کیسه‌های خون وارداتی دردسرساز شد

بالاخره مشکل بیماران تالاسمی شیرازی آن‌قدر جدی شد که به گوش مسئولان پایتخت‌نشین هم رسید و آنها باخبر شدند کیسه‌های خونی که از فروردین امسال در اختیار این بیماران قرار گرفته باعث بروز علائم حساسیت در آنها شده است و برخی از بیماران که از این کیسه‌ها استفاده کرده‌اند دچار مشکلاتی نظیر علائم حساسیت پوستی و در برخی موارد شدید علائم تنفسی، تپش قلب و ضعف عضله شده‌اند.بیماران مدعی هستند که این کیسه‌ها از سنگاپور وارد کشور شده است.

علیرضا صحراگرد، رئیس اداره امور بیماری‌های خاص دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این باره به مهر توضیح داد: این کیسه‌ها در شیراز و بندرعباس مورد استفاده قرار گرفت و شیراز نخستین جایی بود که بیماران به آن واکنش دادند البته این محصولات، با فناوری روز دنیا تهیه شده بود، اما در برخی از بیماران واکنش‌هایی ایجاد کرده است.

البته همه مسئولان موضوع حساسیت بیماران تالاسمی به این کیسه‌های خونی را به آسانی صحراگرد نپذیرفتند، برای مثال علیرضا توسلی مدیر انتقال خون استان فارس ابتدا در گفت‌وگوی رسانه‌ای ابراز کرد که واکنش پوستی و خونی ممکن است در بیشتر بیماران تالاسمی به وجود بیاید، اما سر‌انجام گفت: ممکن است برخی محصولاتی که وارد کشور می‌شود مشکلاتی نیز داشته باشد و اگر گزارشی در اختیار ما قرار گیرد ما نیز گزارش‌ها را به ستاد مرکزی انتقال خون کشور منعکس می‌کنیم و آنها نیز سیاست‌های خرید خود را عوض می‌کنند.

بر اساس ادعای این مسئول شمار واکنش‌ها 12 مورد بوده که فقط سه موردش شدید بوده و در همه موارد کنترل شده است، محمد فرانوش معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد که شمار این کیسه‌های خون، 3000 عدد بوده است که پس از بروز علائم حساسیت در بیماران بسرعت جمع‌آوری شده است.

فروشنده قدیمی، سرمان کلاه گذاشت یا ...

به گفته معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون، تصور بیماران مبنی بر این که تولیدکننده اصلی کیسه‌ها، کشور سنگاپور بوده درست نیست و آنها در حقیقت تولید شرکت جی. ام. اس ژاپن است که سنگاپور امتیاز تولیدش را گرفته است و ایران از حدود یک دهه پیش این کیسه‌ها را از سنگاپور می‌خریده و در این مدت، کیسه‌ها هرگز اشکالی نداشته است.

او درباره شیوه نظارت بر کیفیت کیسه‌های خون می‌گوید: کیفیت این کیسه‌ها در دوره‌ای هشت تا ده روزه در آزمایشگاه کنترل کیفی سازمان انتقال خون سنجیده می‌شود. کیسه‌های خونی که ایجاد حساسیت کرده است نیز در این آزمایشگاه بررسی شده بود و از نظر کارشناسان مشکلی نداشت.

فرانوش توجیهی ندارد که چگونه ممکن است کیسه‌های خونی که از نظر کیفی در آزمایشگاه کنترل کیفی سازمان انتقال خون تائید شده، برای بیماران عوارض ایجاد کند و فقط اطمینان می‌دهد به دستور سازمان انتقال خون، همه کیسه‌ها جمع‌آوری شده و دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و ایران فعلا خرید کیسه‌های خونی از شرکت سنگاپوری را نیز قطع کرده است تا نتیجه پژوهش‌ها درباره علت حساسیت‌زا بودن کیسه‌ها مشخص شود.

مجید آراسته، رئیس هیات مدیره انجمن تالاسمی ایران نیز در گفت‌وگو با جام‌جم تائید می‌کند: شرکتی که سازمان انتقال خون، کیسه‌ها را از آن خریده، جزو بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده کیسه‌های خون در دنیاست.

او در زمینه شیوه کنترل کیفیت کیسه‌های خون شرح می‌دهد: از میان چند هزار کیسه‌ای که وارد کشور شده است، شماری از آنها به شکل تصادفی برای سنجش کیفیت انتخاب می‌شود و ممکن نیست همه آنها، از نظر کیفی در آزمایشگاه قابل سنجش باشد و ظاهرا کیسه‌های حساسیت‌زا جزو همان‌هایی بوده که از نظر کیفی سنجش نشده است.

