همنشینی خطرآفرینان با پرندگان

آلودگی انسان به ویروس‌هایی نظیر زیرگونه‌های ان-1 اچ 5 یا ان2 - اچ 9 آنفلوآنزای پرندگان و زیرگونه‌های ان 1‌- اچ 1 و ان2 – اچ 3 آنفلوآنزای خوکی می‌تواند بشدت خطرناک باشد.

مهم‌ترین عاملی که باعث آلوده‌شدن انسان می‌شود، تماس مستقیم یا غیرمستقیم با حیوانات مرده و زنده ناقل این بیماری یا محیط‌‌های آلوده است.

عامل بیماری: آنفلوآنزای پرندگان در اصل یک بیماری ویروسی است که به علت میزبان این ویروس با این عنوان شناخته شده. تمام ویروس‌های شناخته‌شده‌ای که باعث ابتلا به آنفلوآنزا در پرندگان می‌شود، از نوع ویروس A هستند و به همین دلیل گاهی باعنوان آنفلوآنزای نوع A نیز از آنها یاد می‌شود. سازش با این ویروس منحصر به یک گونه خاص از پرندگان نیست.

در واقع مصون‌بودن یک گونه پرنده در برابر یک نوع خاص از این ویروس به هیچ عنوان به معنای مصون بودن در برابر تمام انواع این ویروس‌ها نیست و دقیقا به همین دلیل است که ویروس‌های مختلف می‌توانند گونه‌های مختلفی از پرندگان را آلوده کنند اما واقعیت به آن تلخی‌ها هم که به نظر می‌رسد نیست، زیرا اغلب انواع ویروس‌های آنفلوآنزای پرندگان نمی‌توانند باعث بیماری در انسان‌ها شوند البته نگرانی‌هایی هم که به واسطه ویروس‌های آنفلوآنزای پرندگان در برهه‌های زمانی مختلف در بین جوامع انسانی ایجاد شده، نه‌تنها کم نبوده بلکه حتی آمار مرگ و میر آن هم قابل توجه است.

مهم‌ترین ویروس‌های بیماریزا: مشهورترین نوع آنفلوآنزای پرندگان، آنفلوآنزای ان1– اچ 5 است که سال 2003 شیوع آن آسیا را به لرزه انداخت. سال 2005 دامنه این بیماری به اروپا، خاورمیانه و حتی آفریقا هم رسید و در ژانویه 2012 کشور چین گزارش داد این بیماری هنوز هم در چین قربانی می‌گیرد.  ظرف چند ماه مرگ و میرهای گسترده‌ای هم در ویتنام و کامبوج گزارش شد. مرگ و میرهای مرتبط با این بیماری از سال 1997 شروع شده و تاکنون نیز ادامه دارد.

تنها ویروس ان1- اچ 5 در انسان مولد بیماری نیست، زیرگونـه‌هـایی همچون ان 7 – اچ 7 و ان 2 – اچ 9 نیز برای انسان‌ها بیماریزا هستند.

شدت ابتلا به بیماری در هر یک از انواع با یکدیگر تفاوت دارد. برخی باعث علائم حاد و حتی مرگ و برخی دیگر به عوارض بالینی نسبتا عادی منجر می‌شوند.

راه‌های مقابله: با توجه به رابطه نزدیک انسان و پرندگان، احتمال ابتلا به این بیماری در انسان‌ها کم نیست، لذا بسیاری از سازمان‌های جهانی همچون سازمان بهداشت جهانی درصدد برآمده‌اند به نوعی درصد احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش دهند. لازم به یادآوری است تاکنون هیچ گزارش دقیقی مبنی بر احتمال آلودگی بر اثر مصرف گوشت پخته مرغ یا تخم‌مرغ ارائه نشده است.

جابه‌جایی لاشه پرندگان مرده‌ای که به این بیماری مبتلا بوده‌اند و البته تماس مستقیم با پرنده‌های آلوده زنده می‌تواند باعث ابتلای انسان به این بیماری شود.

این نکته نیز شایان توجه است که پرندگان وحشی و آزاد معمولا تنها به انواع خفیف این بیماری مبتلا می‌شوند در حالی که احتمال آلودگی به انواع کشنده این بیماری در پرندگان اهلی و خانگی نظیر مرغ، جوجه و حتی بوقلمون بیشتر است.

علت آن نیز به نزدیکی پرندگان اهلی برمی‌گردد در حالی که پرندگان آزاد به استثنای فصول
زاد و ولد از یکدیگر دوری می‌کنند. رعایت نکردن بهداشت و نگهداری از پرندگان در فضاهای محدود می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.

نکته مهم دیگر این‌که گرچه انسان‌ها می‌توانند این بیماری را براحتی از پرندگان بگیرند اما در عین حال نمی‌توانند براحتی آن را به سایر همنوعان خود انتقال دهند.

 این بیماری تنها از طریق ارتباط نزدیک و دائم منتقل می‌شود.

راه درازی که برای درمان در پیش است: تحقیقات اخیر نشان داده براحتی نمی‌توان مانع از شیوع این بیماری شد.

سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد کرده مرگ و میر پرندگان مهاجر در هر کشور به دقت مورد مطالعه قرار گیرد و نسبت به آن کوتاهی نشود.

سال  2007 میلادی سازمان بهداشت جهانی مجموعه‌ای از راهکارهای ساده را برای مواجهه با این بیماری پیشنهاد کرد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود: اگر در یک محیط کاری بخصوص دامداری‌ها و مرغداری‌ها مدیران با دو یا چند نفر با علائمی نظیر سرفه، تنگی نفس، نفس‌های
بریده بریده و تب بالای 38 درجه سلسیوس مواجه شدند و وضع این افراد ظرف مدت دو هفته کماکان تغییری نکرد،‌ باید بررسی‌های دقیق‌تر بالینی در دستور کار قرار گیرد.

تمام افرادی که کارشان به نوعی در ارتباط با پرندگان است، باید هنگام بروز این نشانه‌ها بسرعت با پزشک مشورت کنند.

محققان معتقدند هر چه نمونه‌های آزمایشگاهی بیشتری از این بیماری جمع‌آوری شود راحت‌تر می‌توان به روش‌های جلوگیری از شیوع آن نظیر تهیه واکسن فکر کرد. جهش‌های ژنتیکی این ویروس ظرف سال‌های اخیر باعث شده پزشکان نتوانند اظهار نظر قطعی بکنند.

فرناز حیدری - ضمیمه سیب