خداحافظ رانندگی

آن پیکان قراضه با چند تا هزار تومانی که روی داشبورد ولو شده همه زوری است که او از صبح تا حالا برای یک لقمه‌ نان حلال زده است.

دست‌هایش روی فرمان ماشین می‌لرزد، آنقدر‌ها که باید برای دنده عوض کردن سرعت عمل ندارد، گرمای هوا هم حسابی کلافه‌اش کرده، اما چاره‌ای ندارد وگرنه شاید هیچ وقت با این همه زحمت پشت رل نمی‌نشست.

رانندگی در کشور ما گاهی سن و سال ندارد، از آنها که هنوز پشت لب‌شان سبز نشده و به سن گرفتن گواهینامه نرسیده‌اند و برای کسب تجربه پشت فرمان می‌نشینند تا آنها که مویی سپید کرده‌اند و وقتی پشت فرمان می‌نشینند، نمی‌توانند لرزش دست‌شان را مخفی کنند.

رانندگان مسنی که گاه از سر ضرورت پشت فرمان می‌نشینند و چه آنها که رانندگی وسیله امرار معاش آنهاست و برای گذران زندگی چاره‌ای ندارند.

اما آیا خیابان‌های این شهر شلوغ با هزاران دستگاه خودرو و عابران پیاده‌ای را که گاه با بی‌احتیاطی از بین آنها در رفت و آمدند هم می‌توان با این دلایل متقاعد کرد؟

مطالعات نشان داده‌اند با افزایش سن راننده به بالای 70 سال، میزان بروز تصادف‌های منجر به مرگ تا حد زیادی افزایش می‌یابد، دلیل این امر آن است که در سالمندی، قدرت بینایی و شنوایی و سرعت واکنش‌های حرکتی آنها کاهش پیدا می‌کند.

رانندگی تا لحظه مرگ

حتی اگر پا به سن گذاشته‌اید، باز هم این شانس را دارید که پشت فرمان بنشینید یا حتی بخواهید برای گرفتن گواهینامه اقدام کنید، کشور ما جزو معدود کشورهایی است که در قانون راهنمایی و رانندگی آن، قوانین آنچنان سختگیرانه و حتی محدود‌کننده‌ای برای رانندگی افراد مسن تعیین نشده است.

درواقع اصلا سقف سنی برای رانندگی افراد در نظر گرفته نشده است. هرچند براساس آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی حداقل شرط سنی برای رانندگی در کشورمان داشتن 18 سال تمام تعیین شده، اما به نظر می‌رسد قانونگذار برای تعیین حداکثر سن رانندگی هیچ حد و مرزی قرار نداده است و در این زمینه خلأ قانونی وجود دارد؛ خلأ قانونی که موجب شده است شهروندان تا هر سنی که بخواهند و بدون در نظر گرفتن شرایط جسمی و روحی‌شان پشت فرمان نشسته و رانندگی کنند و همین نقص قانونی حوادث و تصادفات رانندگی جرحی و فوتی خونینی را رقم بزند.

رئیس مرکز صدور گواهینامه راهنمایی و رانندگی ناجا در پاسخ به این‌که آیا نباید در قانون برای رانندگی افراد مسن (به‌طور مثال 70 سال به بالا) محدودیت‌هایی در نظر گرفته شود، می‌گوید: هنوز در قانون راهنمایی و رانندگی ماده‌ای که در آن برای رانندگی کردن یا گواهینامه گرفتن افراد سقف سنی تعیین شده باشد عنوان نشده، اما محدودیت‌هایی در نظر گرفته شده است.

سرهنگ هویدا تزار توضیح می‌دهد: افراد مسن در صورتی که پزشک معتمد، سلامت جسمی، روحی و روانی و ذهنی فرد را تائید کند می‌تواند هم گواهینامه بگیرد و هم پشت فرمان بنشیند. به گفته وی، براساس قانون جدید راهنمایی و رانندگی افراد بالای 70 سال هر پنج سال یکبار باید از لحاظ سلامت جسمی و روحی بررسی شوند و گواهینامه‌شان تمدید شود.

