مرگ در شهربازی‌‌ها چرخ می‌زند

بازی مرگ را همه آنهایی که جان شیرین‌شان را بر سر لحظه‌ای شادی در شهربازی‌ها گذاشتند، به چشم دیده‌اند.

شهربازی‌های ناامن و غیراستاندارد در حالی همچنان در این سال‌ها به کارشان ادامه می‌دهند که هنوز پاسخ روشنی برای این سوال که چه کسی مسئول حفظ امنیت جانی آنهاست، پیدا نشده است؟

هنوز روشن نیست مسئولیت نظارت بر ایمنی تجهیزات نصب شده در شهربازی‌ها به عهده کدام سازمان و دستگاه متولی است؛ شهرداری، سازمان استاندارد، وزارت کشور یا استانداری؟ شاید هم ایمنی در شهربازی‌ها متولی ندارد.

4964 وسیله غیراستاندارد در شهربازی‌ها

گزارش‌های به دست آمده از بررسی وضع ایمنی تجهیزات نصب شده در شهربازی‌های کشور، آمارهای نگران کننده‌ای را پیش روی ما می‌گذارد.

از ابتدای سال 87 تا پایان آذر 91 ، تعداد 606 شهربازی در کشور با 6452 تجهیزات (وسایل بازی) از سوی شرکت‌های بازرسی سازمان استاندارد ایران مورد بررسی قرار گرفته‌است که از این تعداد 892 دستگاه موفق شدند گواهی یا مجوز معتبر و استاندارد را به دست آورند.

596 دستگاه نیز دارای گواهی نامعتبر هستند، به این معنی که هنگام بازرسی گواهی معتبر داشتند، اما حالا با پایان دوره مجوز، اعتبار این گواهی تمام شده و نسبت به بازرسی و تمدید مجدد آن اقدامی نشده است.

نکته نگران‌کننده در این میان، آمار 4964 مورد دستگاه و وسایل بازی نصب شده در شهربازی‌هاست که در این بازرسی‌ها به دلایل مختلف موفق به گرفتن گواهی استاندارد و ایمنی نشده و به دلیل غیراستاندارد و ناایمن بودن در بازرسی انجام شده مردود شده‌اند.

این آماری است که رئیس کمیته استانداردسازی مراکز تفریحی سازمان ملی استاندارد ایران، از بررسی وضع ایمنی تجهیزات شهربازی‌ها در فاصله سال‌های 87 تا 91 می‌دهد.

نگاهی به گذشته نشان می‌دهد موضوع غیراستاندارد بودن تجهیزات شهربازی‌های کشور برای اولین بار نیست که مطرح می‌شود، چراکه مدیرکل پیشین استاندارد و تحقیقات صنعتی استان اصفهان، سال 89 در اظهارنظری از غیراستاندارد بودن شهربازی‌های استان اصفهان خبر داده و آنها را مستحق ذوب شدن در کوره‌های ذوب آهن دانسته بود.

شهرداری: مسئولیت نداریم

اولین گزینه برای مسئولیت ایمن‌سازی فضاهای تفریحی و شهربازی‌ها به نظر می‌رسد شهرداری‌ها باشند، اما برخلاف تصور عامه مردم مسئولان شهرداری کاملا خود را از پذیرفتن مسئولیت ایمنی شهربازی‌ها کنار می‌کشند.

سخنگوی معاونت خدمات شهری شهرداری تهران در این زمینه تاکید می‌کند: فقط در مورد اماکن تفریحی و وسایل بازی و سرگرمی که در پارک‌ها و بوستان‌های محله‌ای شهر تهران وجود دارد، شهرداری مسئول است و در غیر این صورت شهرداری هیچ مسئولیتی در قبال شهربازی‌های بزرگ شهر ندارد، چون اداره هر یک از آنها به بخش خصوصی واگذار شده و خود آنها نیز باید در این زمینه پاسخگو باشند.

سازمان استاندارد: همکاری نکردند

سال 81 بود که تدوین استانداردهای ملی تجهیزات زمین بازی و تجهیزات شهربازی در دستور کار سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران قرار گرفت با این امید که شاید آشفته بازار ورود تجهیزات غیراستاندارد به شهربازی‌ها سر و سامانی پیدا کند، اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد.

براساس قانون، استاندارد تجهیزات زمین بازی و وسایل شهربازی اجباری شد، اما چرا سازمان استاندارد تاکنون اقدام چندان قاطعی در برخورد با گردانندگان شهربازی‌های غیراستاندارد انجام نداده است و به نظر می‌رسد به گونه‌ای با آنها مماشات کرده است؟

رئیس کمیته استانداردسازی مراکز تفریحی سازمان ملی استاندارد ایران، از کارشناسانی است که از ده سال پیش تاکنون موضوع استاندارد و ایمنی شهربازی‌های کشور را پیگیری می‌کرده است.

