گمشده در میان ابرها

مدتی زیادی از تاسیس شرکتی که «کیل گودوین» برای تصویربرداری از رویدادهای ورزشی محلی ایجاد کرده بود نمی‌گذشت. کسب و کار این شرکت بد نبود تا این که یک روز در کمال ناباوری رویدادی تلخ، زندگی شغلی آقای گودوین را در هم ریخت.

کد خبر: ۵۵۳۶۸۹

آقای گودوین همه فیلم‌هایی را که از رویدادهای مختلف ورزشی تهیه می‌کرد، به‌خاطر حجم زیاد، به جای ذخیره در رایانه شخصی خود، روی یکی از سرویس‌های ذخیره فایل روی سرورهای ابری ذخیره می‌کرد.

اما آن روز متوجه شد که پلیس فدرال ایالات متحده، سایت مذکور را به اتهام نقض قوانین کپی رایت تعطیل کرده و از آن پس بود که او و 150 میلیون کاربر دیگر نتوانستند به حساب کاربری خود دسترسی داشته باشند.

وقتی که گودوین از دولت تقاضای بازپس‌گیری فیلم‌هایش را کرد با پاسخی غیرمنتظره روبه‌رو شد. دولت در پاسخ به او گفته بود که: «از لحظه آپلود فایل‌ها در اینترنت، دیگر آنها به وی تعلق نداشته و آپلود فایل روی اینترنت، به معنای واگذاری حقوق مالکیت آن است.»

اما این ماجرا چه ربطی به ما دارد و چرا باید نگران این وضع بود؟ دلیل اصلی برای نگرانی این است که همه ما به نوعی در زندگی دیجیتالی خود از فضای ذخیره ابری داده‌ها استفاده می‌کنیم.

امکان استفاده از ایمیل، شبکه‌های اجتماعی و حتی خواندن کتاب‌های الکترونیکی همه از طریق سرورهای ابری برای ما فراهم می‌‌شود. انبوهی از سرورها که هزاران کیلومتر از ما فاصله دارند، موسیقی، عکس‌های خانوادگی و بسیاری از اطلاعات مهم ما را در خود جای داده‌اند.

دنیای دیجیتال هر روز بیشتر به فضای ذخیره ابری داده‌ها وابسته می‌شود و همگام با این پیشرفت‌ها، تعریف اولیه‌ای که از مالکیت داریم نیز تغییر می‌یابد.

در چند دهه گذشته، کاربران رایانه‌ها در محیط‌های کاری یا دانشگاهی، چند رایانه را به هم متصل کرده و در شبکه به‌وجود آمده، اطلاعات را با یکدیگر به اشتراک می‌گذاشتند. اما با ورود رایانه‌های ارزان قیمت اوضاع نیز کم کم تغییر کرد.

امروزه باز هم رایانه شخصی ما به چند رایانه دیگر متصل می‌شود و به تبادل داده می‌پردازد، اما این بار این رایانه‌ها دیگر به یک اداره یا دانشگاه محدود نیستند و بسیاری از آنها در سرورهای عظیم و غول آسای متعلق به شرکت‌هایی نظیر آمازون، گوگل و مایکروسافت قرار دارند.

نکته جالب اینجاست که بسیاری از کاربران ناخواسته از این فضای ابری بهره می‌برند. در یک نظرسنجی، نیمی از پاسخ دهندگان گفتند که از فضای ابری استفاده نمی‌کنند، اما واقعیت آن است که 95 درصد آنها در زندگی روزمره خود در برخی موارد از آن بهره می‌برند.

فضای ابری ذخیره داده‌ها بشدت زندگی دیجیتالی بشر امروزی را تحت‌تاثیر قرار داده است. شرکت آمازون به تنهایی حدود 450 هزار سرور در سراسر دنیا در اختیار دارد و فضا و سایر خدمات را برای وب سایت‌ها و کسب و کارهای مختلف فراهم می‌سازد که البته هزینه استفاده از این سرورهابه مراتب کمتر از تملک سرور توسط خود این کاربران است.

مطالعه‌ای که سال 2012 انجام شد نشان داد که هر روز نیمی از کاربران اینترنت در ایالات متحده حداقل از یک سایت بازدید می‌کنند که روی یکی از سرورهای آمازون میزبانی می‌شود.

بسیاری از امور شخصی ما در اینترنت نیز تحت تاثیر رایانش ابری قرار دارد. عکس و فیلم‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی قرار می‌دهیم و پیوست ایمیل‌هایی که از طریق سرویس‌هایی نظیر جی‌میل برای دیگران ارسال می‌کنیم در این فضا ذخیره می‌گردد.

افزون بر این، گرایش روزافزون به استفاده از سرویس‌هایی نظیر گوگل درایو، مایکروسافت اسکای درایو و نیز آی کلاود اپل را باید مد نظر قرار داد.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که فقط تا سال دیگر، زندگی دیجیتالی ما به‌طور کامل به رایانش ابری وابسته خواهد شد. اما اقبال روزافزون به این رویکرد جدید ذخیره اطلاعات سبب نگرانی برخی از کارشناسان در این حوزه شده است.