هرچند در قانون به موضوع بررسی پنج سال یک‌بار شرایط جسمی و روانی رانندگان مسن تاکید شده است، اما به نظر می‌رسد پنج سال یک‌بار مدت زمان طولانی است و شاید بهتر بود این زمان کمتر در نظر گرفته می‌شد، این موضوع موجب انتقاد برخی کارشناسان ترافیک و تصادفات نیز شده است، تا جایی که معتقدند باید قانون در این زمینه مورد بازنگری قرار گیرد.

علیرضا اسماعیلی، مدیر گروه ترافیک دانشگاه علوم انتظامی در این زمینه به جام‌جم می‌گوید: برای راننده مسنی که شرایط جسمی و روحی وی به دلیل بالا رفتن سن، تابع حالات جسمانی و روحی و روانی دوره‌ای و حتی لحظه‌ای است، بررسی وضع سلامت جسمی و روحی این افراد آن هم هر پنج سال یکبار به نظر کمی غیرمنطقی می‌آید و بهترین حالت این است که حداقل این افراد هر دو سال یکبار مورد بررسی قرار بگیرند.

نکته مهم دیگر این‌که متاسفانه در گوشه و کنار شهر دیده می‌شود، بسیاری از رانندگان مسن موضوع تمدید گواهینامه را جدی نمی‌گیرند و با اطمینان خاطر با گواهینامه‌هایی رانندگی می‌کنند که اعتبارشان گذشته است، البته شاید بخشی از این شرایط متوجه راهنمایی و رانندگی باشد که در این زمینه آنچنان که باید اطلاع‌رسانی نشده و همچنین جدیتی هم در ملزم کردن این رانندگان به ضرورت کنترل شرایط جسمی و روانی برای تمدید گواهینامه‌شان وجود نداشته است.

حالا وقت کنار گذاشتن رانندگی است

اگر نشانه‌های زیر را در خودتان دیدید، بهتر است با این واقعیت کنار بیایید که دیگر وقت آن رسیده رانندگی را برای همیشه کنار بگذارید، سالمندان بهتر است این توصیه‌ها را بیشتر از دیگران جدی بگیرند.

ـ اگر هنگام رانندگی در مسیرهای آشنا گم می‌شوید.

ـ اگر هر روز می‌بینید یک جای ماشین‌تان خراشیدگی پیدا کرده یا غر شده است.

ـ اگر دفعات جریمه شدن‌تان به دلیل تخلف رانندگی زیاد شده است.

ـ اگر دائم در معرض خطر احتمال وقوع تصادف قرار می‌گیرید.

ـ اگر درک علائم و تابلوهای رانندگی برایتان سخت شده است.

ـ اگر احساس می‌کنید دیگر مثل گذشته نمی‌توانید در شرایط مختلف هنگام رانندگی عکس‌العمل بموقع نشان دهید.

این توصیه‌ها را جدی بگیرید:

اگر اصرار دارید به هر قیمتی شده رانندگی کنید و حتی کهولت سن هم نمی‌تواند مانع کارتان شود، پس توصیه می‌کنیم حداقل برای داشتن یک رانندگی ایمن و صحیح رعایت نکات زیر را جدی بگیرید.

ـ معاینه‌های سالانه بینایی و شنوایی را انجام دهید و در صورت لزوم از عینک یا سمعک حین رانندگی استفاده کنید.

ـ مصرف برخی داروها روی حواس بینایی و شنوایی و سرعت عمل تاثیر منفی می‌گذارد، بنابراین رانندگی کردن برای افرادی که از این داروها استفاده می‌کنند، خطرناک است.

ـ خواب کافی را جدی بگیرید. برای رانندگی خوب لازم است خواب خوبی داشته باشید.

ـ هنگام رانندگی با تلفن همراه صحبت نکنید.

ـ فاصله خود را با خودروی جلویی حفظ کنید.

ـ آهسته و با احتیاط برانید، بخصوص در ترافیک پرتراکم و تقاطع‌ها.

