کردستان مهد رسوم و آئین های سنتی

جشن‌ها و آیین‌هایی‌ که‌ در میان‌ کردان‌ مرسوم‌ است در برگیرنده‌ جشن‌های‌ مذهبی‌، قومی‌ و باستانی‌ است‌ که‌ ریشه‌ در باورهای‌ کهن‌ مردم‌ دارد و اغلب‌ تاریخی‌ و پاره‌ ای‌ اسطوره‌ای‌ است‌.
 
استان کردستان که در یک شرایط جغرافیایی ویژه ای قرار گرفته به دلیل شرایط خاص محیطی و همچنین ویژگی های فرهنگی جاذبه های بسیار زیادی دارد که در کنار این جاذبه های طبیعی و تاریخی نباید از مراسم ها و آئین های سنتی این استان که بر گرفته از مسائل دینی است به سادگی گذشت.
 
پیر شالیار، سمنو پزان و میرمیرین از جمله مراسمات بومی استان کردستان است که نزد مردم این استان دارای جایگاه ویژه ای است و به همین دلیل سالانه افراد زیادی از نقاط مختلف کشور برای دیدن این مراسم های خاص و منحصر به فرد وارد استان کردستان می شود.

اجرای مراسم «میرمیرین» یا امیر بهادری‌ 

یکی‌ از مراسم‌ های استان کردستان که‌ از دیرباز در میان‌ کردها رواج‌ داشت‌ و هر سال‌ به‌ مناسبت‌ فرا رسیدن‌ نوروز با تشریفات‌ و شکوه‌ خاصی‌ برگزار می‌شد «میرمیرین» یا امیر بهادری‌ است‌.
 
در گذشته‌ این‌ مراسم‌ سنتی‌ از جایگاه‌ ویژه ‌ای‌ برخوردار بود در این‌ مراسم‌ ضمن‌ تفریح‌ و سرگرمی، انتقاد از برخی‌ حکام‌ زورگوی محلی‌ رایج‌ بود و تمثیل‌های‌ فکاهی‌ از فرمانروای‌ مستبد به‌ صورت‌ کمدی‌ و نشاط‌ انگیز به‌ کار می ‌رفت‌.

سمنو پزان

مراسم سمنو پزان نیز یکی دیگر از مراسمات مناطق کردنشین است و در 15 روز انجام می گرفت و اهالی روستای «قلعه قروه» معتقدند که سمنو مهریه فاطمه زهرا (س) است.
 
 به گفته اهالی محلی، این مراسم که در واقع مراسمی زنانه است نوعی عروسی و پایکوبی به شمار می رود زنان دور سمنو جمع می شوند هلهله می کنند ولی در حال حاضر این مراسم بیشتر تبدیل به مراسم دعا و روضه شده است.

پیر شالیار

همچنین مراسم پیر شالیار «پیر روحانی‌» نزد مردم‌ اورامان‌ بسیار محترم‌ است‌ و کتابش‌ را به‌ بیگانگان‌ نشان‌ نمی ‌دهند و کلماتش‌ به‌ جای‌ ضرب ‌المثل‌ به‌ کار می ‌رود.
 
جشن‌ بزرگ‌ مردم‌ اورامان‌ در بهمن ‌ماه‌ که‌ سال‌روز ازدواج‌ اوست‌ برگزار می ‌شود. این‌ مراسم‌ هر سال‌ در آغاز فصل چله‌ کوچک‌ در سه‌ مرحله‌ و طی‌ سه‌ هفته‌ انجام‌ می‌شود.
 
کلاوریزان، تخم مرغ شکستن، شب یلدا و جشن نوروز از جمله بازی های محلی مناطق کردنشین استان کردستان است.
 
بازی کلاوریزان به این گونه است که فردی کلاهی را پر از سنگریزه می کند و آن را وارونه روی یک سطح قرار می داد سپس می بایست کلاه را طوری از زمین بردارد که سنگریزه ای برجای نماند اما اگر موفق نمی شد می بایست سنگریزه های باقیمانده در روی زمین را تک تک طوری بردارد که بقیه سنگریزه ها موجود در سطح تکان نخورند در غیر این صورت بازنده اعلام می شد.
 
هیله مارانی «تخم مرغ شکستن» از دیگر بازی های است که در دوران قدیم رواج بسیاری داشت این بازی به صورت برد و باخت انجام می شد و در هر مرحله دو نفر با هم روبرو می شدند هر کدام از طرفین تخم مرغی را محکم در دستش نگه می داشت به طوری که یک سر تخم مرغ به طرف بالا باشد و دیده شود سپس فرد دیگری تخم مرغ خود را از طرف سر آن به تخم مرغ طرف مقابل می زد اگر تخم مرغ یکی از آنها ترک بر می داشت این بار دو سر دیگر تخم مرغ را به هم می زدند اگر این بار نیز همان تخم مرغ ترک بر می داشت صاحب این تخم مرغ بازنده محسوب می شد و می بایست تخم مرغ خود را به طرف مقابل بدهد و اگر هر دو ترک برمی داشتند آن طرفی بازنده محسوب می شد که تخم مرغش بیشتر شکسته باشد به این طریق یک فرد ممکن بود در روز چند تخم مرغ را صاحب شود.
 
