آموزش قواعد زندگی؛ نیازمند نگاهی نو

از آغاز سال 90 در برنامه تهران 20 با تشکیل یک اتاق فکر و بررسی دوره‌های گذشته این برنامه، طرح راهبردی و درازمدتی را باعنوان طرحی پویا تنظیم کردیم تا با توجه به تغییرات فصلی و رویدادهای مناسبتی بتوانیم یک خط‌مشی را برای دوره‌ای یکساله طراحی کنیم. با این نگرش، انعکاس پیشرفت‌های کشور، مطالبات مردمی و آموزش عمومی به‌عنوان سه پایه اصلی برای دوره یکساله این برنامه در نظر گرفته شد و مبنای ما در انتخاب این زمینه‌ها، اولویت‌های کشور و سازمان صداوسیما بوده است و در ادامه این نگاه راهبردی، موضوعاتی مانند اخلاق شهروندی، انسان‌مداری و سبک زندگی براساس تعلیمات اسلامی مورد توجه قرار گرفت.

در سال 90 و 91 برنامه‌ها بر این پایه و اساس شکل گرفت و انتخاب مهمان‌ها، طراحی سوال‌ها، گزارش‌ها و ارتباط‌های تلفنی مردمی به گونه‌ای سازمان داده شد که ضمن ایجاد جذابیت بتوانیم با یک برنامه چالشی و گفت‌وگو محور، عنصر آموزش همگانی را به‌عنوان یکی از اهداف مهم رسانه ملی در لایه زیرین برنامه جاری کنیم.

روح این آموزش در مقدمه برنامه، به سمت و سوی پرسش‌های مجریان و مهم‌تر از آن در پرسش مخاطبان جاری بود، به طوری که مخاطبان با برخی مقدمات طراحی شده از آغاز برنامه به گونه‌ای هدایت می‌شدند که پرسش‌های لازم در ذهنشان شکل گیرد. به این معنا که ما ضمیرآگاه مهمان و ضمیر ناخودآگاه مخاطب را هماهنگ با یکدیگر به سوی موضوعاتی می‌کشاندیم که سیاست برنامه آنها را براساس مصوبات اتاق فکر در لایه زیرین گفت‌وگوها جاری می‌کرد. گزارشگر و تصویربردار نیز با همین زیرساخت‌ها توجیه می‌شدند تا بتوانیم درنهایت به اهداف مورد نظر دست یابیم. خوشبختانه نتایج به دست آمده از نظرسنجی‌های رسانه ملی و شبکه پنج از کارایی این عملکرد حکایت داشته است به طوری که در دو سال متوالی، تهران 20 به‌عنوان پرمخاطب‌ترین برنامه زنده گفت‌وگومحور محض انتخاب شده است.

به‌همین دلیل در این مدت اگر بنا بر اعمال تغییر بود، تغییرات لازم بیشتر در رو بنای برنامه صورت می‌گرفت تا جذابیت حاصل از نوآوری‌ها حتما تداوم داشته باشد. اتاق فکر ما به این موضوع اعتقاد دارد که هر نوآوری به مرور تکراری می‌شود و جذابیت خود را از دست می‌دهد. به‌همین خاطر در دو سال گذشته تغییرات محسوس و نامحسوسی در این برنامه صورت گرفت تا با حفظ کلیت برنامه، فصل‌هایی از آن نو شوند، ما معتقدیم پس از مدتی باید در یک برنامه تلویزیونی تغییراتی ایجاد کرد. آنچه از مجموعه برنامه‌های دو ساله حاصل شده است، توجه کامل به مواردی مانند اخلاق شهروندی، آیین همزیستی، احترام به بزرگ‌ترها، رعایت دلمشغولی جوانان، توجه به محیط زیست، مشارکت در اداره شهر، ترافیک و حمل و نقل و مسائل اینچنینی است. حضور در حرکت‌های حماسی مانند انتخابات هم مورد توجه ما در سال 92 بوده است.

براساس طرح‌های راهبردی اولیه، سبک زندگی پدیده مهمی است که ما سعی داریم در ادامه این مسیر آن را اساس بخش‌های مختلف تهران 20 قرار دهیم. این پدیده‌ها با توجه به شعار سال که همان حماسه سیاسی و اقتصادی است بخوبی مورد توجه متولیان برنامه قرار گرفته است.

