یادم تو را فراموش

دستگاه کنترل را برمی‌داری، آن را روی میز تلویزیون می‌گذاری و تصمیم می‌گیری عینک خود را برداری و به چشمت بزنی. دوباره همه جا را می‌گردی تا مقابل آینه می‌رسی. از دیدن تصویر خودت یکه می‌خوری. عینک روی موهایت، بالای سرت هست.

مصائب فراموشی

تغییرات فیزیولوژیکی مغز بویژه در حافظه حسی و کوتاه‌مدت باعث بروز فراموشی در سالمندان می‌شود، اما اگر دچار فراموشی شده‌اید نیافتن چیزهایی که جایشان را فراموش می‌کنید تنها مشکل شما نخواهد بود.

فراموشی در بروز رفتارهای نابهنجار مثل افسردگی، پرخاشگری، عصبانیت و حتی گریه و زاری بی‌مورد تاثیر دارد.

فراموشی و کاهش حافظه ازجمله نگرانی‌های افراد سالمند به شمار می‌رود، چراکه فکر می‌کنند با بالا رفتن سن، مغز آنها دیگر مثل دوران جوانی‌شان خوب کار نمی‌کند. اگرچه فراموشکاری که در اصطلاح پزشکی به آن آلزایمر یا زوال عقل می‌گوییم یکی از ویژگی‌های سالمندی به حساب می‌آید، ولی دلیل نمی‌شود همه افراد با افزایش سن دچار این بیماری شوند.

برخی فراموشی‌ها که در سالمندان رخ می‌دهد ممکن است ریشه عاطفی داشته باشد.

از خوردن تا فراموشی

بررسی‌ها نشان می‌دهد پرخوری خطر بروز اختلال فراموشی را در افراد مسن دو برابر می‌کند. به نوشته سایت هلث‌نیوز، اتخاذ رژیم کم‌کالری در دوره سالمندی باعث تیزهوشی و حتی مانع از شروع بیماری آلزایمر می‌شود. به گفته محققان، هرچه مصرف کالری طی روز بیشتر باشد، خطر بروز اختلال حواس نیز افزایش پیدا می‌کند.

کاهش مصرف کالری روزانه و مصرف غذاهای سالم، آسان‌ترین راه مقابله با این مشکل در دوره سالمندی است. سن یکی از مهم‌ترین عوامل خطر بروز اختلال حواس است، اما اتخاذ شیوه زندگی سالم ازجمله رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم، علاوه بر پیشگیری از کاهش حافظه از بروز بیماری‌های مزمن دیگر نیز جلوگیری می‌کند.

الآن چی گفتی؟!

اگر بالای 65 سال دارید و دچار مشکل فراموشی هستید وقتی این نوشته را تا پاراگراف دوم می‌خوانید اول آن ممکن است یادتان برود!

شاید این کمی اغراق‌آمیز باشد، اما در افراد بالای ۶۵ سال اختلال در به یادآوردن وقایع نزدیک بیش از به خاطر آوردن خاطرات قدیمی شایع است.

این اتفاق در افراد سالمند​ بالای ۸۵ سال بیشتر و به وفور دیده می‌شود، اما همیشه به معنای بیماری نیست.

در زمینه فراموشی سالمندان، از حالتی به نام نشانگان فراموشی خوش‌خیم سالمندی صحبت می‌شود. در این شرایط فقط حافظه نزدیک سالمند آسیب می‌بیند، ولی سایر عملکردهای شخصیتی و شناختی فرد سالم است و فرد تنها از به یادآوردن وقایع نزدیک عاجز است.

در این صورت تنها لازم است فرد از وسایلی که به یاد آوردن را راحت‌تر می‌کند، استفاده کند.

به عنوان مثال همیشه وسایل خود را جای ثابتی بگذارد و این مکان‌های ثابت را در یک دفترچه کوچک یادداشت کند.