با ذخیره فایل‌های شخصی خود بر روی سرویس‌هایی که توسط برخی شرکت‌ها نظیر آمازون میزبانی می‌شود، گویی اموال خودمان را در انبار شخصی دیگر قرار می‌دهیم. نکته اینجاست که حتی قراردادهایی که برای انبارهای فیزیکی منعقد می‌شود، برای سرویس‌های ابری ذخیره داده وجود ندارد. با این که مالکیت معنوی عکس‌ها، فیلم‌ها و متن‌هایی که ایجاد کرده و آپلود کرده‌ایم به ما تعلق دارد، اما واقعیت آن است که در قراردادی که هنگام ثبت نام در این سایت‌ها با مفاد آن موافقت می‌کنیم (و البته بسیاری از ما اصلا حوصله خواندن آن را هم نداریم!) از بسیاری از حقوقی که نسبت به آن فایل‌ها داریم دست می‌کشیم. به‌عنوان نمونه، پس از این که فیسبوک، ابزارک مشهور اشتراک عکس یعنی اینستاگرام را خرید، برخی از مفاد استفاده از آن را تغییر داد و به این شکل این شرکت می‌تواند ار عکس‌های آپلود شده کاربران خود برای تبلیغات استفاده کند.

افزون بر این، بسیاری از سرویس‌های مبتنی بر رایانش ابری به صوت آگاهانه و از روی قصد، فایل‌ها و ایمیل‌هایی را که از نظر نرم افزار غیرقانونی و یا غیراخلاقی هستند، به صورت خودکار پاک می‌کند. البته این نرم افزار گاهی می‌توانددچار خطا در تشخیص نیز گردد و به صورت اشتباه فایل‌هایی را پاک کند. مشکل اینجاست که اگر فایلی را از روی رایانه خود پاک کنیم، امکان بازیابی آن وجود دارد؛ حال آن که این امکان در سرویس‌های ابری وجود ندارد و همین مساله ذخیره اطلاعات روی این سرور‌ها را پر خطر می‌سازد.

اما چرا با وجود این خطر هنوز هم این سرویس‌ها طرفداران فراوان دارند. اصلی‌ترین دلیل این رویه را می‌توان در سهولت استفاده از آنها و نیز هزینه کمتر آن نسبت به روش‌های مشابه دانست. همین دلایل بود که آقای گودوین را به ذخیره داده‌های خود روی سرویس میزبانی مگاآپلود سوق داد و در نهایت پلیس فدرال آمریکا نیز این سایت را به علت میزبانی فایل‌هایی که قوانین مالکیت معنوی را زیر پا می‌گذاشت، تعطیل نمود. البته آقای گودوین شکایتی را تسلیم دادگاه کرده و هنوز منتظر نتیجه دادگاه است.

یکی از اصلی‌ترین مشکلات پیش‌رو، نبود انطباق قوانین موجود با پیشرفت‌های فناوری است. مساله مالکیت تا حد زیادی به اشیا با ماهیت فیزیکی باز می‌گردد.

در این میان فایلی که چند قسمت شده و روی چند سرور مختلف قرار گرفته در هیچ کجای قوانین فعلی مالکیت نمی‌گنجد حتی اگر بتوان فایل را به‌عنوان فضایی روی هارددیسک‌های شرکت‌های میزبانی در نظر گرفت، آن وقت هر هارد دیسک ممکن است هزاران مالک داشته باشد که این خود بر پیچیدگی امور می‌افزاید. به‌عنوان نمونه، سرویس دراپ باکس که روی سرورهای آمازون میزبانی می‌شود، فایل‌های آپلود شده کاربران خود را به صورت خودکار بین سرورهای مختلف پخش می‌کند و کاربران هرگز نمی‌دانند که فایل آنها در کجا قرار دارد.

همچنین اگر فایلی را آپلود کنید که قبلا روی سرور دراپ باکس موجود باشد، سرویس دارپ باکس برای جلوگیری از هدر رفتن انرژی و سایرمنابع، آن را کپی نمی‌کند و شما را به فایل موجود قبلی متصل می‌سازد. آیا این فایل به شما تعلق دارد؟ بی‌شک خیر. همان‌طور که می‌بینید ابهامات این حوزه روز به روز در حال افزایش است.

میزبانی هوشمند

یکی از پیشنهادهای مطرح شده برای رفت این مشکل، استفاده از مدلی است که جعبه ذخیره اطلاعات (data deposit box) نامیده می‌شود. به این صورت عکسی که در یک شبکه اجتماعی آپلود کرده‌اید در سروری در خانه‌تان یا حتی در سروری که متعلق به یکی از دوستان‌تان است، ذخیره می‌شود. در حال حاضر برخی سرویس‌های میزبانی نظیر Diaspora و FreedomBox چنین قابلیتی را به کاربران عرضه می‌کنند.

راه‌حل دیگری که در این میان پیشنهاد می‌شود، ایجاد برخی تغییرات میان کاربر و فضای ابری است. در دوره‌ای که رایانه‌ها با سیستم عامل MS Dos کار می‌کردند، کاربران عادی هیچ تصور روشنی از فایل‌های قرار گرفته روی هارد دیسک خود نداشتند، اما با ورود ویندوز و آیکون‌های متعدد، این نگرش تغییر یافت.

شاید انجام کاری مشابه بتواند نگاه به مساله ذخیره ابری فایل‌ها را نیز دگرگون ساخته و زمینه حل شدن مشکلات پیش رو را هموار سازد.

در هر صورت با دو گزینه اصلی برای حل مشکلات پیش روی مالکیت در فضای ابری روبه‌رو هسیتم: یا باید به صورت جدی ساختار فضای ابری را مورد بازنگری قرار دهیم یا این‌که دیدگاه‌های بنیادین در مورد مساله مالکیت را به چالش بکشیم.