کیسه ‌کیسه محیط‌ زیست را دفن می‌کنیم

آمارهای بین‌المللی از این حکایت دارد که هر روز در دنیا 5.3 میلیون تن زباله تولید می‌شود، سهم مردم کشورمان هم از این زباله‌ها 56 هزار تن در روز است، به بیان دیگر اگر جمعیت کشور را 75 میلیون نفر در نظر بگیریم در این میان به هر ایرانی 750 گرم زباله تعلق می‌گیرد. ماجرا زمانی بغرنج‌تر می‌شود که بدانید قسمت قابل توجهی از این زباله از جنس پلاستیک است؛ از کیسه‌های نایلونی بگیرید تا وسایل امروزی مانند تلفن همراه و رایانه.

علاوه بر این، تخمین زده می‌شود هر ساله در سراسر دنیا حدود 500 میلیارد تا یک تریلیارد کیسه پلاستیکی تولید و مصرف شود، این در حالی است که فقط یک درصد از این مقدار بازیافت می‌شود.

جالب است بدانید مدتی قبل، مدیرعامل سازمان میادین میوه و تره‌بار تهران درخصوص استفاده تهرانی‌ها از کیسه‌های نایلونی گفته بود روزانه 500 هزار عدد کیسه نایلونی در میادین میوه و تره‌بار مصرف می‌شود بنابراین باید توصیه‌های کارشناسان محیط‌زیست را جدی گرفت و هنگام استفاده از کیسه‌های نایلونی که این روزها دسترسی به آنها خیلی راحت است، سنجیده‌تر عمل کرد.

کیسه‌هایی بظاهر رایگان

از فروشگاه‌های زنجیره‌ای گرفته تا دکه‌های کنار خیابان یا دستفروش‌ها به راحتی و با کمترین قیمت ممکن به کیسه‌های نایلونی دسترسی دارند، به همین دلیل اگر شخصی برای خرید یک مداد هم به مغازه برود آقای مغازه‌دار همان یک مداد را هم داخل کیسه نایلونی گذاشته و به دست او می‌دهد.

کیسه‌های نایلونی در کشورمان آنقدر قیمت ناچیزی دارد که خیلی‌ها از آن به عنوان وسیله‌ای برای تبلیغ استفاده می‌کنند به این شکل که تراکت‌های تبلیغاتی خود را داخل کیسه‌ها گذاشته و آن را رایگان در اختیار فروشنده‌های مغازه‌های مختلف می‌گذارند.

برخی شهروندان هم بدون این که از عواقب کار خود آگاه باشند، دسته‌دسته از این کیسه‌های نایلونی استفاده کرده و آنها را در کمترین زمان ممکن به سطل زباله می‌اندازند، آنچه مشخص است در این بین نقش مردم در استفاده از کیسه‌های نایلونی است. اگر هر شهروند به این مرحله از درک برسد که کیسه‌های نایلونی با وجود رایگان‌بودن می‌تواند هزینه گزافی به محیط‌زیست کشور تحمیل کند، در استفاده از آنها سنجیده‌تر عمل خواهد کرد.

پلاستیک تجزیه‌پذیر تا سه سال دیگر!

هرچند این روزها مسئولان محیط‌زیست کشور هرازگاهی در میان سخنان خود از استفاده و کاربرد کیسه‌های تجزیه‌پذیر حرف می‌زنند، اما تا به حال تاثیر آن در جامعه احساس نشده است.

برای نمونه فرهاد پورسخا، مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست ادعا می‌کند:‌ تا سه سال آینده تمام صنایع در زمان‌بندی‌های تعیین شده ملزم به تولید پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر می‌شوند.

او می‌افزاید: در روز‌های پایانی سال 89 از همه شرکت‌هایی که قادر به واردات تکنولوژی تولید پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر به کشور بودند، برای همکاری دعوت به عمل آمد و در این میان دو شرکت موفق شدند از شرکت‌های معدودی که در دنیا به این تکنولوژی دسترسی دارند نمایندگی دریافت کنند.

به گفته پورسخا، این در حالی است که به صورت همزمان برخی تولیدکننده‌های داخلی هم برای اولین بار این نوع پلاستیک را در کشور تولید کرده‌اند.

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکید می‌کند: برای تولید پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر نیازی به تاسیس خط تولید جدید یا تعویض سیستم نداریم، چون با ترکیب‌کردن چند مواد افزودنی به ماده اولیه پلاستیک می‌توان کاری کرد که پلیمرهای بلند پلاستیک کوچک‌شده و تجزیه‌شدن آنها سرعت بیشتری بگیرد.

پورسخا می‌گوید: بعد از این که پلاستیک تجزیه‌پذیر در کشور تولید شد برای تعیین استاندارد ملی آن نیز اقدام شده است. او ادامه می‌دهد: از طریق کارگروه ملی پسماند و با همکاری سازمان استاندارد کار را پیگیری کرد و در نهایت این استاندارد‌ها سال 91 مشخص شد.