در بعضی موارد، فراموشی بسرعت پیشرفت می‌کند و با اختلالاتی نظیر اختلال در توجه و تمرکز، اختلال در بازشناسی اشیا و اشخاص، اختلال در عملکرد حرکتی، اختلال در تکلم و افت شدید عملکرد فرد همراه است. وقتی با چنین وضعی روبه‌رو می‌شویم لازم است هرچه سریع‌تر با پزشک متخصص مشورت شود. به این دلیل که این سیر تخریبی می‌تواند نشانه‌ای از اختلال زوال عقل یا دمانس که شایع‌ترین نوع آن بیماری آلزایمر است، باشد.

انواع دیگر زوال عقل با شیوع کمتر نیز وجود دارد ازجمله دمانس‌های عروقی که در این دمانس‌ها افرادی که عوامل خطر عروقی مانند فشار خون بالا، دیابت، چربی خون بالا و استرس‌های روانشناختی شدید دارند، مبتلا می‌شوند.

در حقیقت هر کدام از این دمانس‌ها که اتفاق بیفتد کلید اصلی کنترل بیماری تشخیص زودرس است.

توهم، هذیان و اختلالات رفتاری از نشانه‌های پیشرفت این بیماری است.

در مراحل پیشرفته این بیماری که با فراموشی ساده شروع شده تمام قوای ذهنی فرد را می‌گیرد و ذهن او را از همه خاطرات و تصاویر تهی می‌کند. در این صورت به خاطر کوچک‌شدن مغز، سالمند از نظر شخصیتی نیز دچار مشکل می‌شود.

اما اکثر سالمندان به زوال عقل مبتلا نمی‌شوند. درجات خفیف هم عموما سیر پیش رونده ندارد و زندگی سالمند می‌تواند با کیفیت مطلوب ادامه یابد.

خوش‌خواب و خوش‌حافظه

اگر خروپف یا پرش پا و دست یا گرفتگی‌های عضلانی شبانه مانع خوابتان می‌شود ممکن است در معرض کاهش حافظه قرار بگیرید.

عصب‌شناسان دانشگاه کالیفرنیا به این نتیجه رسیده‌اند که امواج مغزی آرام در طول خواب عمیق نقش مهمی در انتقال حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت ایفا می‌کند.

در حالی که خاطرات افراد سالخورده ممکن است به علت کیفیت ضعیف امواج آهسته خواب عمیق در هیپوکمپوس متوقف و خاطرات جدید جایگزین آنها شوند.

این تحقیقات نشان می‌دهد وقتی جوان هستیم، خواب عمیقی داریم که به مغز در ذخیره و بازیابی حقایق و اطلاعات جدید کمک می‌کند، اما وقتی پیرتر می‌شویم کیفیت خواب ما نیز رو به زوال گذاشته و از ذخیره‌شدن این خاطرات توسط مغز در شب جلوگیری می‌کند.

افراد بالغ و سالم معمولا یک‌چهارم از شب را در خواب عمیق می‌گذرانند.

سالمندی با حافظه چه می‌کند؟

با افزایش سن، عملکرد حافظه کاهش می‌یابد. سالمندان طبیعی، در آزمون‌های استاندارد حافظه و فراگیری، در مقایسه با گروه جوانان ضعیف‌تر عمل می‌کنند. کاهش حافظه در سالمندان در برخی وجوه نمایان‌تر است، اما برای مثال در بعضی قلمروها مانند دامنه توجه، مهارت‌های ارتباط روزانه و مهارت‌های زبانی مانند ادای کلمات و ترکیب آنها و درک موضوعات، تغییر چندانی در آنها دیده نمی‌شود.

توانایی ذخیره‌سازی لغات و کلمات حتی تا 80 سالگی می‌تواند افزایش یابد، اما گروهی نیز هستند که برای فراگرفتن موضوعات جدید و زبان خارجی با افزایش سن به مشکل برمی‌خورند و در مهارت‌های سه‌بعدی، نامیدن اشیا و روان‌بودن گفتار با نقایص مواجه‌اند. برای مثال در بررسی مهارت‌های سه‌بعدی می‌توانید از سالمندتان بخواهید از 20 به طور معکوس روبه پایین بشمارد یا اگر تحصیلات بهتری دارد، بخواهید از عدد 100 در هر مرتبه 7 تا کسر کند تا بفهمید آیا نقص در توجه دارد یا خیر. / ضمیمه چاردیواری

ماندانا ملاعلی