اوقات فراغت، پر‌کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان در این فصل‎ ‎ گاه به معضلی جدی برای والدین تبدیل می‌شود. هر چند اگر از اوقات فراغت تابستان‎ ‎بخوبی استفاده شود، می‌تواند به دورانی اثرگذار در زندگی حال و حتی آینده ‎تبدیل شود، ولی در مواقع بسیاری چنین اتفاقی نمی‌افتد.‏‎ در فصول دیگر سال معمولا به دلیل بی‌اعتنایی به اوقات فراغت بسیاری از افراد با مسائل مختلفی دست به گریبان هستند. تا نیمه‌های شب پای‎ ‎تلویزیون نشستن، ساعت‌ها بی‌هدف پشت رایانه بودن، صبح‌ها تا دیر وقت خوابیدن و بخش‎ ‎عمده روز را با کسالت سپری‌کردن مشکلات بارز نحوه گذران اوقات فراغت‏‎ ‎ افراد مختلف در شهرهاست.‏

تحقیقات اجتماعی نشان می‌دهد یکی از عوامل مهم بزهکاری در نوجوانان خالی بودن اوقات فراغت آنهاست و در این ایام است که زمینه‌های پذیرش رفتارهای ناهنجار، اعتیاد و انجام جرایم شکل می‌گیرد.

بنابراین، میدان ورزش و ورود به آن در اوقات فراغت یکی از شکل‌های پیشرفته پدیده حرکت در انسان است که در آن میزان تاثیرگذاری فعالیت‌های ورزشی را با نحوه زندگی اجتماعی گره می‌زنند. در زندگی امروز که ماشین جای فعالیت‌های حرکتی را گرفته و صنعتی شدن باعث فقر حرکتی است، ویژگی​ ورزش فراغت جدای از فعالیت شغلی،​ تفریحی بودن آن است.

اوقات فراغت همان‌گونه که استادان در همین سلسله بحث‌ها آن را به فراغت ایستا و پویا تقسیم کرده‌اند به صورت فعال و منفعل نیز بیان شده است. در نوع فعال، افراد دارای حرکت بوده، اما در منفعل بیشتر تماشاگر حرکت هستند. قبل از این‌که میدان ورزش وسط زندگی مردم قرار بگیرد نماد بیکاری بود، اما هم اینک ورزش مهم شده و محلی برای درآمدزایی است که همزمان با آن بحث صنعت ورزش ورود می‌کند و حتی بر اوقات فراغت نیز سایه می‌افکند. ورزش با زندگی عجین شده است و در فرهنگ و اقتصاد راه پیدا کرده و از آنجا که تبدیل به صنعت شده است،​باید آن را در تمامی جوانب مدیریت کرد.

گاهی احساس مردم به ورزش احساسی درآمیخته با عشق و نفرت است. علاوه بر آن، ورزش واسطه شعله‌ورشدن احساسات و هویت ملی می‌شود یعنی تب و تاب آن، محدوده ورزش، تفریح و گذران اوقات فراغت را کنار زده وهویت ملی و قومی را برملا می‌سازد...

ورزش همگانی بدون کت و شلوار

اکنون می‌دانیم‌؛ خصوصیت‌ ورزش‌های تفریحی، گردشگری در اوقات فراغت، بازی‌های تفریحی و نیز اثرهای مثبت ورزش‌های تفریحی بر جسم، ذهن و روان- افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌های درمانی، جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی، همبستگی ملی و توسعه پایدار- چه نقش‌های مهمی در جامعه ایفا می‌کنند. بنابراین توجه به سلیقه‌ها و گرایش‌های مختلف، از جمله وظایف مهم مدیران و دست‌اندرکاران مقوله اوقات فراغت است. همچنین با کار فرهنگی زیاد، اقشار مختلف جامعه را باید از تاثیرهای مثبت تفریحات سالم و ورزش آگاه کرد و آنها را به سمت فعالیت‌های بیشتر سوق داد.

روی این اصل برای آشنایی با فعالیت‌های ورزشی برخی از مناطق تهران به شهرداری‌های نواحی به عنوان متولیان اصلی ورزش همگانی شهرهای مختلف مراجعه کردیم. تقریبا در تمام این مناطق، فعالیت‌های ورزشی و بازی‌های تفریحی به طور یکسان اجرا می‌شود. شهرداری سالن‌های ورزشی خود را با قیمت‌های پایین‌تر از اماکن خصوصی در اختیار استفاده‌کنندگان قرار می‌دهد. استفاده از ایستگاه‌های سلامت که در پارک‌ها تعبیه شده به صورت رایگان است و از ساعات اولیه روز تا عصر در اختیار مردم است. معمولا 12 ایستگاه برای خانم‌ها و آقایان وجود دارد که شامل برنامه‌های ورزشی هوازی و کار با دستگاه است.

انتقادی که به وسایل ورزشی در پارک‌ها وارد است غیراستاندارد بودن برخی از این وسایل است که مشخص نیست براساس رعایت چه استانداردهایی ساخته شده‌اند. در طول روز بویژه در ساعات اولیه افراد زیر نظر مربیان مورد نظر کار می‌کنند. برای این قبیل فعالیت‌ها پولی رد و بدل نمی‌شود و تعداد شرکت‌کنندگان با فهرست حضور و غیاب روزانه کنترل می‌شوند. در این ایستگاه‌ها محدودیتی برای افراد وجود ندارد و هر کس در اولین حضور خود نیز می‌تواند از ورزش‌های همگانی در پارک‌ها استفاده کند.

دکتر حسن غرایاق زندی، کارشناس تربیت بدنی درباره اهمیت فرهنگ‌سازی در ورزش همگانی می‌گوید: نیازهای افراد در شهرهای بزرگ و کوچک برای فعالیت‌های بدنی متفاوت است، از این رو با توجه به نیازها و ظرفیت‌های موجود باید برای اوقات فراغت افراد برنامه‌ریزی کرد.

این استاد دانشگاه معتقد است فرهنگ‌سازی به این معنا نیست که جمعه‌ها مردم را پای دوربین‌های تلویزیونی جمع کرد و در حالی که کت و شلوار بر تن دارند، ورزش همگانی را به تصویر کشید. ورزش باید هدف‌های فیزیولوژیک، ذهنی روانی و اجتماعی را همراه داشته باشد. بازی‌های تفریحی اثر مطلوبی بر همه دستگاه‌ها و اندام‌های بدن دارند. در بعد ذهنی روانی اثرات آنها در روحیه تعاون، همکاری، حس اعتماد به نفس و گذشت مشهود است و در هدف‌های اجتماعی ارزش‌های اجتماعی را بهتر می‌توان درک کرد.

دکتر غرایاق زندی ادامه می‌دهد: بازی و ورزش نقطه اشتراک انسان‌هاست و همگان از بازی احساس شادی می‌کنند، بنابراین متولیان امور ورزشی و اوقات فراغت باید برنامه‌های تفریحی بسیاری را در قالب بازی و ورزش طراحی کنند و در فضاهای مناسب برای مردم در نظر بگیرند.

محمد رضاپور ‌/‌ گروه ورزش