او کوتاهی سازمان استاندارد در موضوع ایمنی شهربازی‌ها را نمی‌پذیرد و می‌گوید: موضوع ایمنی شهربازی‌ها از همان ابتدا با مقاومت‌هایی از سوی برخی دستگاه‌ها مواجه بوده که باعث شده کار استانداردسازی ایمنی شهربازی‌ها در این سال‌ها همواره با کندی پیش برود.

مریم نیری با یادآوری دهه 80 که موضوع استانداردسازی تجهیزات شهربازی‌ها پس از وقوع چند حادثه مرگبار در شهربازی‌ها، برای اولین بار به صورت جدی مطرح شد، می‌گوید: در دهه 80 چون بیشتر مجوزهای تاسیس شهربازی‌ها از سوی وزارت کشور صادر می‌شد، وزارت کشور نیز معتقد بود چون استاندارد خاصی در این زمینه وجود ندارد، بنابراین هر متقاضی که با معیارهای این مجموعه همخوانی داشته باشد، می‌تواند مجوز احداث شهربازی را دریافت کند.

او ادامه می‌دهد: از آن طرف، سازمان استاندارد زمانی می‌تواند وارد حوزه استانداردسازی شود که برای کالا یا خدمتی استاندارد ملی وجود داشته باشد و اگر این استاندارد بود، زمانی می‌تواند ازابزارهای قانونی استفاده کند که آن کالا یا خدمت مشمول مقررات استاندارد اجباری شده باشد. در چنین شرایطی با توجه به این که در آن زمان هیچ استاندارد ملی در زمینه تجهیزات شهربازی‌ها وجود نداشت، بنابراین اولین الزام ما برآورده نشده بود که بخواهیم در مرحله بعدی وارد حوزه استانداردسازی شهربازی‌ها شویم.

به گفته شیری، سال 81 مطالعاتی برای بررسی شهربازی‌های استاندارد دنیا آغاز شد و پس از مطالعه استاندارد شهربازی‌های اتحادیه اروپا و استرالیا، سرانجام استانداردهای استرالیا به عنوان منبع تدوین استاندارد ملی شهربازی‌های کشور انتخاب شد.

پس از آن دیدیم اگر بخواهیم صبر کنیم تا این استانداردها تدوین شود و شماره ملی بگیرد، زمان را از دست خواهیم داد در نتیجه با وزارت کشور وارد مذاکره شدیم و توافقنامه‌ای امضا شد مبنی بر این که وزارت کشور تا زمانی که این استانداردها تدوین نشده، بهره‌برداران شهربازی‌ها را ملزم کند با سازمان استاندارد برای ایمن‌سازی شهربازی‌ها همکاری کند، چون ما هنوز ابزار قانونی نداشتیم که بخواهیم به واسطه آن مالکان شهربازی‌ها را مجبور به رعایت استانداردهای ایمن‌سازی کنیم.

به این ترتیب قرار شد شرکت‌های بازرسی سازمان استاندارد برای بررسی تجهیزات شهربازی‌ها انتخاب شود، اما متاسفانه وزارت کشور برای اجرای این توافق‌نامه با سازمان استاندارد همکاری نکرد، در نتیجه تصمیم گرفتیم خودمان کار را پیش ببریم.

تدوین استانداردها تا سال 85 طول کشید و از ابتدای سال 87 استانداردهای شهربازی‌ها اعلام شد.

سنگ‌اندازی بخش خصوصی

اجباری شدن استاندارد شهربازی‌ها هرچند خبر خوشحال‌کننده‌ای برای مردم بود، اما در اجرا با مقاومت‌هایی از سوی برخی بهره‌برداران شهربازی‌ها (بخش خصوصی گرداننده شهربازی‌ها) مواجه شد.

به این ترتیب که برای بازرسی از هر شهربازی لازم بود مالک شهربازی هزینه این بازرسی را بپردازد تا بازرسی انجام شود و چون این مبلغ پرداخت نمی‌شد در نتیجه کار گره می‌خورد.

نتیجه این شد که به گفته رئیس کمیته استانداردسازی مراکز تفریحی سازمان ملی استاندارد ایران، قرار شد در سه ماهه آخر سال 89 بودجه‌ای از سوی سازمان استاندارد برای بازرسی اولیه از شهربازی‌ها اختصاص داده شود تا به این ترتیب کار شروع شود.