این در حالی است که به گفته مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست برای اجرایی‌شدن این پروژه مطالعات زیادی صورت گرفته است.

او در این باره می‌گوید: در این خصوص جلسه‌هایی با وزارت کشور، صنعت، معدن و تجارت و اتحادیه‌ها برگزار شده و با توجه به نوع مصرف و زمان آن پلاستیک‌های زود تجزیه‌پذیر را تقسیم‌بندی کرده‌ایم. این در حالی است که برخلاف آنچه مشخص شده باید در مدت سه سال استفاده از این نوع پلاستیک‌ها در کشور فراگیر شود، اما با اطلاعاتی که به دست ما رسیده 70 درصد کار در همان سال اول عملی خواهد شد.

استفاده از تجربه کشورهای موفق

برخی کشورهای اروپایی سابقه موفقی در بحث استفاده از پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر داشته و علاوه بر این تا آنجا پیشرفت کرده‌اند که شهروندان‌شان دیگر راضی به استفاده از کیسه‌های نایلونی نیستند.

بهروز ده‌زاد کارشناس محیط‌زیست در این باره به «جام‌جم» می‌گوید: در این کشورها سیاست‌ها به گونه‌ای بوده که مردم نسبت به خطراتی که پلاستیک برای محیط‌زیست دارد کاملا آگاهی پیدا کرده‌اند به همین دلیل اتوماتیک‌وار از کاربرد کیسه‌های نایلونی اجتناب می‌کنند.

برای نمونه، شهروندان هنگام خرید از زنبیل‌هایی که در قدیم در کشورمان هم کاربرد بیشتری داشت استفاده کرده یا از پاکت‌های کاغذی استفاده می‌کنند.

ده‌زاد ادامه می‌دهد: اما در کشورمان هنگامی که از شهر خارج می‌شوید در بیابان‌ها سیل کیسه‌های نایلونی را می‌بینید که به گیاهان چسبیده‌اند.برای این که از شر این معضل رهایی پیدا کنیم​ باید روی فرهنگسازی سرمایه‌گذاری کنیم.

این در حالی است که تب استفاده از کیسه‌های نایلونی به روستاهای دورافتاده نیز رسیده است و این ماجرا می‌تواند برای محیط‌زیست گران تمام شود.

ده‌زاد تاکید می‌کند: شاید در شهرها بتوان این کیسه‌ها را جمع‌آوری کرد، اما در روستاها این کیسه‌ها مستقیم وارد طبیعت‌شده و جمع‌آوری آنها مشکل‌تر می‌شود.

یکی از راهکارهایی که مسئولان می‌توانند به وسیله آن مردم را تشویق کرده تا کمتر از کیسه‌های پلاستیکی استفاده کنند، تخفیف در فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای افرادی است که از زنبیل به جای کیسه‌های نایلونی استفاده می‌کنند. به این شکل که دولت با همکاری فروشگاه‌های بزرگ مبلغی را به عنوان تخفیف در نظر گرفته و این هدیه را به مشتری‌هایی که از زنبیل به جای کیسه‌های نایلونی استفاده می‌کنند، اختصاص می‌دهد.

ده‌زاد می‌گوید: این سیاست از حدود اوایل دهه 70 شمسی در کشورهای موفق اروپایی مانند آلمان شروع شد. برای نمونه برنامه‌ای تبلیغاتی در یکی از شبکه‌های تلویزیونی این کشور پخش می‌شد که در آن خانواده‌های خوب از کیسه‌های نایلونی استفاده نمی‌کردند، اما در عوض خانواده‌های بد در کیسه‌های نایلونی غرق شده بودند.

علاوه بر این به اعتقاد کارشناسان، مسئولان آموزش و پرورش نیز می‌توانند نقش چشمگیری در این میان داشته باشند برای نمونه با اضافه‌شدن نکات زیست‌محیطی به کتاب‌های درسی کودکان می‌توان فرهنگسازی را از سال‌های اول آموزش شروع کرد.

ده‌زاد اضافه می‌کند: علاوه بر این​می‌توان به عنوان اردو کودکان را به محل‌هایی که کیسه‌های نایلونی آنجا را آلوده کرده ، برد تا آنها هر چه بیشتر با خطرات استفاده از این کیسه‌ها آشنا شوند.

راهکار دیگری که می‌توان در این خصوص ارائه کرد، افزایش بهای کیسه‌های نایلونی است. به این شکل مسئولان می‌توانند درآمد به دست آمده از این طریق را در جهت اهداف زیست‌محیطی هزینه کنند.

ده‌زاد می‌گوید: در کشورهای اروپایی مالیات زیادی به کیسه‌های نایلونی اختصاص داده‌اند به همین دلیل افرادی که جنبه‌های زیست‌محیطی را در نظر نمی‌گیرند هم تمایلی به استفاده از آنها ندارند.

مهدی آیینی - گروه جامعه