دست‌هایی آلوده، به کیسه‌های خون رسید

حالا دیگر 3000 کیسه‌ وارداتی از سنگاپور جمع‌آوری شده است، اما هیچ اطمینانی وجود ندارد که حادثه‌هایی از این دست بار دیگر تکرار نشود. از سوی دیگر معمای ماجرا این است که اگر سازمان انتقال خون تاکید دارد کیفیت کیسه‌های خون در آزمایشگاه کنترل کیفی‌اش سنجیده شد و مورد تائید قرار گرفته است، چرا کیسه‌ها حساسیت‌زا از آب درآمده است؟

پاسخ این پرسش را منبعی آگاه و متخصص می‌داند که مایل نیست نامش فاش شود. او می‌گوید: آزمایشگاه‌ها برای کنترل کیفی محصولی مانند کیسه خون، به تجهیزاتی نیاز دارند که آنها را از کشورهای عربی می‌آورند. کشورهای عربی به خریداران ایرانی تضمین می‌دهند که این محصولات را از کشورهای توسعه یافته خریداری کرده‌اند، اما گاهی واسطه‌های عرب، بلوف می‌زنند.

او می‌افزاید: برخی واسطه‌های عرب، در ازای پول کلانی که برای تحویل محصولات باکیفیت از ایرانی‌ها می‌گیرند، محصولات بی‌کیفیت را از کشورهایی همچون چین با مارک کارخانه‌های کشورهای توسعه یافته تحویل می‌دهند.

کلاهبرداری این واسطه‌ها باعث می‌شود کیفیت کار آزمایشگاه‌های کنترل کیفی پایین بیاید و به همین علت میزان خطای آزمایش‌های بسیار حساس در آزمایشگاه‌ها بالا می‌رود و ممکن است در ماجرای کیسه‌های خون حساسیت‌زا نیز همین اتفاق افتاده باشد.

2.5 میلیون کیسه خون، نیاز سالانه کشور

در حالی که کشورمان حداقل به 2.5 میلیون کیسه خون در سال نیاز دارد، تنها کارخانه تولید کننده کیسه خون کشورمان حداکثر دو میلیون کیسه خون در سال تولید می‌کند، این درحالی است که بخشی از این محصولات به خارج از کشور نیز صادر می‌شود.

تنها کارخانه تولیدکننده کیسه خون در کشور مجتمع صنعتی بعثت قم متعلق به سازمان صنایع دفاع از سال 74 محصولات خود را روانه بازار کرده است که با توجه به بی‌مهری و رقابت تولیدکنندگان خارجی با تولیدات داخلی، نتوانسته است آن طور که باید و شاید نیازهای کشور را پوشش دهد.

این در حالی است که محصولات این کارخانه به عراق، سودان، لبنان وبرخی کشورهای آفریقایی و حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌شود و این روزها هم بحث صادرات تولیدات مجتمع صنعتی بعثت به ترکیه مطرح شده است. از این گذشته هشت ماه از زمانی که بخش خصوصی همکاری خود را با این کارخانه شروع کرده، می‌گذرد. به نظر می‌رسد در این مدت حجم تولیدات افزایش پیدا کرده است زیرا تا مدتی پیش مجتمع صنعتی بعثت یک میلیون کیسه خون در سال تولید می‌کرد، اما این روزها با ورود نیروی خصوصی تولید کیسه خون به دو میلیون کیسه رسیده است.

کیسه خون تنها به سازمان انتقال خون داده می‌شود، اما کیسه‌هایی که مصرف درمانی دیگری دارد در اختیار بخش‌های دیگر قرار می‌گیرد. این مجتمع در نظر دارد در سال‌های آینده با راه‌اندازی خط تولید جدید، تولیدات خود را به پنج میلیون کیسه خون در سال برساند زیرا نیاز کشور به کیسه خون 2.5 میلیون کیسه در سال است و هم‌اکنون از دومیلیون کیسه‌ای که در مجتمع صنعتی بعثت تولید می‌شود 600 هزار کیسه به عراق صادر می‌شود.

علاوه بر این، در مناقصه‌ای که در ماه‌های پایانی سال گذشته انجام شد قرار خرید دو میلیون کیسه خون گذاشته شده، اما هنوز این کیسه‌های خون به کشور وارد نشده است. این درحالی است که شرکت‌های ساخت کیسه خون «جی. ام.‌اس» سنگاپور یا «ماکوفارما»ی فرانسه به علت این‌که سود بیشتری به دست بیاورند تنها از برند خود استفاده کرده و تولیدات خود را در کشورهای چین و هند تولید می‌کنند که از کیفیت پایین‌تری برخوردار است،به همین علت باید مسئولان هنگام خرید و تهیه کیسه خون دقت بیشتری داشته باشند تا حوادث تلخی مانند آنچه برای کودکان تالاسمی شیراز رخ داد، دوباره روی ندهد.

مریم یوشی‌زاده - گروه جامعه