وقفه تنفسی هنگام خواب

دکتر خسرو صادق‌نیت، متخصص اختلالات خواب در این باره به «جام‌جم» می‌گوید: یکی از مهم‌ترین عوامل احساس تنگی‌نفس حین خواب، قطع تنفس است. این اختلال خطرناک در آقایان شایع‌تر و شناخته‌شده‌ترین علامت آن، خروپف است. ولی متاسفانه به دلیل این که خروپف شیوع بالایی دارد، در بیشتر موارد جدی گرفته نمی‌شود.وی در باره علت بروز تنگی‌نفس حین خواب می‌افزاید: وقتی افراد به خواب می‌روند، عضلات در حالت شل‌شدگی کامل قرار می‌گیرد. عضلات ناحیه حلق هم از این حالت مستثنا نیستند و این موضوع می‌تواند، باعث شود راه تنفسی فوقانی تنگ و گاهی کاملا مسدود شود. وی می‌افزاید: تنگ‌شدن این راه باعث بروز خروپف می‌شود و در صورت مسدودشدن راه هوایی ممکن است فرد با احساس تنگی‌نفس از خواب برخیزد.

اختلالی که خود فرد آن را درک نمی‌کند

دکتر صادق‌نیت با اشاره به این که قطع تنفس در خواب در مواردی درک می‌شود که خیلی طولانی باشد، می‌گوید: در غیر این‌صورت و در بیشتر موارد، بیمار متوجه این حالت نمی‌شود، مانند اغلب افرادی که خروپف می‌کنند و متوجه مشکل خود نیستند و حتی آن را کتمان می‌کنند، بیش از 85 درصد افراد مبتلا به وقفه تنفسی در خواب یا «آپنه خواب» از بیماری خود مطلع نیستند و آنها که متوجه می‌شوند، از اهمیت و عوارض مرگبار آن اطلاعی ندارند یا مراجعه‌های نادرستی دارند.

«آپنه خواب» در آقایان شایع‌تر است

آپنه خواب در آقایان دو برابر خانم‌ها شایع است. دکتر صادق‌نیت درباره علت این مشکل می‌گوید: دلیل این مشکل هم آناتومی راه‌های تنفسی و هم هورمون‌های مردانه است. نقش محافظتی هورمون‌های زنانه در خانم‌ها از بروز این مشکل پیشگیری می‌کند به همین دلیل در دوران یائسگی که ترشح هورمون‌های زنانه کم می‌شود، شیوع این بیماری در خانم‌ها هم افزایش جدی پیدا می‌کند.

چاقی هم مقصر است

یکی دیگر از عوامل شیوع آپنه خواب، چاقی است.

به گفته دکتر صادق‌نیت، هر چقدر فردی چاق‌تر باشد، احتمال ابتلای او به این مشکل بیشتر است. از دلیل‌هایی که برای این موضوع متصور است، چاقی و چربی انباشته‌شده در بدن است. چربی دیواره حلق باعث می‌شود، راه تنفسی فوقانی تنگ‌تر شود، بنابراین یکی از درمان‌های اساسی آپنه خواب، لاغر شدن بیمار است.

طاقباز خوابیدن مشکل را تشدید می‌کند

از دیگر عوامل تاثیرگذار در تشدید و بروز آپنه خواب، باید به نحوه خوابیدن بخصوص خوابیدن طاقباز یا همان خوابیدن به پشت اشاره کرد که معمولا باعث تشدید خروپف و قطع تنفس می‌شود. این متخصص اختلالات خواب تاکید می‌کند: اگر فرد به پهلو بخوابد، تا حدی مشکلش کمتر خواهدشد و در مواردی که مشکل خفیف باشد، به پهلو خوابیدن می‌تواند درمان هم محسوب ‌شود.

خروپف را جدی بگیرید

خروپف علامت مهم وجود مشکل در راه‌های تنفسی فوقانی است. دکتر صادق‌نیت می‌گوید: درست است که خروپف با خواب شروع و با بیداری قطع می‌شود، اما برخلاف تصور عمومی، نشانه طبیعی خواب نیست، بلکه علامت یک مشکل جدی و بسته‌شدن راه‌های تنفسی است. پس کسانی که خروپف می‌کنند، باید به آن به چشم علامت احتمالی ابتلا به یک بیماری مهم و خطرناک بنگرند. وی نشانه در معرض خطر بودن بیماران دچار خروپف را این‌گونه برمی‌شمارد: احساس کسالت و خواب‌آلودگی بعد از بیداری، فشارخون بالا و ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی.

وی تاکید می‌کند: اگر همسر یا خانواده فردی علاوه بر خروپف متوجه قطع تنفس وی، هرچند برای چند ثانیه‌ ‌شود، این شخص باید این موضوع را جدی بگیرد و برای بررسی و درمان حتما به کلینیک خواب مراجعه کند.