میزان تاثیرگذاری این برنامه‌ها بر مخاطب و فرهنگ شهرنشینی به نگاه برنامه‌ساز بستگی دارد. بخش سبک زندگی تهران 20 در همین خصوص طراحی شده است، یعنی آموزش زندگی شهری. این‌که شیوه زندگی مردم تغییر کرده و ما از سبک زندگی می‌توانیم برداشت‌های مختلفی داشته باشیم.

اگر در طراحی‌های مختلفی که در برنامه اجرایی شده‌ است، دقیق شویم می‌بینیم همه آنها به شیوه و آداب زندگی مردم پرداخته‌اند. بسیاری از مشکلات موجود باید مورد توجه بیشتر قرار گیرد و به مرور از جامعه رخت بربندد، همان گونه که در زمینه راهنمایی و رانندگی تاکیدات مکرر سبب شد بسیاری از قوانین مانند بستن کمربند ایمنی برای همگان جا بیفتد و امروزه هر کسی که سوار خودرو می‌شود نخستین کاری که می‌کند کمربند ایمنی خود را می‌بندد، درواقع باید این نکته را در نظر گرفت که بالا بردن فرهنگ شهرنشینی در سطح جامعه به تکرار و داشتن خلاقیت در آموزش نیاز دارد.

اما در برنامه‌های گفت‌وگومحور، جذابیت کلام محور می‌تواند کمک‌رسان باشد و آنچه باید در این دست برنامه‌ها اتفاق بیفتد، جذابیت محتوایی، گزارش‌های متفاوت، خلاقانه و پاسخگویی به سوالات مردم است. در واقع برنامه‌ای موفق است که دو سویه باشد، یعنی ما یکطرفه حرف نزنیم. مخاطب باید خود را در دل برنامه ببیند سوالاتش را بپرسد و پاسخش را دریافت کند. این اتفاق در دل تهران 20 افتاد و پیامک‌هایی که در طول برنامه دریافت می‌کنیم و زنده به آنها پاسخ می‌دهیم، از این امر نشان دارد.

بسیاری از ارگان‌ها و سازمان‌ها در آموزش فرهنگ شهری دخیل هستند. از آموزش و پرورش گرفته تا نهادهای فرهنگی و شهری دیگر که هر یک، شرح وظایف مشخصی دارند. بالاتر از همه اینها رسانه ملی ایستاده است و مسئولیت آموزش را به عهده دارد، اما در صورتی می‌تواند موفق ظاهر شود که دیگر ارگان‌ها با آن همسو شوند.

این روزها مشکلات بسیاری در کلانشهرها وجود دارد و به خاطر گسترش روزافزون آن، فرهنگ‌های متناقض و مختلفی را در یک جا جمع کرده است که نیازمند آموزش ویژگی‌های شهرنشینی و قواعد زندگی هستند. رسانه ملی مسئولیت سنگینی به عهده دارد و معتقدم در سال‌های اخیر رشد فزاینده‌ای را در برنامه‌های رادیو و تلویزیون داشته‌ایم که البته باز هم جای پردازش بیشتری دارد. باید از یک زاویه جدید و با نگاهی نو، مسیر را ادامه داد و اکتفا به چند برنامه گفت‌وگومحور صحیح نیست و بهتر است کارهای دیگر تصویری مانند سریال و فیلم نیز به مدد آیند تا بتوان این آموزش‌ها را بیش از پیش به داخل جامعه آورد.

برنامه‌ریزی‌ها باید برای هر سنی متفاوت باشد مثلا در حوزه راهنمایی و رانندگی استفاده از انیمیشن‌های آموزشی برای گروه سنی جوان و نوجوان ساخته شد که با ادبیات نوجوانان همخوان بود، ولی بر بزرگ‌ترها نیز تاثیر گذاشت. بنابراین خلاقیت در قالب رسانه، شیوه‌های مختلفی دارد که علاوه بر انیمیشن شامل فیلم، سریال، مسابقه، بازی و... می‌شود. در هر چارچوبی باید آموزش باشد و اگر از همه این ظرفیت‌ها و خلاقیت‌ها بدرستی استفاده کنیم، به نتایج مطلوب‌تری خواهیم رسید.

حسن میربها / ‌تهیه‌کننده «تهران 20»