نیری معتقد است که این کار باعث ایجاد جهشی در موضوع بازرسی از تجهیزات شهربازی‌ها شد به طوری که تا سه ماهه آخر سال 87 فقط 500 وسیله شهربازی در کل کشور بازرسی شده بود که همه هم مردود اعلام شد، اما در سه ماهه آخر سال 89 بیش از سه برابر یعنی 1500 وسیله در شهربازی‌های کشور مورد بازرسی قرار گرفت، هرچند متاسفانه برخی از این وسایل آنقدر فرسوده بود که امکان این‌که بتوان در یک بازرسی آن را استانداردسازی کرد، وجود نداشت.

او می‌گوید: اما این بار سازمان استاندارد ابزار قانونی در اختیار داشت، بنابراین شروع کردیم به پلمب تجهیزات و به بهره‌برداران فشار آوردیم یا وسایل بازی را استاندارد کنید یا باید در شهربازی را پلمب کنید. این روندی است که از سال 87 تاکنون هم همچنان ادامه دارد.

البته این تنها کار سازمان استاندارد نبود، چراکه به موازات آن کمیته استانداردسازی مراکز تفریحی نیز آغاز شد، کار این کمیته این بود که از همه بهره‌برداران و تولیدکنندگان تجهیزات شهربازی‌ها، نماینده وزارت کشور، شهرداری‌ها و سازمان پارک‌ها دعوت شد تا در این کمیته بررسی کنند کار استاندارد‌سازی شهربازی‌ها چطور باید دنبال شود.

نیری این را هم می‌گوید که در سال‌های اخیر، همکاری شهرداری‌ها با سازمان استاندارد امیدوارکننده شده است، سازمان استاندارد از شهرداری‌ها خواسته است برای صدور مجوز احداث شهربازی‌ها، متقاضیان را ملزم کنند که با سازمان استاندارد برای خرید و نصب تجهیزات ایمن و استاندارد در تعامل باشند.

بازرسی‌های سالانه و دوره‌ای از شهربازی‌ها

از سال 87 تاکنون که استاندارد شهربازی‌ها اجباری اعلام شد، فرآیند اجرای استاندارد تجهیزات شهربازی‌ها کاملا برون‌سپاری شده است، به این ترتیب شرکت‌های بازرسی‌ از سوی سازمان استاندارد، گزینش و انتخاب می‌شوند که با اعزام به شهربازی‌ها وضع ایمنی تجهیزات شهربازی‌ها را بازرسی و گزارش این بازرسی را به سازمان استاندارد ارائه می‌کنند.

نیری درباره شیوه بازرسی‌ها توضیح می‌دهد: پس از این که کار بازرسی تجهیزات شهربازی از سوی شرکت‌های بازرسی انجام شد در صورت تائید ایمنی تجهیزات نصب شده در شهربازی، گواهی یکساله ایمنی برای آنها صادر می‌شود، عمر این گواهی یکساله است، اما نه به آن معنا که در این مدت بررسی وضع تجهیزات به حال خود رها شود پس در این مدت دستگاه‌ها و وسایل بازی هر سه ماه یکبار مورد بازدید دوره‌ای قرار می‌گیرد و نتیجه کار به سازمان استاندارد باید گزارش شود.

نوشدارو پس از مرگ سهراب

بازرسی و کنترل تجهیزات شهربازی‌ها پس از نصب و در حال بهره‌برداری، مصداق نوشدارو پس از مرگ سهراب است.

این گفته رئیس کمیته استانداردسازی مراکز تفریحی سازمان استاندارد ایران است که معتقد است فرآیند استانداردسازی باید از مرحله طراحی و تولید وسایل و دستگاه‌های بازی انجام شود و در صورتی که این مراحل بدرستی پیش رفت، بازرسی در مرحله بهره‌برداری هم روی غلتک خواهد افتاد.

نیری اشاره می‌کند با وجود این‌که دو سال است موضوع استانداردسازی تجهیزات شهربازی‌ها به طور جدی پیگیری می‌شود، اما هنوز مقاومت‌هایی از سوی بهره برداران شهربازی‌ها (بخش خصوصی) وجود دارد به طوری که برخی گردانندگان شهربازی‌ها حاضر به هزینه‌کردن برای استانداردسازی شهربازی‌ها نیستند، آنها ممکن است به بهانه‌های مختلف مانند نداشتن پول کافی زیر بار تعویض تجهیزات نروند، اما جان شهروندان موضوعی نیست که بشود از آن سرسری گذشت.

پوران محمدی -‌ گروه جامعه