آپنه، درمان دارد

بهترین راه بررسی مشکل وقفه تنفسی در خواب، آزمایشی به نام پلی‌سونوگرافی یا همان آزمون خواب است که مشکل را با دقت بررسی می‌کند و پس از تعیین نوع و شدت آن، درمان مناسب در نظر گرفته می‌شود.

دکتر صادق‌نیت در این باره توضیح می‌دهد: بیمار در کلینیک‌های خواب یک شب بستری و دستگاه پلی‌سونوگرافـــی به او وصل می‌شود. این دستگاه مجموعه‌ای از چند دستگاه است که با نرم‌افزار خاصی با هم در ارتباط است. وی ادامه می‌دهد: مهم‌ترین کارهایی که پلی‌سونوگرافی انجام می‌دهد، گرفتن نوار مغز، نوار عضله، نوار قلب و همچنین اتصال حسگرهای جریان هوا، خروپف، اکسیژن خون و شرایط خواب فرد است و همزمان دوربین‌ مجهز به مادون‌قرمز حرکات غیرطبیعی حین خواب را ضبط می‌کند. با توجه به وضع بیمار احتمال دارد چند حسگر دیگر هم به او وصل شود تا در مدت خواب تمام اتفاق‌های غیرطبیعی ثبت شود. برای تشخیص اختلال‌های خواب، نتایج کنار هم قرار می‌گیرد و اطلاعات بسیار مهمی از خواب به دست می‌آید.

راه‌های درمان

دکتر صادق‌نیت درباره درمان‌های آسان این بیماری می‌گوید: اگر اضافه وزن دارید،‌وزنتان را کاهش دهید. مصرف سیگار را کاهش دهید و از خوردن خودسرانه داروهای خواب‌آور پرهیز کنید. همچنین می‌توانید با تجویز پزشک از ماسک‌های مخصوصی به نام CPAP (ماسک‌های هوا با فشار مثبت مداوم) استفاده کنید.

از نتایج پلی‌سونوگرافی چه می‌توان فهمید؟

دکتر صادق‌نیت به این پرسش این‌گونه پاسخ می‌دهد: براساس نتایج پلی‌سونوگرافی پزشک می‌تواند متوجه چند موضوع شود؛ زمان شروع خواب و بیداری، زمان به خواب عمیق رفتن، مدت خواب عمیق و مدت خواب سبک، مدت رویا دیدن، دفعات و علت‌های بیدار شدن و هر اتفاق غیرطبیعی‌ که خواب را مختل می‌کند همچون مشکلات قلبی ـ تنفسی و مغزی بررسی می‌شود.

به گفته دکتر صادق‌نیت، نکته مهم در باره بیماری مهلک وقفه‌ تنفسی حین خواب یا آپنه‌خواب، این است که این اتفاق طی یک شب ممکن‌است صد بار تکرار شود بدون این که فرد از آن مطلع شود و احساسش کند. تکرار این اتفاق همراه با از بین رفتن خواب عمیق و باکیفیت و همچنین افت اکسیژن خون است و به همین دلیل روی احساس سرحالی و شادابی فرد تاثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند طی روز، او را بشدت خواب‌آلود کند و قدرت تمرکز و یادگیری‌اش را کاهش دهد.

او تاکید می‌کند: این اختلال می‌تواند باعث تشدید احساس افسردگی و تحریک‌پذیری شود و قدرت آموزش‌پذیری و یادگیری‌ را کم کند. همچنین عوارض جسمی جدی مانند افزایش فشارخون و اختلال‌های قلبی ـ عروقی و زمینه‌سازی برای سکته‌های مغزی و قلبی را به وجود بیاورد که بشدت سلامت را در معرض خطر قرار می‌دهد. همچنین زمینه بروز خطاها را بیشتر می‌کند به طوری که خطر بروز حوادث شغلی و تصادف‌های رانندگی مرگبار برای مبتلایان به خروپف همراه با وقفه تنفسی حین خواب، بیش از ده برابر افراد سالم است. عوارض این اختلال بسیار جدی است به گونه‌ای که بعضی آن را «قاتل مرموز» می‌نامند، زیرا این مشکل بدون این که فرد متوجه شود، چنان صدمه‌ای به او می‌زند که گاهی بتدریج باعث مرگ می‌شود.

کودکان هم مبتلا می‌شوند

در کودکان هم وقفه تنفسی حین خواب دیده می‌شود و خطرهای ناشی از آن می‌تواند بسیار جدی باشد. دکتر صادق‌نیت توضیح می‌دهد: این بیماری هم روی رشد جسمی و هم روی تکامل ذهنی و سیستم عصبی کودک و رفتارهایش تاثیر می‌گذارد. در کودکان، بیش‌فعالی می‌تواند یکی از نشانه‌های این اختلال باشد. این مشکل معمولا در بچه‌های چاق یا دارای لوزه بزرگ بیشتر دیده می‌شود و چون عوارض بیشتری برای بچه‌ها دارد باید جدی‌تر به آن پرداخت و درمانش کرد.

زهرا سادات صفوی سهی / جام‌جم