رمضان با امام حسن عسکری (ع)

چه آن‌که گر چنین نباشد، و اهالی ثروت، در شب‌های سرد زمستان چکمه‌ای به پای دیگری نکنند، یا در روزهای گرم تابستان، حصیری جلودار آفتاب بر در خانه‌های مساکین نیندازند تا گرفتاران را از مدار مصیبت برهانند، دیگر نمی‌توان آن را روزه خواند، بلکه تنها رنج گرسنگی است. آری آن حضرت تنها بخشی از فلسفه اجتماعی روزه را بیان فرمودند و این متناسب با شخصیت پرسشگر بود. به نظر می‌رسد، پرسشگر یا از جرگه دولتمندان بوده یا صرفا سوالش در این راستا بوده باشد. اما گام بعدی تقوا آنجا بود که حضرتش در پاسخ به پرسشگر دیگری که به گمان خود از اهالی نماز و روزه مستحبی بود، فرمودند: «معیار بندگی و عبادت، بسیاری روزه و نماز یعنی صوم و صلاه مستحب نیست. بلکه عبادت، بسیاری تفکر در آفریده خداوند و تعقل در آیات حکیمانه پروردگار جهان است.» این مرحله‌ای فراتر از آن است که گذشت، چه مرتبه تفکر از بالاترین‌هاست، که البته شاید بهترین کلید آن دعای مستمندان باشد.

آن بزرگ در روایتی دیگر، از زنجیره طلایی روایاتی که دل‌ها بدان‌ها زنده می‌شود، روزه‌داری را مایه توجه بیشتر انسان به نعمت‌هایی دانستند که به آسانی و البته معمولا همیشه با کمترین دغدغه‌ای در اختیار انسان است. آری آدمی براحتی ارزش نعمت‌هایی را که در برابرش هر روز صف می‌کشند، به بوته فراموشی می‌نهد و این خود نگه‌داری و روزه است که با منع چند ساعته خود، بار دیگر نعمت‌های از یاد رفته را از طاق نسیان برداشته و در برابر چشمان می‌نهد. باشد که همیشه خود را بر سر سفره ماندگار و ازلی الهی ببینیم.

اما این پایان ماجرا نیست. چه آن‌که هشت کلید این فردوس هشت دروازه و این پردیس ماندگار هر یک شمایلی دارند؛ و روزه در روزهای سخت و پر حرارت تابستان یکی از شاه کلیدهای دشت خرم خوشبختی و دریای سعادت است. آنجا که پروانه‌های آبی با شاخک‌های طلایی به پیشواز آمده و مسافر تازه رسیده را بر کرانه دلنوازترین رود ماندگار همراهی می‌کنند. تا جایی که امام علیه‌السلام فرمود: «اگر بنده‌ای روزهای گرم [تابستان] را روزه گرفت، او از آتش جهنم رهیده و کلید فردوس برین را به دست آورده است.»

اما برآیند سخن آن که، فهم رفتارهای اهل بیت در موسم‌های عبادی نه بر مبنای تاریخ صرف که بر اخلاق برآمده از قرآن و حدیث و تاریخ، خود پژوهشی بایسته است و البته بر مبنای «لا یمسه الا المطهرون» شاید چند نسل تحقیقات و بررسی‌ها را بطلبد تا گوشه‌ای از دفتر رمز رفتارهای آن حضرات آشکار گردد و اندکی از دروازه‌های هدایت در این دنیا گشوده شود، اگر خدا خواهد.

احمد فلاح‌زاده / جام‌جم