عدالت گم شده فوتبال ایران

محمد حمیدی

قرعه‌کشی جام حذفی فوتبال انجام شد و در حالی که بر اساس آیین‌نامه برگزاری این رقابت‌ها تیم‌های لیگ برتری تازه از مرحله چهارم وارد کارزار می‌شوند، تیتر بیشتر خبرگزاری‌ها و سایت‌ها درباره قرعه‌کشی جام حذفی که عنوان "حماسه آزادسازی خرمشهر" را بر خود دارد، رویارویی احتمالی سرخآبی‌ها در دیدار پایانی است! همزمان با برگزاری این مراسم و قرار گرفتن خبر این برنامه روی خروجی خبرگزاری‌ها، سایت فدراسیون فوتبال به نقل از غلامرضا بهروان، مسئول برگزاری جام حذفی نوشت: "برای برگزاری جام حذفی در فصل پیش‌رو ، آئین‌نامه‌ای تدوین شده که حقوق همه تیم‌ها در آن دیده شده است ... قوانین طوری نگاشته شده است که به نفع تمامی تیم‌های شرکت‌کننده باشد." پرسش این است که "نفع" یعنی چه و در رقابت‌های فوتبال چه معنا و مفهومی می‌تواند داشته باشد؟
فوتبال در دنیای مدرن پدیده‌ای نادر و بسیار پیچیده در نظر گرفته می‌شود و این دست ویژگی‌ها درباره فوتبال ایرانی نادرتر هستند و بسی پیچیده‌تر! برای فهم فوتبال دنیا و مناسباتش باید یک کتاب خواند و برای رسیدن به درک درست فوتبال ایرانی باید دست کم یک هزار و یک کتاب را خواند و دست آخر هم تنها گفت، در درک و فهمش اندر خم یک کوچه‌ایم!
سال هاست تماشاگر همزمان فوتبال ایران و جهان هستیم و هنوز هم در پی یافتن پاسخ درست و نهایی برای این پرسش جاودانه که به راستی چرا فوتبال ما با بیشتر دنیا تفاوت‌هایی شگرف داشته و دارد. جام حذفی اسپانیا، کوپا دل‌ری (جام پادشاهی) نام دارد. در فصل گذشته این رقابت‌ها آتلتیکو‌مادرید به قهرمانی رسید. تیم دوم شهر مادرید در دیدار پایانی موفق به شکست رئال مادریدی شد که خود در دور نیمه نهایی از پس بارسا گذشته بود! به سخن دیگر آتلتیکو مادرید از بخت (بخوانید نفع) بزرگی برخوردار شد و آن هم روبه‌رو نشدن با بارسلونایی بود که در لیگای 2013 – 2012 موفق به شکست این تیم شده بود. فوتبال مانند هر پدیده دیگری در دنیا واژگان تخصصی خود را داراست. نفع در فوتبال حرفه‌ای بسیار متفاوت از نفع در بیرون از این دنیاست.
بزرگ‌ترین افتخار فوتبالی ویگان آتلتیک فصل گذشته در جام حذفی انگلیس رخ‌ داد و آن در حالی بود که این تیم در راه رسیدن به قهرمانی به هیچ یک از غول‌ها برنخورد و در نهایت در دیدار پایانی منچسترسیتی را از پیش رو برداشت و از این "نفع" فوتبالی برای رسیدن به این افتخار بزرگ بهره برد.
بهروان پیش از قرعه‌کشی جام حذفی همچنین گفته بود: "در رقابت‌های امسال 103 تیم شرکت کرده و برای حضور در رقابت‌های جام حذفی اعلام آمادگی کرده‌اند ...  باید توازن در فوتبال کشور برقرار شود ... برنامه‌ریزی ما برای جام حذفی به گونه‌ای است که توازن و قدرت در آنها برقرار شود. طوری برنامه‌ریزی کرده‌ایم که تیم‌های بزرگ با تیم‌های کوچک مسابقه ندهند و ابتدا تیم‌های قهرمان استان‌ها با هم بازی خواهند کرد و سپس در یک فرآیند تیم‌های لیگ سه و دو با هم و منتخبان این تیم‌ها با تیم‌های لیگ یک و لیگ برتری بازی می‌کنند."
جالب آن که او می‌گوید: "فدراسیون فوتبال، سازمان لیگ برتر و همچنین سازمان لیگ آزادگان دوست ندارند که هیچ تیمی منحل شود و یا به مشکل بخورد؛ چرا که اگر این اتفاق بیفتد در شرایط فوتبال ما به سادگی از صحنه روزگار محو خواهد شد و چه بسا که تیم‌های بازیکن‌ساز و بسیار خوبی مثل بانک ملی، بانک تجارت، دارایی، پورا، هما و دیگر تیم‌های نظیر آنها منحل شدند ... باید شرایط خودمان را بسنجیم و بر این اساس برای باشگاه‌هایمان تصمیم‌های درست بگیریم..."
چرا تعریف نفع در فوتبال حرفه‌ای ما با دیگر جاهای دنیا فرق می‌کند؟ چرا در برنامه‌های لیگ‌های دیگر جاهای دنیا نفع را جور دیگری می‌بینند؟ چرا رئال و بارسا می‌توانند نفع فوتبالی هم داشته باشند و در نیمه نهایی یا یک چهارم نهایی به هم بخورند ولی استقلال و پرسپولیس نه؟ چرا ویگان در جام حذفی به هیچ‌یک از غول‌های لیگ برتری برنمی‌خورد و قهرمان می‌شود و در نهایت همه از این رقابت‌ها نفع می‌برند ولی در لیگ و جام حذفی ایران مناسبات به گونه دیگری است؟ آیا بزرگ‌ترین افتخار تیم‌های شهرستانی و سازنده باید حضور در لیگ برتر و جام حذفی باشد یا این که افتخار "سازنده" یا "با اخلاق" بودن را داشته باشند و بس؟ آیا نمی‌شد کاری کرد که بانک ملی، آرارات، هما و ... در ویترین افتخارات خود عنوان‌های بزرگ‌تری داشته و امروز به دست نابودی و فراموشی سپرده نشوند؟