از دیگر مراسمات مردم کردستان می توان به شب یلدا در کردستان یا «شه‌ و چله» اشاره کرد شبی که پیش از فرارسیدنش هیجان و شور خاصی را در میان مردم برمی‌انگیزد.
 
اصلی‌ترین ویژگی شب چله، گردآمدن خانواده‌ها با هماهنگی قبلی در کنار هم است به صورتی که معمولاً یک هفته قبل آن مشخص می‌شود که شب چله این سال در خانه‌ چه کسی جمع شوند.
برگزاری مراسم یلدا، آیینی خانوادگی است و گردهمایی‌ها به خویشاوندان و دوستان نزدیک محدود می شود
 
و اما یکی از رسوم سنتی و باستانی کردستان، جشن نوروز است این مراسم ازجمله بازی‌ها و نمایش‌هایی بود که تا دو دهه پیش به ‌عنوان مقدمه نوروز در استان کردستان برگزار می‌شد.
 
این مراسم توسط دو نفر اجرا می‌شد یکی را کوسه و دیگری را زن کوسه می ‌نامیدند. کوسه لباس گشاد و کوتاهی می‌پوشید و ریش و سبیل انبوهی می‌گذاشت و با کلاه بلند و شاخ بر سر و آویختن زنگوله‌ای به‌ دور گردن خود به‌ همراه زن کوسه که لباسی زنانه می‌پوشید در کوچه‌ها و معابر به‌راه می‌افتاد و موجب خنده و شادی اهالی می‌ شد.
 
این جشن‌ها عبارتند از عید فطر، عید شب معراج، عید شب برات، عید قربان و ماه مبارک رمضان که با نماز آن روز و پوشیدن لباس نو و دید و بازدید همراه است و نیز جشن مولودی یا عید تولد پیامبر(ص) این مراسم توام با پخت غذاهای نذری و آتش مخصوص و تقسیم آن در میان مردم است و همراه آن مراسم ذکر دراویش و نواختن دف و مولودی‌ خوانی حمد و ستایش حضرت محمد (ص) و نیایش به درگاه خداوند از جمله کارهای است که در این روز مبارک انجام می شود.
 
از دیگر رسوم رایج در منطقه، توزیع نذوراتی است که برای برآورده شدن حاجات خود یا اطرافیان خود تهیه می‌کنند گاهی زنان پارچه‌های سبزرنگ نذر می‌کنند و آنها را به زیارتگاه‌ های اطراف شهر یا روستا می‌برند و به درختان زیارتگاه‌ ها می‌بندند تا حاجات آنها برآورده شود.
 
در مجموع می توان گفت استان کردستان یکی از استان های متنوع فرهنگی است که دارای آئین و رسوم زیادی است.
 
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفت: آیین بوکه بارانه، بازی های بومی محلی با اسب، مراسم نوروز در روستای دیوزناو، ترانه محلی سیاه چمانه اورامان، فن پخت نان در استان کردستان، مهارت تولید فرنجی، مهارت ساخت دف، زیور آلات سنتی، سفالگری فیتله ای، مهارت ساخت نرمه نی و مهارت سفیدگری ازجمله آثار ثبتی است.
 
میمنت آبادی اظهار داشت: آیین باران خواهی بوکه بارانه از قدمت هزاران ساله برخوردار است که دختران خردسال در سال های خشکسالی اجرا می کردند، اکنون این آیین در برخی از شهرستان ها از سوی دختران و با خواندن ترانه های محلی انجام می شود.
 
وی افزود: از آنجا که اسب کرد یکی از اصیل ترین نژادهای اسب و جزو دام هایی به شمار می رود که در اوقات فراغت مورد استفاده مردم قرار می گیرد و با توجه به اینکه بازی های متنوعی با اسب انجام می شود این بازی ها در فهرست میراث معنوی به ثبت رسید.
 
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان بیان کرد: مراسم نوروز در روستای دیوزناو کردستان اول اسفند برگزار می شود و شرایط زیست محیطی و اقلیمی منطقه به گونه ای است که دراین منطقه بهار در اول اسفند کاملا مشهود است.
 
میمنت آبادی یادآور شد: یکی از اصیل ترین موسیقی های نوایی کردستان سیاه چمانه است که تنها به منطقه اورامانات اختصاص دارد، سیاه چمانه دارای متنی آزاد است و در دستگاه های موسیقی ایران نمی گنجد، اکنون این نوای موسیقی کهن در حال منسوخ شدن است به همین علت با عنوان میراث در خطر ثبت معنوی شد.
 
وی افزود: فن پخت نان در استان که نامزد ثبت جهانی است، یکی از ارزش های شاخص در کردستان به شمار می رود که همراه با آداب و رسوم متنوعی اجرا می شود.
 
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان تصریح کرد: فرنجی یک نوع نمد به شمار می رود که فن ساخت آن ابتدایی است و از پشم بره شش ماهه استفاده می شود.
 
میمنت آبادی اظهارداشت: مهارت بافت جوراب و پاپوش هم در فهرست آثار معنوی جای گرفت، با توجه به اینکه کردستان در منطقه سردسیری قرار دارد، جوراب های پشمی در 10 مرحله به دست بانوان تولید می شود.

وی افزود: ارغوان بافی نیز که به ثبت معنوی رسید، از شاخه های ارغوان در طبیعت ساخته و تبدیل به کالاهای مختلفی می شود.(مهر)