براساس محدودیت‌های فردی، درباره رانندگی خود تصمیم صحیحی بگیرید؛ مثلا بسیاری از سالمندان تصمیم می‌گیرند فقط در روشنایی روز رانندگی کنند.

شما مسئول هستید

درست است قانون به صراحت سقف سنی برای رانندگی تعیین نکرده است، اما این موضوع نباید باعث شود شما به‌عنوان یک سالمند، بی‌محابا و بدون توجه به مخاطرات شرایط سالمندی رانندگی کنید.

رانندگی در سن سالمندی هم اما و اگرهایی دارد که بی‌توجهی به رعایت این نکات می‌تواند حوادث جبران‌ناپذیری را رقم بزند، فراموش نکنید حالا که قرار است پشت فرمان بنشینید هیچ فرقی میان شما و دیگر رانندگان نیست، شما هم به اندازه همان راننده جوان در برابر امنیت جانی دیگر شهروندان چه سواره و چه پیاده مسئول هستید.

بازنشستگی در رانندگی

رانندگی، عملی است که در آن هم جسم و هم ذهن به‌طور همزمان درگیر یک فعالیت مشخص می‌شود ، به همین دلیل است که برای داشتن رانندگی ایمن و صحیح باید هم جسم و هم ذهن‌تان در شرایط مطلوب و نرمالی قرار داشته باشد.

علیرضا اسماعیلی، مدیر گروه ترافیک دانشگاه علوم‌انتظامی معتقد است بین یک رانندگی صحیح و ایمن با شرایط فیزیکی و ذهنی فرد رابطه مستقیم وجود دارد.

وی در این‌باره توضیح می‌دهد: کاملا واضح است که جسم انسان نیز به مرور زمان قدرت و توان جوانی خود را از دست داده و تحلیل می‌رود و این موضوع در کار مهم و حساسی مانند رانندگی کردن بوضوح خود را نشان می‌دهد، به این ترتیب که اگر بخواهیم نحوه رانندگی دو نفر که یکی از آنها جوان و دیگری مسن است، با هم مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم تفاوت‌های جدی میان سرعت عمل یک راننده جوان با فردی که در سن بالا رانندگی می‌کند وجود دارد؛ تفاوت‌هایی که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت.

قدرت بینایی، قدرت شنوایی، چابکی و توان تحلیل سریع وقایع در رانندگان مسن پایین‌تر از رانندگان جوان است و همه این عوامل دست به دست هم می‌دهد تا یک راننده مسن نتواند هنگام وقوع شرایط خاص در رانندگی بموقع عکس‌العمل نشان دهد و با این هوشیاری بموقع از وقوع تصادفات حادثه‌ساز پیشگیری کند.

موضوع مهم دیگری که در رانندگی نباید بسادگی از کنار آن گذشت، عامل ذهن است. رانندگی یک کار ذهنی است که به تمرکز بالای فرد نیاز دارد تا بتواند در شرایط خاص، وضع موجود را ارزیابی و محاسبه کرده، شرایط مختلف را بسنجد و در نهایت تصمیم بگیرد که چه واکنشی باید نشان دهد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد برای این‌که یک راننده بتواند در شرایط ویژه عکس‌المعل بموقع از خود نشان دهد فقط 0.6 ثانیه فرصت دارد، در حالی که از دست دادن این زمان طلایی می‌تواند حوادث رانندگی جبران‌ناپذیری را رقم بزند که گاه نه‌تنها به خسارات مالی بلکه به از دست دادن جان راننده و دیگر سرنشینان خودرو تمام شود.

از سوی دیگر، گزارش‌های پلیس از تصادفات رانندگی که در آنها یکی از طرفین تصادف، راننده‌ای پا به سن گذاشته بوده است، نشان می‌دهد بیشترین تصادفات رانندگان مسن به دلیل ناتوانی در عکس‌العمل بموقع هنگام رانندگی است.

به همین دلیل است که باید قانون هم محدودیت‌هایی را برای رانندگی در سنین بالای 70 سال در نظر بگیرد و در قوانین مربوط به رانندگی افراد مسن بازنگری‌هایی صورت بگیرد.

پوران محمدی - گروه جامعه